Ανησυχώ για την Ευρώπη. Η αλήθεια είναι ότι ανησυχώ για ολόκληρο τον κόσμο- δεν υπάρχουν ασφαλείς παράδεισοι από την παγκόσμια οικονομική καταιγίδα. Όμως η κατάσταση στην Ευρώπη με ανησυχεί ακόμη περισσότερο από την κατάσταση στις ΗΠΑ. Για να γίνω σαφής, δεν πρόκειται να επαναλάβω την κλασική αμερικανική κατηγορία ότι οι φόροι στην Ευρώπη είναι πολύ υψηλοί και οι παροχές πολύ γενναιόδωρες. Ο κίνδυνος για την Ευρώπη αυτή τη στιγμή έρχεται από αλλού- από την αποτυχία της να βρεί τρόπους αντιμετώπισης της χρηματοπιστωτική κρίση. Και παρά το γεγονός ότι έχει απέναντί της μια τουλάχιστον εξίσου σοβαρή ύφεση με τις ΗΠΑ, κάνει πολύ λιγότερα για να την αντιμετωπίσει. Το μοναδικό πράγμα που δουλεύει υπέρ της Ευρώπης είναι η γενναιοδωρία του κράτους πρόνοιας. Το εγγυημένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τα επιδόματα ανεργίας εξασφαλίζουν ότι οι Ευρωπαίοι δεν υποφέρουν από τόσα δεινά όσα οι Αμερικανοί. Επιπλέον, βοηθούν στη στήριξη της κατανάλωσης. Ωστόσο, αυτοί οι «αυτόματοι σταθεροποιητές» δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη θετική δράση.
Γιατί απέτυχε η Ευρώπη; Ένας λόγος είναι η αναποτελεσματική ηγεσία της, η οποία δεν αντιλήφθηκε το βάθος της κρίσης. Υπάρχει, όμως, και μια βαθύτερη αιτία: η νομισματική ολοκλήρωση κινήθηκε γρηγορότερα από τους πολιτικούς της θεσμούς. Οι οικονομίες πολλών χωρών στην Ευρώπη συνδέονται όπως πολλές πολιτείες στις ΗΠΑ. Αντίθετα, όμως, από την Αμερική, η Ευρώπη δεν έχει το είδος εκείνων των υπερεθνικών θεσμών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση μιας υπερεθνικής κρίσης. Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος για την έλλειψη φορολογικής δράσης: δεν μπορεί μια κυβέρνηση να αναλάβει την ευθύνη για το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το ίδιο ισχύει και για τη νομισματική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είναι σαν την αμερικανική FΕD, η οποία μπορεί να λαμβάνει ριψοκίνδυνες αποφάσεις γιατί στηρίζεται από μια ενιαία εθνική κυβέρνηση.
Τo μεγαλύτερο ερώτημα είναι τι θα γίνει με τις ευρωπαϊκές οικονομίες που άνθησαν στο περιβάλλον του εύκολου χρήματος των περασμένων ετών, ιδιαίτερα η Ισπανία. Στο παρελθόν η Ισπανία θα βελτίωνε την ανταγωνιστικότητά της υποτιμώντας το νόμισμά της. Σήμερα όμως είναι στην ευρωζώνη και η μοναδική διέξοδος φαίνεται ότι είναι η περικοπή δαπανών. Κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο ακόμη και σε καλύτερες μέρες. Σήμερα θα ήταν απίστευτα οδυνηρό. Αυτό σημαίνει ότι η δημιουργία του ευρώ ήταν λάθος; Ίσως. Η Ευρώπη, όμως, μπορεί ακόμη να αποδείξει στους σκεπτικιστές ότι έχουν άδικο εάν οι πολιτικοί της αναλάβουν δράση. Θα το κάνουν;
(Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 17/03/2009)