Παρ' ότι η αμερικανική οικονομία εξακολουθεί να συρρικνώνεται, η κάμψη της δραστηριότητας δεν συντελείται με τόσο γρήγορους ρυθμούς όσο στις αρχές του έτους ή στις εβδομάδες που ακολούθησαν μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008. Υπό αυτή την έννοια, είναι εύλογο να ειπωθεί ότι τα χειρότερα της κρίσης έχουν πιθανότατα παρέλθει.
Αλλά η δική μου ανάλυση των δεδομένων δεν συμφωνεί μ' εκείνους που υποστηρίζουν ότι η οικονομία έχει αρχίσει ουσιαστικά να βελτιώνεται και ότι είναι πιθανό να ξεκινήσει ο κύκλος της σταθερής ανάκαμψης εντός των προσεχών μηνών. Αν και τα δημοσιονομικά μέτρα της μείωσης της φορολογίας και της αύξησης των κρατικών δαπανών που ελήφθησαν νωρίτερα αυτό τον χρόνο δίνουν μία προσωρινή «ανάσα» και ώθηση στην ανάπτυξη, είναι μάλλον απίθανο να δούμε την έναρξη μίας σταθερής ανάκαμψης της οικονομία πριν από το επόμενο έτος, το νωρίτερο.
Οι αισιόδοξοι επιχειρηματολογούν υπέρ μίας ταχύτερης ανάκαμψης επικαλούμενοι διάφορα στατιστικά στοιχεία. Παρατηρούν ότι η δραστηριότητα στον κατασκευαστικό κλάδο ενισχύεται, οι τιμές των κατοικιών υποχωρούν με βραδύτερους ρυθμούς, το διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα αυξήθηκε το πρώτο τρίμηνο, οι καταναλωτικές δαπάνες ενισχύονται και η αγορά εργασίας βελτιώνεται.
Αλλά μία πιο προσεκτική ματιά σ' αυτά τα στοιχεία δείχνει ότι η κατάσταση είναι λιγότερο παρήγορη. Σε κάθε περίπτωση, οι λεπτομέρειες δεν συνάδουν με την συνολική εικόνα που δίνουν οι αριθμοί.
Αν και οι δαπάνες στον κατασκευαστικό κλάδο αυξήθηκαν πρόσφατα μόλις κατά 0,3% (λιγότερο από το στατιστικό περιθώριο λάθους) στον ιδιωτικό τομέα οι δαπάνες στην πραγματικότητα μειώθηκαν και στη στεγαστική αγορά σημείωσαν σημαντική πτώση της τάξεως του 4%.
Αντιστοίχως, οι τιμές των κατοικιών υποχώρησαν κατά 18,7% το δωδεκάμηνο ως τον Μάρτιο, ποσοστό ελάχιστα μικρότερο από το 19% που είχαν πέσει το δωδεκάμηνο ως τον Φεβρουάριο. Πιο πρόσφατα δε, ο ετήσιος ρυθμός πτώσης άγγιξε το 25%.
Το διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα αυξήθηκε το πρώτο τρίμηνο, μόνο λόγω της μαζικής επιστροφής φόρων και των κρατικών συντάξεων. Στον αντίποδα, οι μισθοί, το εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων, τα μερίσματα και τα επιτόκια, όλα μειώθηκαν. Η ανωμαλία της αυξανόμενης κατανάλωσης λόγω της επιστροφής φόρων και των επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας έληξε τον Μάρτιο, οπότε και καταγράφηκε μείωση των καταναλωτικών δαπανών ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης ανεργίας και της μείωσης των εισοδημάτων των εργαζομένων. Τούτο επιβεβαιώθηκε και με την μείωση των λιανικών πωλήσεων τον Απρίλιο.
Τέλος η απασχόληση εξακολουθεί να μειώνεται ραγδαία. Αν και ο ρυθμός μείωσης της απασχόλησης επιβραδύνθηκε ανάμεσα τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, η μισή από αυτή τη βελτίωση οφειλόταν στην αύξηση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα, κυρίως λόγω των προσλήψεων 60.000 προσωρινά απασχολούμενων που θα συμμετάσχουν στην απογραφή του πληθυσμού το 2010.
