Αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη εικόνα στην Δύση
που θέλει το Ιράν διεθνές κέντρο τρομοκρατίας η χώρα δεν αποτελεί άντρο
φανατικών ισλαμιστών-φονταμενταλιστών που επιδίδονται σε βομβιστικές ενέργειες
και απεργάζονται σχέδια για την ανατροπή της έννομης τάξης σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Η
χώρα των 70 και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων με το 60% του πληθυσμού της κάτω
των 30 ετών, ευρίσκεται σε αναζήτηση νέων προσανατολισμών ακολουθώντας μάλιστα
ανοικτές δημοκρατικές διαδικασίες. Κάτι που φάνηκε ξεκάθαρα κατά την διάρκεια
της πρόσφατης προεκλογικής περιόδου αλλά
και στις ίδιες τις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου της χώρας που
πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα με ευρεία συμμετοχή και την εκλογική
αναμέτρηση μεταξύ δυο κυρίως αντιπάλων.
Οι εκλογές ανέδειξαν τελικά νικητή τον σημερινό πρόεδρο Μαχμούντ Αχμεντιναζάντ
ο οποίος αναμένεται ότι θα κυβερνήσει για μια ακόμη τετραετία, ενώ ο βασικός
του αντίπαλος Μιρχοσείν Μουσαβί, ο οποίος και εκπροσωπεί το μεταρρυθμιστικό
ρεύμα συσπείρωσε γύρω του ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος το οποίο
και θα πιέζει εφ εξής για ριζικές αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης, μεγαλύτερη
φιλελευθεροποίηση των πολιτικών διαδικασιών, περιορισμό της επιρροής των
κληρικών, αλλά και για ένα άνοιγμα προς την Δύση. Απώτερος στόχος η άρση
των κυρώσεων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ με αφορμή το πυρηνικό πρόγραμμα της
Τεχεράνης, μετά την ασφυκτική πίεση του Αγγλο-Αμερικανικού παράγοντα τα
τελευταία χρόνια.
Δυστυχώς η εξέλιξη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, και ο εικαζόμενος
απώτερος στόχος του για την παραγωγή πυρηνικών όπλων, έχει αποπροσανατολίσει
την όλη συζήτηση γύρω από το Ιράν και τις προθέσεις του, αφού αυτό εμφανίζεται
από ορισμένες κυβερνήσεις ν’ απειλεί με εξαφάνιση το Ισραήλ αλλά και άλλες
χώρες, ιδιαίτερα στη Ευρώπη. Το Ιράν πράγματι αναπτύσσει ένα σοβαρό πυρηνικό
πρόγραμμα με άμεσο στόχο την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας-ήδη είναι σχεδόν
έτοιμος να ξεκινήσει την λειτουργία του ο πρώτος αντιδραστήρας 1,000 MW στο
Μπουσίρ - σε μια προσπάθεια να περιορισθεί η κατανάλωση φυσικού αερίου και
πετρελαίου, ώστε ν’αυξήσει τις εξαγωγές του σε αυτόν τον τομέα. Άμεσος στόχος
του πυρηνικού προγράμματος είναι η επιτόπιος παραγωγή σχάσιμου υλικού για τους
αντιδραστήρες του, ώστε να ελέγχεται πλήρως ο πυρηνικός κύκλος και να μην
εξαρτάται η χώρα από εισαγωγές. Ελέγχοντας τον πυρηνικό κύκλο η παραγωγή
πυρηνικών όπλων είναι σχετικά εύκολο να επιτευχθεί. Και τα πυρηνικά όπλα μπορεί
κάποια στιγμή να τα χρειασθεί η Τεχεράνη, περισσότερο ως αποτρεπτική ισχύ,
καθ’ότι δεν θα επιθυμούσε να ξαναβιώσει ένα μακροχρόνιο φονικό πόλεμο σαν και
αυτόν που αντιμετώπισε με το Ιράκ την δεκαετία το 1980.
Για έναν απλό επισκέπτη με στοιχειώδη παρατηρητικότητα το σημερινό Ιράν
εμφανίζεται ως μια τεχνολογικά προηγμένη χώρα, με ανεπτυγμένη πολιτική
και διοικητική δομή, με υπαρκτούς και λειτουργούντες δημοκρατικούς θεσμούς,
έστω και με τους περιορισμούς ενός θεοκρατικού καθεστώτος, και σκληρά
εργαζόμενους κατοίκους. Οι σημερινοί Ιρανοί αποβλέπουν πρωτίστως στην βελτίωση
του βιοτικού τους επιπέδου και στην επιμόρφωση τους γνωρίζοντας καλά ότι έχουν
ν’αντιμετωπίσουν έναν ολοένα και ποιο απαιτητικό και ανταγωνιστικό
διεθνές περιβάλλον με το οποίο είναι σε καθημερινή επαφή τόσο μέσω της
τηλεόρασης και του ελεύθερα παρεχομένου internet όσο και με την επαφή τους με
τους πλέον των 2 εκατομμυρίων Ιρανών της διασποράς. Μπορεί το Σιιτικό Ισλάμ και
οι εκφραστές του κληρικοί να κατέχουν τα ανώτερα αξιώματα της χώρας, όπως αυτό
του ανωτάτου ηγέτη του κράτους (πόστο που σήμερα κατέχει ο Αγιατολάχ Αλί
Χαμεινί) με καθοδηγητικό όργανο την Συνέλευση των Ειδικών (το οποίο αποτελείται
από 88 κληρικούς) αλλά υπάρχει βουλή, γνωστή ως Μάζλις, η οποία λειτουργεί
κανονικά με 250 βουλευτές με 4ετή θητεία και Ελεγκτικό Συνέδριο με ίση
συμμετοχή κληρικών και λαϊκών. Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν μπορεί να
αποτελεί ένα ιδιότυπο, για τα κριτήρια της Δύσης, καθεστώς πλην όμως
είναι το πολίτευμα το οποίο προήλθε από την Ισλαμική Επανάσταση, που στηρίχθηκε
σε πλατιά λαϊκή κινητοποίηση και έκτοτε εγκαθιδρύθηκε μέσα από μία σειρά
δημοψηφισμάτων. Ας μην ξεχνάμε ότι στη μακρόχρονη ιστορία του ο κλήρος έπαιζε
πάντοτε έναν ιδιαίτερο ρόλο στην κοινωνική οργάνωση της χώρας.
