Η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας ανάμεσα στην Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν (State Oil Company of Azerbaijan Republic - SOCAR) και την ρωσική Gazprom στις 27 Μαρτίου για προμήθεια φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία προς την Ρωσία σε τιμές αγοράς αποτελεί άλλη μία εξέλιξη που θέτει σε αμφισβήτηση τις προοπτικές υλοποίησης του αγωγού Nabucco.
Η «μαζική μακροπρόθεσμη συνεργασία», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το σχετικό δελτίο τύπου της Gazprom μετά την σύναψη της εν λόγω συμφωνίας θα εγκαινιαστεί στην πράξη με τις πρώτες παραλαβές προς την Ρωσία κατά τον Ιανουάριο του 2010, όπως προβλέπουν οι όροι του μνημονίου. Έτσι, η Μόσχα ενισχύει σημαντικά την θέση της στο «παιχνίδι των αγωγών», καθώς μειώνεται ο όγκος του φυσικού αερίου που θα μπορούσε να διατεθεί προς την Ευρώπη δια της Τουρκίας μέσω ανταγωνιστικών αγωγών όπως o Nabucco, καθιστώντας τους λιγότερο ελκυστικούς και συμφέροντες. Επιπλέον, αν και ο διευθυντής διαχείρισης της διεθνούς κοινοπραξίας Nabucco Gas Pipeline International, κ. Reinhard Mitschek ανακοίνωσε στα τέλη Μαρτίου ότι οι συμμετέχουσες εταιρείες αναμένεται να υπογράψουν τον Ιούνιο το σχετικό κείμενο συμφωνίας, το Μνημόνιο Συνεργασίας SOCAR – Gazprom καθιστά αδιάφορο τον Nabucco, καθώς το Αζερμπαϊτζάν προβλέπεται να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής του εν λόγω αγωγού.
Μέσω του συγκεκριμένου Μνημονίου θεωρείται ότι ενισχύεται ο σχεδιασμός της Μόσχας για την κατασκευή του South Stream που θα διοχετεύει φυσικό αέριο από την Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν προς την Νοτιοανατολική Ευρώπη, διασχίζοντας τον Εύξεινο Πόντο, από το Novorossiysk προς την Βάρνα της Βουλγαρίας.
Το γεγονός, άλλωστε, ότι τρεις από τις εταιρείες που συμμετέχουν στην διεθνή κοινοπραξία για τον Nabucco – η αυστριακή OMV, η ουγγρική MOL και η βουλγαρική Bulgargaz -έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον ανταγωνιστικό του, ρωσικών συμφερόντων, αγωγό South Stream δημιουργεί ερωτηματικά ως προς το κατά πόσον ενδιαφέρονται πραγματικά για το εν λόγω σχέδιο. Τα διαπραγματευτικά χαρτιά του Κρεμλίνου και, άρα και οι προοπτικές κατασκευής του South Stream ενισχύονται, επίσης, από την πρόσφατη εξαγορά του 21,2% του μετοχικού κεφαλαίου της MOL από την ρωσική εταιρεία παραγωγής πετρελαίου Surgutneftegas, ο γενικός διευθυντής της οποίας θεωρείται στενός σύμμαχος του Ρώσου πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Nabucco αποσκοπεί στην μείωση της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές του ρωσικού φυσικού αερίου, ιδίως μετά την ρωσο-ουκρανική κρίση του Ιανουαρίου του 2009, προμηθεύοντας την Ε.Ε. με φυσικό αέριο από την περιοχή της Κασπίας μέσω Βαλκανίων και Αυστρίας. Παρ’ όλ’ αυτά, κυβερνήσεις ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία, έχουν συνάψει μακροχρόνιες συμφωνίες για προμήθεια φυσικού αερίου με την Gazprom και, κατά συνέπεια, δεν δείχνουν ιδιαίτερη προθυμία να στηρίξουν την υλοποίηση του Nabucco.
Αυτό κατέστη εμφανές και από την πρόβλεψη, μετά από περιπετειώδεις παλινωδίες και αφού χρειάστηκε να καμφθούν οι επίμονες αντιρρήσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, να δεσμευθούν 200 εκατ. ευρώ για τον εν λόγω αγωγό στα πλαίσια του πακέτου ενεργειακών προγραμμάτων ύψους 3,975 δις ευρώ που στοχεύουν στην τόνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ωστόσο, η υπόσχεση αυτή αναμένεται να απομείνει «κενό γράμμα»καθώς το πακέτο συμφωνήθηκε να υλοποιηθεί το 2009 και το 2010, ενώ ο Nabucco – αν, τελικώς, αρχίσει η κατασκευή του – προγραμματίζεται να λειτουργήσει το 2014.
Η πιο σημαντική, βέβαια, εξέλιξη που οδήγησε στην υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας SOCAR – Gazprom ήταν η μεταβολή της θέσης του Αζερμπαϊτζάν κατά τους μήνες που μεσολάβησαν από την κρίση Ρωσίας – Γεωργίας, τον περασμένο Αύγουστο. Η ενίσχυση της θέσης της Μόσχας στην περιοχή του Καυκάσου και η αδυναμία της Δύσης να επηρεάσει την έκβαση των γεγονότων διέλυσαν τους δισταγμούς του Μπακού σχετικά με την ενίσχυση των σχέσεών του με την Ρωσία. Η σύσφιγξη των ρωσοτουρκικών σχέσεων, η απροσδόκητη προσέγγιση της Τουρκίας με την Αρμενία και η έντονη κινητικότητα σχετικά με την χρονίζουσα αζερο-αρμενική διένεξη για τον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποδυναμώνουν τους δεσμούς του Μπακού με την Άγκυρα, στρατηγικό ως τώρα, σύμμαχο της.
Αν και οι προσπάθειες της Ρωσίας σε ένα άλλο μέτωπο, το σχέδιο της κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου από το βορειοανατολικό Τουρκμενιστάν προς την Κασπία, φαίνεται να μην ευοδώνονται για την ώρα, καθώς δεν κατέστη εφικτή η υπογραφή σχετικής συμφωνίας κατά την επίσκεψη του προέδρου του Τουρκμενιστάν στην Μόσχα στις 25 Μαρτίου, το Μνημόνιο SOCAR – Gazprom αποδεικνύει ότι το Κρεμλίνο ξέρει να περιμένει. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι ήδη κατά την διάρκεια της εισβολής στην Γεωργία, η Gazprom κατέθετε προσφορά εξαγοράς όλων των Aζερικών προμηθειών φυσικού αερίου. Σήμερα, με την υπογραφή του συγκεκριμένου Μνημονίου, ο χρόνος φαίνεται να τρέχει εις βάρος των χωρών και των εταιρειών της Ευρώπης που επιθυμούν η Ε.Ε. να προμηθεύεται φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν παρακάμπτοντας την Ρωσία.