Το ερχόμενο Σάββατο (28/3) το πρωί με την προτροπή οικολογικών οργανώσεων μερικά εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο θα σβήσουν τα φώτα του σπιτιού τους για μία ώρα θέλοντας έτσι να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα κατά της σπατάλης ενέργειας. Πράγματι ο τεχνολογικός μας πολιτισμός παρά τα ασύλληπτα επιτεύγματά του στον τομέα των επιστημών και των πολυδιάστατων εφαρμογών τους, που έχουν βελτιώσει ουσιαστικά το βιοτικό επίπεδο του ανθρώπου, τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες, δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να οργανώσει αποδοτικά τον τομέα της παραγωγής και διαχείρισης ενέργειας.
Για αυτό παρατηρούνται παγκοσμίως τεράστιες ανισότητες στο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο ενώ η μεταφορά πρώτων υλών από τους παραγωγούς στους καταναλωτές σε πολλές περιπτώσεις έχει αναχθεί σε μείζον πολιτικό θέμα (π.χ φυσικό αέριο και πετρέλαιο της Κασπίας) που συμβάλλει στη δημιουργία γεωπολιτικών εντάσεων. Παράλληλα η προσπάθεια ελέγχου της παραγωγής και διακίνησης πρώτων υλών, είτε αυτές λέγονται πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή πυρίτιο, από καλά οργανωμένα και αδίστακτα καρτέλ εντείνουν και επηρεάζουν άμεσα την διαμόρφωση των τιμών εις βάρος των καταναλωτών.
Όμως, οι καταναλωτές στην πραγματικότητα αποτελούν την κινητήριο δύναμη στην αλυσίδα της παραγωγής, μεταφοράς και χρήσης ενέργειας, αν και είναι δύσκολο να το συνειδητοποιήσουν, πόσο δε μάλλον να το εκμεταλλευτούν. Για αυτό η προοπτική να κατεβάσουμε τους διακόπτες το επόμενο Σάββατο πέρα από το συμβολικό χαρακτήρα της κίνησης έχει και ένα πιο ουσιαστικό νόημα αφού θέλει να αναδείξει την κρυφή δύναμη των καταναλωτών. Φαντασθείτε ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα εάν συνεχισθεί η ήδη διαφαινόμενη μείωση της κατανάλωσης σε βενζίνες, φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό. Και ομιλούμε για μείωση μερικών, ελαχίστων, ποσοστιαίων μονάδων που είναι αρκετή όμως, βάση του υφιστάμενου χρηματοοικονομικού μοντέλου, να οδηγήσει στην χρεοκοπία αρκετές επιχειρήσεις του κλάδου και να επιφέρει τεράστιες αλλαγές στο όλο σύστημα.
Αλλά πέρα από την αναπόφευκτη αλλά πρόσκαιρη μείωση της κατανάλωσης, συνέπεια των υψηλών τιμών που έχουν διαμορφωθεί αλλά και της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας, ο έλεγχος και η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας πρέπει να αποτελέσει άμεσο και μακροπρόθεσμο στόχο για κάθε νοικοκυριό, μικρή ή μεγάλη επιχείρηση. Σήμερα έχουμε αρκετά εργαλεία στη διάθεση μας για να εφαρμόσουμε οικονομικά συμφέρουσες λύσεις ιδιαίτερα σε μία χώρα με ήπιο κλίμα όπως η Ελλάδα. Η βελτίωση της θερμικής απόδοσης των κτιρίων (π.χ εξωτερική μόνωση, αλλαγή κουφωμάτων, σκίαστρα), η αντικατάσταση των παλιών λαμπτήρων με σύγχρονους που εξοικονομούν ενέργεια, η καλύτερη διαχείριση της λειτουργίας των ηλεκτρικών συσκευών του χώρου που κατοικούμε, η χρήση ηλιακού θερμοσίφωνα, η ρύθμιση του θερμοστάτη, η συντήρηση των καυστήρων είναι μερικά μόνο από τα μέτρα για την άμεση βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου. Η εφαρμογή των ανωτέρω δεν βοηθούν απλά στη μείωση του κόστους ενέργειας που χρησιμοποιούμε, αλλά μας υποχρεώνει να αναπτύξουμε έναν άλλον τρόπο σκέψης και δράσης όπου ο περιορισμός της σπατάλης αλλά και η ανάκτηση της ενέργειας αποτελούν άμεσους και καθημερινούς στόχους. Έτσι η ενέργεια και η πιο ορθολογική διαχείρισή της από εμάς τους καταναλωτές από ένα καθαρό στοιχείο παθητικού (liability) μετατρέπεται αίφνης σε στοιχείο ενεργητικού (asset).
Πριν λίγες εβδομάδες το Υπουργείο Ανάπτυξης ελάνσαρε το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» που απευθύνεται όμως στην τοπική αυτοδιοίκηση και δεν είναι άμεσης απόδοσης από πλευράς κτιριακών μονάδων. Αν και μεμονωμένη δράση το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι προς την σωστή κατεύθυνση αλλά απουσιάζει παντελώς η διάσταση του επείγοντος, και της μαζικής συμμετοχής απαραίτητοι παράγοντες για την επίτευξη στόχων σε εθνικό επίπεδο.
Η Ελλάδα μπορεί άνετα να χαρακτηρισθεί ως μία ενεργειακά σπάταλη χώρα τόσο από άποψη δομής της παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας (π.χ το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ηλεκτρισμού πραγματοποιείται στη Β. Ελλάδα ενώ το κύριο βάρος της κατανάλωσης είναι στη Νότιο), όσο και σε επίπεδο κατοικίας, Δημοσίου Τομέα και επιχειρήσεων. Τεράστια ποσά ενέργειας μπορούν να εξοικονομηθούν με σχετικά απλές διαδικασίες και ρυθμίσεις που προϋποθέτουν όμως κινητοποίηση σε εθνικό επίπεδο. Για να επιτευχθεί όμως μία πιο λελογισμένη χρήση ενέργειας σε εθνική κλίμακα απαιτείται μία καθοδήγηση και ένα καλά οργανωμένο σχέδιο από την κυβέρνηση το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει οικονομικής φύσεως κίνητρα. Μόνο έτσι θα επιτευχθεί πραγματική μείωση του ενεργειακού κόστους και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.