Η συμφωνία που επιτρέπει τις υπερπτήσεις αμερικανικών αεροσκαφών που μεταφέρουν οπλισμό για το Αφγανιστάν από τον ρωσικό εναέριο χώρο ήταν μία από τις βασικές επιτυχίες της επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα, στη Μόσχα. Στη διάρκεια επίσκεψής μας στη ρωσική πρωτεύουσα τον περασμένο μήνα, αξιωματούχοι της χώρας μας τόνισαν ότι το Αφγανιστάν είναι το έδαφος όπου τα συμφέροντα Αμερικής και Ρωσίας σχεδόν συμπίπτουν και, επομένως, αποτελεί σημείο αφετηρίας για την περιβόητη «επανεκκίνηση» των διμερών σχέσεων. Λιγότερη δημοσιότητα, πάντως, δόθηκε στη συμφωνία που επιτεύχθηκε πριν από μερικούς μήνες, η οποία δίνει τη δυνατότητα για τη μεταφορά εφοδίων (όχι όμως και οπλισμού) με τους ρωσικούς σιδηροδρόμους προς το Ουζμπεκιστάν και το Καζαχστάν (εφόσον συμφωνούν, βεβαίως, οι δύο αυτές χώρες), απ’ όπου και προωθούνται στο βόρειο Αφγανιστάν. Τα εφόδια αυτά φορτώνονται σε τρένα στη Ρίγα της Λεττονίας. Από τότε που ολοκληρώθηκε η συμφωνία, έχουν γίνει τουλάχιστον 20 δρομολόγια, καθώς τα τρένα θεωρούνται ιδανικό μέσο μεταφοράς εφοδίων. Η διαδρομή διαρκεί εννέα ημέρες.
Ακόμη λιγότερο γνωστό είναι το γεγονός ότι ρωσικά μεταγωγικά αεροσκάφη Antonov 124 μεταφέρουν εφόδια από τη Μέση Ανατολή στο Αφγανιστάν εδώ και πάνω από έναν χρόνο. Πρόκειται για μια τεράστια ανακούφιση για το Πεντάγωνο, αφού ο δικός του στόλος μεταγωγικών αεροσκαφών δέχεται τρομερές πιέσεις. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως η εν λόγω συνεργασία δεν διακόπηκε ούτε και μετά την κρίση στις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις που δημιούργησε ο πόλεμος στη Γεωργία. Είναι λίγο περίεργο, επομένως, ότι η ρωσική συνδρομή στο Αφγανιστάν –μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ– δεν έχει τη δέουσα κάλυψη από τον Τύπο. Ισως αυτό να συμβαίνει γιατί δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί αν η Ρωσία επιθυμεί να πετύχει η Αμερική τους στόχους της στο Αφγανιστάν. Το συγκεκριμένο ερώτημα έγινε πιο επίκαιρο όταν, στις αρχές του χρόνου, η κυβέρνηση της Κιργιζίας αποφάσισε να κλείσει την αμερικανική βάση στο Μανάς. Η απόφαση αυτή βέβαια ανακλήθηκε, λίγο πριν από την επίσκεψη Ομπάμα στη Μόσχα, πιθανότατα με την παρέμβαση του Κρεμλίνου.
«Κλειδί» το Ουζμπεκιστάν
Θέσαμε το ίδιο ερώτημα και σε υψηλόβαθμους Ουζμπέκους αξιωματούχους κατά την πρόσφατη επίσκεψή μας στην Τασκένδη. Οι απαντήσεις που λάβαμε ήταν καθησυχαστικές. Το Ουζμπεκιστάν άλλωστε είναι η χώρα–κλειδί για τον από βορρά εφοδιασμό των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, με δεδομένη την αστάθεια που επικρατεί στο Πακιστάν. Οι Ουζμπέκοι, λοιπόν, είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι στη Μόσχα. Θεωρούν ότι το Κρεμλίνο επιθυμεί τη συνέχιση της αστάθειας στην Κεντρική Ασία, ώστε να δικαιολογήσει την έντονη στρατιωτική παρουσία του στην περιοχή. Εξάλλου, η κατάσταση στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν καθιστά αναγκαίο τον ανεφοδιασμό της περιοχής με κάθε είδους αγαθά αποκλειστικά μέσω ρωσικών εδαφών. Η Ρωσία έχει ήδη δυνάμεις στο Τατζικιστάν και μία αεροπορική βάση στη Κιργιζία, γεγονός που οι Ουζμπέκοι θεωρούν απειλή για την ασφάλειά τους. Γι’ αυτό άλλωστε και επισημαίνουν ότι το Ιράν είναι πολύ πιο αξιόπιστος σύμμαχος για τον ανεφοδιασμό των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν.
* Ο Andrew C. Kuchins είναι διευθυντής του Προγράμματος Ερευνών για τη Ρωσία και την Ευρασία στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Ουάσιγκτον. Ο Thomas Sanderson είναι υποδιευθυντής του Προγράμματος Διεθνών Απειλών στο ίδιο κέντρο.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 09/08/2009)