Τόσο η παγκόσμια χρηματοοικονομική αστάθεια όσο και ο κίνδυνος καταστροφών εμφανίζονται με πολλά πρόσωπα, αλλά έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είτε πρόκειται για μια καταστροφή ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος είτε για έναν τροπικό κυκλώνα πέμπτης κατηγορίας, αυτοί που στερούνται τα αναγκαία προς το ζην πλήττονται περισσότερο. Από τις συμφωνίες στις οποίες κατέληξε η πρόσφατη σύνοδος του G20 στο Λονδίνο προκύπτει ένα αισιόδοξο μήνυμα: η σημερινή οικονομική κρίση είναι η ευκαιρία να προχωρήσουμε στις αναγκαίες χρηματοοικονομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις και μακροπρόθεσμα να «διορθώσουμε το σύστημα», προκειμένου να επιστρέψουμε στην ευημερία των τελευταίων ετών.
Οι επιπτώσεις αυτής της συλλογιστικής πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προσεκτικής μελέτης. Ιδιαίτερα οι συνέπειες για περίπου 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον αναπτυσσόμενο κόσμο (ένας στους τέσσερις παγκοσμίως) που επιβιώνουν με λιγότερα από 1,25 δολάρια την ημέρα.
Στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, η δημοσιονομική μεγέθυνση και σταθερότητα δεν ισοδυναμούν αυτομάτως με ανάπτυξη χωρίς κινδύνους. Η οικονομική και αστική ανάπτυξη, όπως τη βίωσαν πολλές χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής τις τελευταίες δεκαετίες, έχoυν οδηγήσει σε μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων και οικονομικών πόρων σε πόλεις, εύφορες κοιλάδες και παράκτιες περιοχές. Η γοργή ανάπτυξη οικισμών σε ευπαθείς αγροτικές, παράκτιες και αστικές περιοχές δεν συνοδεύεται από επαρκείς μηχανισμούς μείωσης του κινδύνου.
Αν και οι φτωχότερες χώρες πλήττονται περισσότερο, οι πλούσιες χώρες είναι επίσης ευάλωτες στον αυξανόμενο κίνδυνο, όπως οι πυρκαγιές στην Αυστραλία και οι πρόσφατοι σεισμοί στην Ιταλία μας θύμισαν με τον πιο τραγικό τρόπο στην αρχή του έτους.
Οι πλημμύρες, οι ξηρασίες, οι καταιγίδες, οι σεισμοί και οι πυρκαγιές όταν συνδυάζονται με παράγοντες κινδύνου όπως η αυξανόμενη αστικοποίηση, η ελλιπής αστική διακυβέρνηση, τα ευπαθή αγροτικά νοικοκυριά και η παρακμή των οικοσυστημάτων, μπορούν να οδηγήσουν σε μαζική ανθρώπινη φτώχεια και βαρύτατες οικονομικές απώλειες. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τις συνέπειες της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, δημιουργούν μια επιπλέον σοβαρή ανησυχία για το πώς θα ζούμε στο άμεσο μέλλον.
Οι αυξανόμενοι κίνδυνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μόνο με παρεμβάσεις τόσο σε εθνικό όσο και περιφερειακό επίπεδο. Τα οφέλη από τη διασυνοριακή συνεργασία στη διαχείριση του κινδύνου έχουν γίνει ορατά στα διαπεριφερειακά δίκτυα που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες, η ενσωμάτωση της μείωσης του κινδύνου στις πολιτικές, τα προγράμματα και τις επενδύσεις δεν έχει προχωρήσει αρκετά.
Το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: οι αποτελεσματικοί θεσμοί, το ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής και τα συστήματα σχεδιασμού ταυτόχρονα με αυξημένες επενδύσεις για τη μείωση του κινδύνου και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα είναι κρίσιμης σημασίας για τα επόμενα χρόνια. Για να αντιμετωπιστούν οι παράγοντες κινδύνου –ανεπαρκής αστική διακυβέρνηση, ευπαθή γεωργικά νοικοκυριά, παρακμή του οικοσυστήματος και ασθενής κοινωνική προστασία– απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις.
Η Μαργκαρέτα Βάλστρομ είναι βοηθός γενικός γραμματέας του ΟΗΕ για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15/05/2009)