Αν χρειάζεται μια κρίση για να οικοδομείται μια καλύτερη παγκόσμια τάξη, τότε θα έπρεπε να έχουμε κρίσεις συχνότερα. Οι τελευταίες εξελίξεις στο Λονδίνο δημιουργούν την ελπίδα ότι το κοινωνικό κόστος του οικονομικού κραχ (διότι κοινωνικό κόστος, ούτως ή άλλως, θα υπάρξει...) μπορεί να επενδυθεί στη βελτίωση του παγκόσμιου συστήματος. Και αν αυτό όντως συμβεί, τότε«ζήτω η κρίση!».
Διπλό το μάθημα. Πρώτον, κατά της πολιτικής ιδεοληψίας.
Από την αρχή της κρίσης οι «συνήθεις ύποπτοι»έσπευσαν να προβλέψουν περίπου«την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας»και να επενδύσουν πολιτικά σε αυτήν. Ορισμένοι διόγκωσαν μια κρίση απορρύθμισης του συστήματος σε κρίση επιβίωσής του. Και τώρα διαψεύδονται... Ο κόσμος αύριο θα είναι ενδεχομένως διαφορετικός από τον κόσμο που ξέραμε χθες, αλλά δεν θα είναι αυτός που είχαν φανταστεί. Ευτυχώς, έπεσαν έξω για άλλη μία φορά.
Δεύτερον, κατά του οικονομικού δογματισμού.
Διότι μαζί με τους προηγούμενους, διαψεύστηκαν και όσοι θεωρούν ότι οι κρίσεις«αυτορρυθμίζονται» και ότι αρκεί να αφήσει κανείς να εξελιχθούν μόνα τους τα πράγματα για να επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση. Τώρα,«προτέρα κατάσταση» δεν θα υπάρξει. Οχι μόνο επειδή οι δημόσιες αρχές αρχίζουν να ανακαλύπτουν ξανά τον ρόλο τους αλλά και επειδή θα περάσει πολύς χρόνος ωσότου επουλωθεί το ψυχολογικό τραύμα που επέφερε το φάσμα της κρίσης στις δυτικές κοινωνίες.
Εχω σημειώσει πολλές φορές ότι το πολιτικό σενάριο της κρίσης ήταν εκ των πραγμάτων απροσδιόριστο διότι από το προηγούμενο του 1929 ξεπήδησαν και οΧίτλερκαι ο Ρούζβελτ.
Ε, λοιπόν, με ένα αίσθημα ανακούφισης, έχω την εντύπωση ότι η παγκόσμια πυξίδα αρχίζει να δείχνειΡούζβελτ . Οχι ενδεχομένως ως προς τη μέθοδο αλλά ως προς την κατεύθυνση. Ηταν ίσως ευχής έργο το ότι η κρίση ακολούθησε (αν δεν προκάλεσε...) τη«στιγμή Ομπάμα». Ούτως ή άλλως, όμως, αν σκεφτεί κανείς ότι όποιον δρόμο και αν επέλεξαν τόσες κυβερνήσεις έφτασαν στο ίδιο συμπέρασμα, δικαιούμαι να παραφράσω το γνωστό αξίωμα με τους γάτους τουΝτενγκ Χσιάο Πινγκ: «δεξιός δρόμος» ή «αριστερός δρόμος»,ο σωστός δρόμος είναι αυτός που σε πηγαίνει εκεί που θέλεις να φτάσεις.
Οσοι ήξεραν πού θέλουν να φτάσουν, όλο και κάποιον δρόμο βρήκαν να βαδίσουν.
Υπ΄ αυτή την έννοια, ο πλανήτης αλλάζει. Η διεθνής αρχιτεκτονική μεταβάλλεται. Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μπαίνει σε νέες βάσεις. Και η Ελλάδα; Η αυτονόητη απάντηση είναι ότι θα πρέπει ταχύτατα να προσδιορίσει τον εαυτό της στο νέο τοπίο. Μόνο που όλοι είμαστε βέβαιοι ότι δεν πρόκειται να το κάνει. Διότι αυτοί που ξέρουν τι πρέπει να γίνει, δεν μπορούν. Και εκείνοι που μπορούν, έχουν μαύρα μεσάνυχτα.
Ετσι, όλοι μαζί, σχετικοί και άσχετοι, θα συνεχίσουμε μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει, να πλακωνόμαστε για το άσυλο στο ΑΠΘ ή για τις κάμερες στους δρόμους. Με τις υγείες μας!
(Από την εημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 05/04/2009)