Φαίνεται ότι θα αποφύγουμε μια δεύτερη Μεγάλη Ύφεση τελικά. Ποιος μας έσωσε; Η απάντηση βασικά είναι η Μεγάλη Κυβέρνηση. Γίνομαι πιο σαφής: Η οικονομική κατάσταση της Αμερικής παραμένει κάκιστη, στην πραγματικότητα χειρότερη από ότι θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος στο πρόσφατο παρελθόν. Η χώρα έχει χάσει 6,7 εκατ. θέσεις εργασίας από την αρχή της ύφεσης. Αν λάβει κανείς υπόψη την ανάγκη εξεύρεσης εργασίας για ένα εργατικό δυναμικό που γερνά, οι Αμερικάνοι υπολείπονται περίπου 9 εκατ. θέσεις εργασίας από τα επίπεδα που θα έπρεπε να βρίσκονται.
Και η αγορά εργασίας στις ΗΠΑ ακόμα δεν έχει επανέλθει – η μικρή πτώση του δείκτη ανεργίας τον προηγούμενο μήνα μάλλον ήταν στατιστικό λάθος. Ακόμη δεν έχουμε φτάσει στο σημείο εκείνο που τα πράγματα αρχίζουν να βελτιώνονται. Προς το παρόν πρέπει να γιορτάσουμε το ότι τα πράγματα γίνονται χειρότερα με πιο αργό ρυθμό.
Πάντως για όλα αυτά, οι νεότερες οικονομικές αναφορές υποδεικνύουν ότι η οικονομία έχει ανέβει μερικά σκαλοπάτια από το χείλος της αβύσσου. Λίγους μήνες πριν, το ενδεχόμενο της πτώσης στην άβυσσο έμοιαζε πολύ αληθοφανές. Ο οικονομικός πανικός του 2008 ήταν τόσο σοβαρός, όσο και ο τραπεζικός πανικός του 1930 και για μια σειρά από δείκτες-κλειδιά (το παγκόσμιο εμπόριο, η βιομηχανική παραγωγή, οι τιμές των μετοχών) η πτώση ήταν πιο ραγδαία από ότι στη διετία 1929-30.
Όμως στη δεκαετία του 1930 η τάση ήταν πτωτική και συνεχόμενη. Τώρα, η πτώση φαίνεται να σταματά μετά από μόλις ένα έτος. Τι μας έσωσε λοιπόν από μια επανάληψη της Μεγάλης Ύφεσης; Η απάντηση βρίσκεται στον διαφορετικό ρόλο που έπαιξε η κυβέρνηση.
Ίσως πιο σημαντικό από όλα δεν ήταν το τι έκανε η κυβέρνηση, αλλά το τι δεν έκανε. Αντίθετα από τον ιδιωτικό τομέα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν σταμάτησε να ξοδεύει καθώς τα έσοδά της μειώνονταν. Τα έσοδα από τη φορολογία βρίσκονταν σε χαμηλά επίπεδα, αλλά οι κοινωνικές παροχές διατηρούνταν. Τα έξοδα νοσηλείας συνέχιζαν να παρέχονται. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, από τους δικαστές μέχρι τους στρατιώτες συνέχιζαν να πληρώνονται.
Όλα αυτά βοήθησαν στη στήριξη της οικονομίας στον καιρό της ανάγκης με ένα τρόπο που δεν συνέβη το 1930 όταν η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση αντιπροσώπευε ένα πολύ μικρότερο ποσοστό του ΑΕΠ. Και ναι, αυτό σημαίνει ότι ο αρνητικός προϋπολογισμός που κανονικά είναι κάτι αρνητικό, έγινε κάτι θετικό υπό τις δεδομένες συνθήκες.
Επιπρόσθετα προς αυτό το «αυτόματο» σταθεροποιητικό αποτέλεσμα, η κυβέρνηση έσωσε και τον επενδυτικό κλάδο. Μπορεί να πει κανείς ότι τα πακέτα στήριξης θα μπορούσαν να έχουν διαχειριστεί καλύτερα και ότι οι φορολογούμενοι πλήρωσαν πολλά και κέρδισαν λίγα. Όμως δεν μπορεί κάποιος να είναι οργισμένος, καθώς χωρίς αυτά, τα πράγματα θα ήταν ακόμα χειρότερα.
Το θέμα είναι ότι αυτή τη φορά, αντίθετα με το 1930, η κυβέρνηση δεν τήρησε μια στάση «μη μου άπτου» ενώ το τραπεζικό σύστημα κατέρρεε. Και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που δεν βιώνουμε μια δεύτερη Μεγάλη Ύφεση.
Τέλος, πρέπει να αναφερθούμε στις σκόπιμες προσπάθειες της κυβέρνησης να αναβιώσει την οικονομία. Από την αρχή υποστήριξα ότι το πακέτο στήριξης του Ομπάμα ήταν πολύ μικρό. Παρόλα αυτά, λογικές εκτιμήσεις σημειώνουν ότι ένα εκατομμύριο παραπάνω Αμερικανοί εργάζονται σήμερα σε σχέση με το αν δεν είχε εφαρμοστεί το σχέδιο αυτό και επίσης ότι έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στο να κρατήσει την οικονομία από την ελεύθερη πτώση.
Η κυβέρνηση λοιπόν έχει παίξει έναν κρίσιμο σταθεροποιητικό ρόλο στην οικονομική κρίση. Ο Ρόναλντ Ρίγκαν είχε άδικο: Κάποιες φορές ο ιδιωτικός τομέας αποτελεί το πρόβλημα και η κυβέρνηση τη λύση του.
Δεν είσαστε ικανοποιημένοι που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στην κυβέρνηση άνθρωποι οι οποίοι δεν μισούν την κυβέρνηση; Δεν γνωρίζουμε ποιες οικονομικές πολιτικές θα υιοθετούσε ενδεχομένως το δίδυμο Μακέιν-Πάλιν, γνωρίζουμε πάντως ότι η ρεπουμπλικανική αντιπολίτευση υποστηρίζει να φύγει η κυβέρνηση από τη μέση και να αφήσει την ύφεση να εξελιχθεί.
Δεν περιγράφω μόνο την αντίδραση προς το πακέτο στήριξης. Κορυφαίοι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να σταματήσουν την αυτόματη σταθεροποίηση επίσης. Τον Μάρτιο, ο Τζων Μπόενερ, επικεφαλής της μειοψηφίας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ανακοίνωσε ότι αφού οι οικογένειες υποφέρουν «είναι καιρός να σφίξει η κυβέρνηση να σφίξει τα ζωνάρια τους και να τους δείξει ότι τους καταλαβαίνουμε». Ευτυχώς οι απόψεις του αγνοήθηκαν.
Ανησυχώ ακόμα για την οικονομία. Υπάρχει ακόμη ο φόβος ότι η ανεργία θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα επί μακρόν. Αλλά φαίνεται ότι αποφύγαμε τα χειρότερα: Την πλήρη καταστροφή που πλέον δεν φαντάζει πιθανή.
Και η Μεγάλη Κυβέρνηση, διοικούμενη από ανθρώπους που κατανοούν τις αρετές της, είναι ο λόγος.
(από την "ΙΗΤ", 11/8/2009)