Σαν βόμβα έπεσε στη διεθνή ενεργειακή αγορά πριν από λίγες εβδομάδες η είδηση ότι η Μόσχα συμφώνησε με το Αζερμπαϊτζάν να «καπαρώσει» τόσο τη σημερινή όσο και τη μελλοντική παραγωγή του σε φυσικό αέριο. Μπορεί περισσότερες διευκρινίσεις να μη δόθηκαν, ωστόσο η ανακοίνωση και μόνο της συνεργασίας προκάλεσε πολλά ερωτηματικά για τη διασφάλιση της τροφοδοσίας, επομένως και για τη βιωσιμότητα, τόσο του ελληνο-τουρκο-ιταλικού αγωγού (ΤGΙ) όσο και του Ναμπούκο.
Το θέμα μάλιστα πήρε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις το περασμένο Σάββατο όταν ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίεφ κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Μόσχα δήλωσε ότι επιθυμεί το αέριο της χώρας του που θα εξάγεται προς τη Δύση να διέρχεται τράνζιτ από τη Ρωσία.
Μέχρι σήμερα το Αζερμπαϊτζάν εμφανιζόταν να έχει συμφωνήσει με τις χώρες που προωθούν τα δύο έργαστην περίπτωση του ΤGΙ με την Ελλάδα και την Ιταλία- ότι θα τα τροφοδοτήσει με το αέριο που θα προέλθει από το κοίτασμα Sach Deniz ΙΙ, όταν αυτό θα είναι έτοιμο γύρω στο 2013. Γνωρίζοντας ωστόσο ότι χωρίς το δικό του αέριο κανένας από τους κυοφορούμενους αγωγούς δεν μπορεί να λειτουργήσει, και θέλοντας παράλληλα να διατηρήσει σχέσεις καλής γειτονίας με τη Μόσχα, αποφάσισε προφανώς να παίξει σε δύο ταμπλό. Αν το μνημόνιο που υπέγραψε η κυβέρνηση του Μπακού με τη Μόσχα επικυρωθεί τελικά μέσα στους επόμενους μήνες, τα δεδομένα αλλάζουν. Τα 16 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο που κατά τα λεγόμενα των Αζέρων θα παράγει αρχικά το εν λόγω κοίτασμα, προφανώς και δεν επαρκούν για να ικανοποιήσουν τους πάντες. Κάποιοι θα μείνουν στον... αέρα.
Ανατροπή των σχεδίων της Δύσης
Με άλλα λόγια, τυχόν οριστικοποίηση της συμφωνίας της Gazprom με την αζέρικη κρατική εταιρεία Socar απειλεί τα σχέδια της Δύσης για τη δημιουργία αγωγών που θα παρακάμπτουν τη Ρωσία. Η Μόσχα θα συνεχίσει να μονοπωλεί την τροφοδοσία της Ευρώπης για πολλά χρόνια ακόμη, σε πείσμα των Βρυξελλών αλλά και της Ουάσιγκτον. Πόσω μάλλον, όταν πριν από αρκετούς μήνες ήρθε σε αντίστοιχη συμφωνία με το Τουρκμενιστάν για την εξαγορά όλων των παραγόμενων ποσοτήτων φυσικού αερίου της χώρας, ενώ μνημόνιο αλληλοκατανόησης για κοινές δραστηριότητες στον τομέα των υδρογονανθράκων υπέγραψε τον Μάρτιο και με την Τεχεράνη...
Πιέσεις προς την Τουρκία
Οι τελευταίες εξελίξεις έχουν λειτουργήσει σαν καμπανάκι στις Βρυξέλλες. Στη Σόφια, όπου από χθες διεξάγεται ένα σημαντικό ενεργειακό συνέδριο- με τη συμμετοχή και του Έλληνα Πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή- εκτιμάται ότι ένα σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής διπλωματίας θα ασκήσει πιέσεις στους Τούρκους και τους Αζέρους να «τα βρουν» και να προχωρήσουν επιτέλους στην υπογραφή της τετραμερούς διακρατικής συμφωνίας (μαζί με την Αθήνα και τη Ρώμη) για το φυσικό αέριο. Αρχικά στο συνέδριο επρόκειτο να παρευρεθεί και ο πρόεδρος Πούτιν. Τα πλάνα, ωστόσο, άλλαξαν και η Ρωσία εκπροσωπείται διά του υπουργού της Ενέργειας, με την αιτιολογία ότι ούτως ή άλλως ο Βούλγαρος πρωθυπουργός θα επισκεφτεί τη Μόσχα στις 28 Απριλίου, επομένως μια συνάντηση των δύο ανδρών λίγες ημέρες νωρίτερα δεν θα είχε νόημα. Επί δύο και πλέον χρόνια οι προσπάθειες της Ελλάδας και της Ιταλίας να προωθήσουν τον ΤGΙ σκοντάφτουν στην απαίτηση της Τουρκίας να διακινεί η ίδια γύρω στο 15% της συνολικής ποσότητας, πράγμα με το οποίο διαφωνεί κάθετα το Αζερμπαϊτζάν. Η στάση που θα κρατήσει η Άγκυρα (και τα ανταλλάγματα που θα ζητήσει), είναι άγνωστη. Το βέβαιο είναι πως συνδέει το ξεμπλοκάρισμα της ροής του αζέρικου φυσικού αερίου στην Ευρώπη με το ξεπάγωμα των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων στην Ε.Ε. και απαιτεί να ανοίξει από τις Βρυξέλλες ο «φάκελος ενέργεια», ένας από τους πολλούς της διαδικασίας ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Και παρέμβαση Ομπάμα