Είκοσι σχεδόν χρόνια μετά το τέλος του Ιρανο-Ιρακινού πολέμου, όπου το Ιράν
εθρήνησε περισσότερους από 500,000 νεκρούς, η χώρα έχει πλήρως ανασυγκροτηθεί
και αναπτύσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, με την οικονομική ανάπτυξη να τρέχει
με έναν μέσο όρο 5% τα τελευταία δέκα χρόνια, παρά τα όποια προβλήματα,
συνυπάρχουν σε μια τέτοια κατάσταση . Είναι χαρακτηριστικό ότι η συζήτηση γύρω
από την οικονομία, τις σημερινές επιδόσεις της και τις αυριανές προοπτικές της,
αναδείχθηκε ως το κυρίαρχο θέμα κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Αντίθετα με τα όσα υποστήριξε ο πρόεδρος Αχμαντινετζάντ, το ποσοστό ανάπτυξης
τα 2-3 τελευταία χρόνια, επιβραδύνθηκε αισθητά στο Ιράν. Το Διεθνές Νομισματικό
Ταμείο προβλέπει ανάπτυξη της τάξεως του 3,2% για το 2009, ενώ το 2008 είχε
επιτευχθεί 4,5% και το 2007 σχεδόν 8%. Παράλληλα, ο πληθωρισμός έχει ξεφύγει
και τρέχει στο 23-25%, όπως παρατηρεί ο έτερος υποψήφιος για την προεδρία
Μέχντι Καρουμπί, και όχι στο 14%, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση.
Το πετρέλαιο παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας
αφού αυτή είναι η τρίτη, μετά την Σ. Αραβία και την Ρωσία, παραγωγός στον κόσμο
με τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως.
Γι’ αυτό, το στοίχημα του σημερινού Ιράν είναι η διαφοροποίηση της παραγωγικής
του βάσης ώστε να παύσει να εξαρτάται τόσο υπέρμετρα από την παραγωγή και τις
εξαγωγές υδρογονανθράκων. Κάτι που ήδη ευρίσκεται σε εξέλιξη με την ανάπτυξη της
τοπικής βιομηχανίας στον κατασκευαστικό τομέα, στις μεταλλικές κατασκευές, στην
αυτοκινητοβιομηχανία και στα ηλεκτρονικά. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την ηλεκτρονική
και την κοινωνία της πληροφορίας, αυτή είναι σε προχωρημένο στάδιο αφού πολλοί
νέοι Ιρανοί κάνουν ήδη τα πρώτα τους επαγγελματικά βήματα στον τομέα των
υπηρεσιών του οποίου και αυτού η ανάπτυξη προδιαγράφεται ταχεία με βάση την
ηλεκτρονική ενημέρωση. Όπως παρατηρούν Ιρανοί οικονομολόγοι, τα έσοδα από το
πετρέλαιο αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια και τα πετροδολάρια που διοχετεύθηκαν
στην οικονομία έδωσαν ώθηση στον πληθωρισμό και όχι τόσο στην παραγωγική
ανάπτυξη. Επιπλέον, το ποσοστό της ανεργίας αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. Πριν
από τέσσερα χρόνια βρισκόταν στο 10,5% και τώρα έχει φτάσει στο 17%, σύμφωνα με
τους οικονομολόγους. Το πρόβλημα είναι ότι ο Αχμαντινετζάντ εστίασε την προσοχή
του στην κατανομή του πλούτου, ενώ αυτό που απεγνωσμένα χρειάζεται η ιρανική
οικονομία είναι η δημιουργία πλούτου.
Είναι λογικό η ταχεία ανάπτυξη του Ιράν και η ανάδειξη του σε περιφερειακή
οικονομική, ενεργειακή και στρατιωτική δύναμη να φοβίζει τους γείτονες του αλλά
και την ίδια την Αμερική, η οποία αντιλαμβάνεται ότι πολύ δύσκολα θα μπορέσει
να ελέγξει ένα λαό υψηλού μορφωτικού επιπέδου με πολύ ισχυρά αντανακλαστικά, με
δυνατό εθνικό φρόνημα και πανάρχαιες καταβολές.