Μερικές εβδομάδες μετά τις εκλογές στο Ιράν φαίνεται αρκετά καθαρά ότι
η αντιπολίτευση, ηττημένη στην κάλπη με τίμια ή- το πιθανότερο- με
ανέντιμα μέσα, έχει υποστεί μια δεύτερη ήττα στα τζαμιά και στους
δρόμους. Οι διαδηλώσεις έχουν σταματήσει, τα ξένα μέσα έφυγαν και το
καθεστώς τρίζει τα δόντια του στη Δύση.
Αλλά οι εκλογές και η εξέγερση που ακολούθησε άφησαν τα χνάρια τους. Δυσκόλεψαν τη ζωή του Αχμαντινετζάντ στη
χώρα του και ψαλίδισαν τα φτερά του διεθνώς: Την περασμένη εβδομάδα ο
πρόεδρος του Ιράν ακύρωσε χωρίς καμία εξήγηση ένα ταξίδι στη Λιβύη. Οι
ιρανικές εκλογές εξέθεσαν για λίγο τη διασπασμένη και αβέβαιη ηγεσία
των αγιατολάδων. Επιπλέον άφησαν πίσω τους ένα δύσθυμο και μη
συνεργάσιμο κοινό.
Με την ευφορία της εξέγερσης να έχει πλέον
περάσει και πολλές γενναίες ψυχές στη φυλακή ή φιμωμένες, η παραδοχή
ότι οι προσπάθειες ανατροπής της καθεστηκυίας τάξης αποτυγχάνουν σχεδόν
το ίδιο συχνά όσο πετυχαίνουν δύσκολα αποτελεί παρηγοριά.
Οι
νίκες των αντικομμουνιστών διαδηλωτών πριν από 20 χρόνια και πιο
πρόσφατα οι λαϊκές εξεγέρσεις στη Γεωργία και στην Ουκρανία έχουν
επισκιάσει τις επαναστατικές προσπάθειες που καταλήγουν στο μηδέν. Αλλά
είναι επικίνδυνο λάθος να θεωρήσει κανείς, από τα παραδείγματα της
Ουκρανίας και της Γεωργίας, ότι η δημιουργία ή η διάλυση διαδηλώσεων
είναι κάτι σχετικά εύκολο και ότι κάποιες διαμαρτυρίες του δρόμου και
λίγες πέτρες θα «κάνουν τη δουλειά». Συνήθως χρειάζεται να γίνουν πολύ
περισσότερα για να επιτύχει μια επανάσταση.
Πρόσφατα βρέθηκα
στη Βουδαπέστη για τους κρατικούς εορτασμούς της 20ής επετείου από τότε
που κόπηκε στα δύο το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Και όταν λένε «κόπηκε στα
δύο», το εννοούν όχι απλώς με τη μεταφορική έννοια, αλλά κυριολεκτικά:
Τα σύνορα της Ουγγαρίας με την Αυστρία αποτελούνταν από μια σειρά
αγκαθωτών συρματοπλεγμάτων, εξοπλισμένων με ηλεκτρονικά συστήματα
ανίχνευσης, τα οποία στις 27 Ιουνίου του 1989 κόπηκαν από τον ούγγρο
υπουργό Εξωτερικών και τον αυστριακό ομόλογό του.
Οι
εορτασμοί της Βουδαπέστης, όσο ευχάριστοι και αν ήταν, ενσωμάτωναν
μνήμες και άλλων γεγονότων: Των αποτυχημένων εξεγέρσεων του 1956, οι
οποίες άφησαν πίσω τους 2.500 νεκρούς Ούγγρους και 200.000 εξορίστους.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για την αποτυχημένη εξέγερση της Ανατολικής
Γερμανίας το 1953 υπό τη σκιά της πτώσης του Τείχους, την καταδικασμένη
Ανοιξη της Πράγας του 1968 σε σύγκριση με τη «Βελούδινη Επανάσταση» του
1989 και τις πολωνικές ματαιωμένες προσπάθειες για τη δημιουργία μιας
ζώνης ελεύθερου εμπορίου. Ποιο είναι το κοινό μοτίβο; Ολες αυτές οι
ξεχωριστές αντιδράσεις έναντι αυταρχικών καθεστώτων πατάχθηκαν προτού
νικήσουν.
Οι επιτυχείς επαναστάσεις έχουν και άλλο ένα κοινό:
Το πλήθος εκείνων των μικρών λεπτομερειών που πρέπει να συνδυαστούν για
να φέρουν την αλλαγή σε χώρες όπου οι εκλογές δεν αρκούν.
Το
άνοιγμα των ουγγρικών συνόρων πριν από 20 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα να
καταστήσει άχρηστο το Τείχος του Βερολίνου. Δεν ήταν ωστόσο ένα
μεμονωμένο γεγονός: Ούγγροι, δυτικοευρωπαίοι και αυστριακοί πολιτικοί
εργάζονταν στο παρασκήνιο για το άνοιγμα των συνόρων, μόνο όμως αν η
Ουγγαρία έκανε το πρώτο βήμα.
Συνεπώς η ιρανική αντιπολίτευση
δεν πρέπει να καμφθεί ηθικώς από την ήττα της. Οποιο και αν ήταν το
πραγματικό αποτέλεσμα των εκλογών, οι διαδηλώσεις έδειξαν ότι το Ιράν
διαθέτει αυτό που ονομάζεται «κοινωνία των πολιτών». Με τα
σημερινά δεδομένα, η εξέγερση του Ιουνίου του 2009 ήταν αποτυχημένη.
Αλλά αν και όταν ανατραπεί το θεοκρατικό καθεστώς, θα θεωρηθεί ένα
σημαντικό ορόσημο της πορείας προς την ελευθερία.
(από "The Independent"/εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ", 09/07/2009)