Αν και τα πρόσφατα στοιχεία, λοιπόν, δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά όσο υποστηρίζουν ορισμένοι, τους επόμενους μήνες θα δούμε κατά την εκτίμησή μου κάποια ουσιαστική βελτίωση που θα ανακόψει τη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας ή θα οδηγήσει και σε προσωρινή αύξηση του ΑΕΠ, κυρίως λόγω των δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας που έχει λάβει η κυβέρνηση Ομπάμα.
Το δημοσιονομικό «πακέτο» θα προσφέρει περίπου 60 δισ. δολάρια συνολικά στο ΑΕΠ τους μήνες Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο, δηλαδή περίπου 1,5% στο τρίμηνο. Αλλά όταν θα ανακοινωθούν αργότερα τα στοιχεία του δευτέρου τριμήνου, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία θα προσαρμόσουν αυτή την αύξηση του 1,5% σε ετήσια βάση, εμφανίζοντας ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6%. Εάν η οικονομική δραστηριότητα, εξαιρουμένου του δημοσιονομικού «πακέτου» συνεχίσει να συρρικνώνεται με ετήσιο ρυθμό σχεδόν 6% όπως συνέβη στα δύο τελευταία τρίμηνο, η «ανάσα» από τα δημοσιονομικά μέτρα θα οδηγήσει εν τέλει είτε σε μηδενική ή σε πολύ μικρή αύξηση του ΑΕΠ.
Αλλά το στοιχείο-κλειδί που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι ότι, η επίδραση του δημοσιονομικού «πακέτου» θα συμβάλει σε μία εφ' άπαξ ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και όχι σε μία σταθερή και εξελισσόμενη βελτίωση του ρυθμού ανάπτυξης. Αν και αυτή η εφ΄άπαξ «τονωτική ένεση» θα εμφανισθεί στα επίσημα στατιστικά στοιχεία ως πρόσκαιρη αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης, τίποτα δεν διασφαλίζει ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα συνεχίσει να βελτιώνεται και τα επόμενα τρίμηνα.
Ετσι, ως το τέλος του έτους θα δούμε μια ελαφρά βελτίωση του συνολικού ΑΕΠ, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ είναι πιθανό να επιστρέψει σε αρνητικό πρόσημο.
Η θετική επίδραση από το δημοσιονομικό «πακέτο» δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να αντισταθμίσει την αρνητική επίδραση από τη δραματική μείωση του πλούτου των νοικοκυριών, την κάμψη της κατασκευαστικής δραστηριότητας, τη δυσλειτουργία του τραπεζικού συστήματος που δεν αυξάνει τη ροή των πιστώσεων και την διαρκή πτώση των τιμών των κατοικιών. Η κυβέρνηση Ομπάμα έθεσε σε εφαρμογή πολιτικές με στόχο να αντιμετωπίσει αυτές τις αρνητικές επιδράσεις αλλά, κατά τη γνώμη μου, τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν μία σταθερή πορεία ανάκαμψης της οικονομίας.
Τα μέτρα, βεβαίως, είναι ακόμη σε εξέλιξη. Εάν ενισχυθούν περαιτέρω τους επόμενους μήνες - για να τονωθεί η ζήτηση, να σταθεροποιηθεί το τραπεζικό σύστημα και να ανακοπεί η πτωτική τάση των τιμών των κατοικιών - μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα ξεκινήσει η φάση της σταθερής ανάκαμψης από το 2010. Εάν όχι, δεν έχουμε παρά να περιμένουμε και να ελπίζουμε.
(Ο Martin Feldstein είναι Καθηγητής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και μέλος της Επιτροπής Σοφών του προέδρου Ομπάμα)
(από την εφημερίδα "ΚΕΡΔΟΣ", 28/05/2009 - Project Syndicate, 2009)