Το πόσο φλέγον είναι το ζήτημα φαίνεται και από την παρέμβαση που λέγεται ότι έκανε ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα. Ένα από τα κεντρικά ζητήματα στην ατζέντα της επίσκεψής του πριν από δέκα ημέρες στην Τουρκία ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες, το ξεμπλοκάρισμα της ροής του αζέρικου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Σύμφωνα με τις ίδιες πη γές, η έμφαση που έδωσε ο Αμερικανός πρόεδρος στην ανάγκη ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. εντασσόταν σε ένα γενικότερο πλαίσιο ανταλλαγμάτων, ώστε και η Άγκυρα να εξυπηρετήσει την ανάγκη της Ευρώπης για διασφάλιση της ροής του αζέρικου φυσικού αερίου από την Κασπία, παρακάμπτοντας τη Ρωσία.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η παρέμβαση Ομπάμα, έφερε την Άγκυρα και τις Βρυξέλλες πιο κοντά. Εξηγούν, ωστόσο, ότι πολλά θα κριθούν και από τη στάση που θα κρατήσει στο θέμα η Κύπρος. Η Λευκωσία δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα πρόθυμη να ανοίξει ο «φάκελος ενέργεια» για τις ενταξιακές διαδικασίες της Τουρκίας στην Ε.Ε, αν πρώτα δεν αποδεχθεί η Άγκυρα την απόσυρση των στρατευμάτων της από την Κύπρο. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν πως οι Βρυξέλλες βλέπουν τις εξελίξεις στο Κυπριακό να συνδέονται άμεσα με τα ενεργειακά προβλήματα της περιοχής. Και ότι το θέμα έχει μπει για τα καλά στην ατζέντα των συνομιλιών των κ.κ. Καραμανλή, Χριστόφια.
Ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν
Το Αζερμπαϊτζάν αποτελούσε- και προς το παρόν συνεχίζει να αποτελεί- τη μοναδική μεγάλη ελπίδα Αμερικανών και Ευρωπαίων, ούτως ώστε να πετύχουν τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας της Γηραιάς Ηπείρου αλλά και των οδών μεταφοράς προς αυτήν. Σήμερα η παραγωγή του ανέρχεται σε περίπου 11,2 δισ. κ.μ. τον χρόνο (περίπου τρεισήμισι φορές οι ετήσιες ανάγκες της Ελλάδας), όπως διαμορφώθηκαν το 2008.
Για το 2020 οι εκτιμήσεις ανεβάζουν την παραγωγή του Μπακού στα 50 δισ. κ.μ., αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία ούτε από την κυβέρνηση, ούτε από τις εταιρείες που έχουν αναλάβει την ανάπτυξη των μεγάλων πεδίων.
Με επίκεντρο την περιοχή του Sach Deniz, η χώρα επιδιώκει να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη στο φυσικό αέριο. Παραμένει, ωστόσο, αδιευκρίνιστο αν και πότε η παραγωγή της θα φτάσει σε τέτοια επίπεδα που να μπορεί να καλύψει τις μελλοντικές εξαγωγές από οποιονδήποτε αγωγό ή από συστήματα αγωγών.
Σε κάθε περίπτωση, η Μόσχα προσφέρει τεχνογνωσία τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία του καυσίμου, με στόχο να δελεάσει την κυβέρνηση ώστε να αποδεχθεί τη συμφωνία. Απώτερος στόχος της, όμως, είναι «το κλείσιμο και του τελευταίου διαδρόμου από την Κασπία προς τη Δύση». Αν αποτύχει το σχέδιο κατασκευής του Νabucco, χωρητικότητας 31 δισ. κυβικών μέτρων τον χρόνο, αυτό θα αποτελέσει το μεγαλύτερο πλήγμα στις προσπάθειες Ευρωπαίων και Αμερικανών, τη στιγμή κατά την οποία δεν υπάρχει άλλη αξιόπιστη πρόταση που και τη Ρωσία να παρακάμπτει και να μη χρησιμοποιεί ρωσική πρώτη ύλη. Θα απομείνει μόνο ο μικρότερος ΤGΙ (Τουρκία- Ελλάδα- Ιταλία) των 11 δισ. κ.μ., που επίσης θα αντιμετωπίσει πρόβλημα επάρκειας ποσοτήτων, εκτός και αν χρησιμοποιήσει ρωσικό αέριο...
Νέος αγωγός Χάρκοβο- Κομοτηνή
Η Βουλγαρία θέλει περισσότερο από κάθε άλλη χώρα στην Ε.Ε. να προωθηθούν εναλλακτικοί αγωγοί φυσικού αερίου. Μαζί με τη Ρουμανία ήταν οι χώρες που υπέφεραν περισσότερο από κάθε άλλη στην Ευρώπη τον περασμένο Ιανουάριο, στη διάρκεια της ρωσο-ουκρανικής διένεξης. Η εξάρτησή της από τη Μόσχα είναι της τάξεως του 100% και στη διάρκεια της κρίσης πολλά νοικοκυριά έμειναν χωρίς αέριο για ημέρες.
Στο πλαίσιο αυτό ενδιαφέρεται τα μέγιστα για το σχέδιο που προωθεί η Ελλάδα, της κατασκευής ενός μικρού αγωγού που θα συνδέει την Κομοτηνή με το Χάρκοβο, ο οποίος θα τροφοδοτείται με αέριο από τον ελληνοτουρκικό αγωγό ΙΤGΙ. Στο πλαίσιο του συνεδρίου ο υπουργός Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκης θα υπογράψει με τον Βούλγαρο ομόλογό του τη σχετική συμφωνία για τον εν λόγω αγωγό.
(Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 25/04/2009)