Η θέση του Μπαράκ
Ομπάμα στο Κάιρο δεν ήταν εύκολη. Υποχρεωμένος να διαχειριστεί τις συνέπειες
από την καταστροφική μεσανατολική πολιτική των προκατόχων του, δεν μπορούσε να
αποφύγει το mea culpa εκ μέρους της χώρας του. Όμως, η αμερικανική αυτοκριτική
την οποία εξέφρασε ο λόγος του είναι δευτερεύον στοιχείο στην ιστορική αυτή
παρέμβαση.
Είναι προφανές
ότι ο Ομπάμα αναθεωρεί την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Ούτε, επομένως, ο
αναθεωρητικός χαρακτήρας του λόγου εγείρει έκπληξη. Η ιστορική διάσταση της
ομιλίας προκύπτει πολύ περισσότερο από την βαθύτερη διέπουσα φιλοσοφία της,
στους αντίποδες των αμερικανικών θέσεων και στάσεων κατά τις τελευταίες
δεκαετίες και, κυρίως, κατά την μεταψυχροπολεμική περίοδο.
Ο Αμερικανός
Πρόεδρος αντιπαραθέτει την ταπεινοφροσύνη στην μέχρι πρότινος συνήθη υπεροψία
του αμερικανικού λόγου. Η φράση "humbled by the task" εκφράζει δέος
μπροστά στο μέγεθος και την δυσκολία της αποστολής του να παρακάμψει
καταλυτικές παρεξηγήσεις και εγγενείς δυσπιστίες.
Ο αντι-διανοητισμός,
πληγή της "βαθειάς" Αμερικής, εν εξάρσει επί Μπους, αντικαθίσταται
από τον σεβασμό στην γνώση και στην παιδεία. Ο Αμερικανός Πρόεδρος σχολιάζει
τον μουσουλμανικό πολιτισμό "ως μελετητής της Ιστορίας", δηλαδή ως
διανοούμενος.
Η βίαιη επιβολή,
κύριο στοιχείο μιας πολιτικής με δόγμα την συντριπτική υλική υπεροχή,
καταδικάζεται, όχι μόνoν ως ηθικά απαράδεκτη, αλλά και ως αναποτελεσματική. Ο
Ομπάμα επικαλείται τον Thomas Jefferson: « ...Ελπίζω ότι η σοφία μας θα
αναπτυχθεί παράλληλα με την δύναμή μας και ότι θα μας διδάξει ότι όσο λιγότερο
χρησιμοποιούμε την δύναμή μας τόσο μεγαλύτερη θα γίνεται» και συμπληρώνει ότι
«...η βία αποτελεί αδιέξοδο».
Η εξαγωγή του
πολιτικού προτύπου των Ηνωμένων Πολιτειών απορρίπτεται. Η παρέμβαση στα
εσωτερικά των ξένων κρατών κρίνεται απαράδεκτη. Ο σεβασμός στους άλλους λαούς
και πολιτισμούς, ο διάλογος και η ισότιμη συνεργασία προβάλλονται ως θεμελιακές
αξίες.
Η απόσταση είναι
τεράστια από τότε που ο μη ων με τις Ηνωμένες Πολιτείες εθεωρείτο εχθρός. Η
σχέση της νέας πολιτικής προς την παλαιά είναι σαν το θετικό και το αρνητικό
μιας φωτογραφίας. Σημαίνει άραγε αυτό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής
εγκαταλείπουν την φιλοδοξία να ηγηθούν και να υποστηρίξουν τα συμφέροντά τους;
Ο Αμερικανός
Πρόεδρος οργανώνει την τακτική και συγκροτημένη υποχώρηση της χώρας του. Στόχος
του είναι να διασώσει τα ουσιώδη, να αποτρέψει τις επαπειλούμενες καταστροφές.
Δηλώνει, όμως, με σαφήνεια ότι θα προστατεύσει την ασφάλεια των Αμερικανών
απέναντι σε κάθε επίθεση. Αναγγέλλει παράλληλα μια φιλόδοξη πολιτική διείδυσης
και επιρροής, μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.
Δεν πρόκειται,
λοιπόν, ούτε για συνθηκολόγηση ούτε για εγκατάλειψη του πεδίου. Ο Ομπάμα
ανανεώνει ριζικά την αμερικανική προσέγγιση, την προσαρμόζει θαρραλέα στις νέες
συνθήκες. Ο όρος reimagine, με τον οποίο απευθύνεται στη νεολαία, αυτή την
προσέγγιση εκφράζει.
Αυτό το ίδιο
σύνθημα, το reimagine, εμπνέει εμφατικά και τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβάνεται την σχέση Θρησκείας και Πολιτικής. Όχι μόνο δεν αντιπαρατίθεται
προς το Ισλάμ, όχι μόνο εκφράζει θαυμασμό για τα πολιτισμικά του επιτεύγματα,
αλλά προχωρεί σε προσωπική ερμηνεία του πολιτικού του περιεχομένου. Ασκεί
έντονη κριτική στην φονταμενταλιστική εκδοχή της μουσουλμανικής θρησκείας και
καλεί τους πιστούς να απομακρυνθούν από τις τάσεις αυτές. Απευθύνεται στους
Μουσουλμάνους από το εσωτερικό του Ισλάμ -όχι ως εχθρός, όχι ως ξένος.
Παρεμβαίνοντας
στον θρησκευτικό διάλογο ο Ομπάμα θέλει να δείξει ότι οι πολιτικές συγκρούσεις
δεν διεξάγονται ανάμεσα στις θρησκείες ή ανάμεσα στην Θρησκευτικότητα και τον
Διαφωτισμό, αλλά εκτυλίσσονται στο εσωτερικό τους: επιβάλλεται πολιτικά μόνον
όποιος πείθει για την δική του ερμηνεία της θρησκευτικής παράδοσης. Ο Πρόεδρος
Ομπάμα επιβεβαιώνει έτσι τον Μαλρώ: ο τρέχων αιώνας θα είναι θρησκευτικός.
Με την ομιλία του
στο Κάιρο και, κυρίως, με την ανανεωμένη θεώρηση για την σχέση
θρησκείας-πολιτικής, ο Ομπάμα μετέφερε την μάχη στο έδαφος του αντιπάλου,
αντέστρεψε τους όρους της αντιπαράθεσης
με την Αλ Κάιντα. Πρόκειται για ένα ακόμη σημαίνον δείγμα γραφής από μια
σημαίνουσα πολιτική προσωπικότητα.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 09/06/2009)