Mία μοναδική και απροσδόκητη ευκαιρία μεγάλων διαστάσεων περιμένει την ελληνική οικονομία. Η επιτυχής εκμετάλλευση θα είχε εξαιρετική σημασία για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας, θα ενίσχυε τη γεωπολιτική της σημασία - ιδιαίτερα σε σχέση με τους γείτονές της - θα είχε άμεση ευεργετική επίπτωση στο περιβάλλον, και θα βοηθούσε την σημαντική επέκταση της ελληνικής ναυτιλιακής δραστηριότητας. Πρόκειται για την δυνατότητα της Ελλάδας να αναδυθεί ως κομβικός διακομιστής φυσικού αερίου πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας απ' ό,τι υπαγορεύουν οι ενεργειακές ανάγκες της.
Υπάρχουν ήδη δύο σχέδια μεγάλης κλίμακας για να αυξηθεί η τροφοδοσία της νότιας και κεντρικής Ευρώπης με φυσικό αέριο: Οι αγωγοί Σάουθ Στριμ και Ναμπούκο, χωρητικότητας 31 δισ. κ.μ. ανά έτος ο καθένας. Ο Σάουθ Στριμ, αγωγός ρωσικής πρωτοβουλίας, θα διασχίζει τον Εύξεινο Πόντο και ακολούθως θα διασπάται σε τουλάχιστον δύο κλάδους, ο ένας από τους οποίους θα διασχίζει την Ελλάδα με προορισμό την Ιταλία. Ο Ναμπούκο, προϊόν ευρωπαϊκής και αμερικανικής πρωτοβουλίας, θα ξεκινάει από το Ερζερούμ της Τουρκίας, όπου θα τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από διάφορες πηγές, και θα καταλήγει στην Αυστρία μέσω της Βαλκανικής, παρακάμπτοντας την Ελλάδα.
Εστω και αν έχουν δοθεί υποσχέσεις ή έχουν υπογραφεί συνθήκες ή ακόμα και αν η κατασκευή των δύο παραπάνω αγωγών ολοκληρωθεί επιτυχώς, πιστεύουμε ότι και οι δύο αγωγοί θα αντιμετωπίσουν τεράστια προβλήματα όσον αφορά την απρόσκοπτη διοχέτευση φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Μελέτες από εμάς και από έγκυρους αναλυτές στην Ρωσία έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία θα έχει έλλειμμα 100 δισ. κμ/έτος μέχρι την αρχή του 2011 και ότι είναι αδύνατον να ικανοποιήσει αφενός τα συμβόλαια που έχει υπογράψει με την Ευρώπη και αφετέρου τις υποσχέσεις που έχει δώσει στην Κίνα. Συνδυάζοντας την αδυναμία της Ρωσίας να ανταποκριθεί στη μελλοντική ζήτηση με τις επανειλημμένες προστριβές της με την Ουκρανία, οι οποίες έχουν παγώσει - στην κυριολεξία - τις σχέσεις της Ρωσίας με ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης πρόσφατα και της Ελλάδας, το μέλλον διαγράφεται ιδιαίτερα ζοφερό.
Ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα αντιμετωπίζει ο Ναμπούκο. Παρά την πληθώρα ισχυρισμών από πολλούς για την προέλευση του αερίου που θα τροφοδοτεί τον Ναμπούκο, η εξασφάλισή του είναι κάθε άλλο παρά βέβαιη. Θεωρητικά, το Ιράν, με γνωστά τεράστια αποθέματα αερίου, θα ήταν η πλέον λογική πηγή για τον Ναμπούκο. Αλλά το Ιράν τελεί ήδη υπό καθεστώς κυρώσεων από τη Δύση, και πολλοί εκπλήσσονται από το γεγονός ότι το Ιράν, αντί να εξάγει, παραδόξως εισάγει φυσικό αέριο (από το Τουρκμενιστάν). Δεν βλέπουμε ότι η πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα θα μπορούσε να ανατρέψει την παρούσα κατάσταση ώστε το Ιράν να παίξει σημαντικό ρόλο στο διεθνές φυσικό αέριο για τα επόμενα πέντε χρόνια, πιθανόν και δέκα. Ως συμπληρωματική λύση για την τροφοδοσία αερίου στην Ευρώπη χρησιμοποιείται από καιρό και προτείνεται να επεκταθεί στο μέλλον η πλωτή μεταφορά αερίου ως υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ). Λεπτομερής ανάλυση έχει δείξει ότι η χρήση συμπιεσμένου φυσικού αερίου (ΣΦΑ) παρουσιάζει σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα σε σχέση με το ΥΦΑ ως εναλλακτική λύση για τη μεταφορά σχετικά μέτριων ποσοτήτων αερίου σε μέτριες υπερπόντιες αποστάσεις. Ο κύριος λόγος είναι οι πολυδάπανες (ύψους δισεκατομμυρίων) τερματικές εγκαταστάσεις που απαιτούνται από το ΥΦΑ για υγροποίηση και επαναεριοποίηση. Ακόμα χειρότερο, μεταξύ άλλων, το ΥΦΑ απαιτεί την κατανάλωση έως και του 1/4 του μεταφερόμενου αερίου για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών στις διαδικασίες υγροποίησης, μεταφοράς, και επαναεριοποίησης.
Πιστεύουμε ότι η επέκταση της χρήσης ΥΦΑ θα αποτελούσε οικονομικά λανθασμένη επιλογή για την Ευρώπη. Ιδιαίτερα δαπανηρή και ενεργοβόρα φαίνεται η χρήση του ΥΦΑ για τροφοδοσία της Ευρώπης με αέριο από πηγές σε μεγάλη απόσταση. Είναι περισσότερο εύλογη οικονομικά η πλωτή μεταφορά αερίου ως ΣΦΑ από πηγές όπως η βόρεια Αφρική. Αυτή η επιλογή θα ήταν ιδιαίτερης σημασίας για την Ελλάδα, δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, των ιδιόμορφων ενεργειακών αναγκών της (στα νησιά εκτός δικτύου), των παραδοσιακών εμπορικών δεσμών της με τον αραβικό κόσμο, και της εξέχουσας θέσης της ελληνικής ναυτιλίας.
Διαφαίνεται λοιπόν ότι η ευκαιρία που παρουσιάζεται για την Ελλάδα είναι τεράστια και σπάνια. Εκτός του ότι θα μπορούσε να καλύψει στρατηγικά κρίσιμες ενεργειακές ανάγκες της χώρας και θα ενίσχυε σημαντικά τη δραστηριότητα της ελληνικής ναυτιλίας, το πλέον σημαντικό είναι ότι το ΣΦΑ θα επέτρεπε στην Ελλάδα να παίξει ηγετικό γεωπολιτικό ρόλο στην περιοχή (ως διακομιστής σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου για την Ευρώπη), σε βαθμό που ποτέ σχεδόν δεν έχει εμφανιστεί στο παρελθόν και που θα προδιέγραφε ένα αναπάντεχα ευοίωνο μέλλον.
Οι κ. Μιχάλης Οικονομίδης και Μιχάλης Νικολάου είναι τακτικοί καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον και σύμβουλοι σε πολλές διεθνείς εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 18/04/2009)