Η τραγωδία μοιάζει να επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα, ευτυχώς με λιγότερα θύματα από ότι το καλοκαίρι του 2007, όταν δεκάδες νεκροί προστίθεντο στα αμέτρητα πυρπολημένα σπίτια και στα δεκάδες χιλιάδες στρέμματα των καταστραμμένων δασών, των καλλιεργειών, των ελαιώνων, των αμπελώνων, στις φωτιές που έφτασαν στο σημείο να απειλήσουν έως και τον ιερό χώρο της Ολυμπίας.
Φέτος ήταν η σειρά της πρωτεύουσας, της καρδιάς του οικονομικού και χωροταξικού συστήματος της χώρας. Είδαμε τον Παρθενώνα να απεικονίζεται με φόντο τον ανησυχητικά πορφυρό ορίζοντα των φλεγόμενων βουνών και όχι πια τη στιλπνότητα του γυαλιού και του ατσαλιού του νέου μουσείου της Ακρόπολης, που εγκαινιάστηκε τον περασμένο Ιούνιο.
Στη μεσογειακή γη, όπου η ομορφιά γειτνιάζει πάντα με την τραγωδία, το κολασμένο και καταστροφικό προμηθεϊκό πυρ άφησε παντού το ίχνος της οργής του.
Όπως είναι φυσικό δε λείπουν ούτε τα σχόλια, ούτε η σπερμολογία. Οι κήρυκες της καταστροφής του πλανήτη βρήκαν ευκαιρία να διαλαλήσουν τους μεγάλους χιλιαστικούς φόβους του σήμερα: οι διαδοχικοί καύσωνες που σάρωσαν τη χώρα τις τελευταίες εβδομάδες, οι θυελλώδεις άνεμοι που επιδεινώνουν τις επιπτώσεις της ξηρασίας, μας λένε, δεν είναι παρά μια ακόμα ένδειξη της επερχόμενης κλιματικής αναταραχής. Και λησμονούν πως παρόμοιες μετεωρολογικές ιδιοτροπίες είναι συνήθεις στα μέρη αυτά.
'Αλλοι αναφέρονται στην εγκληματικότητα των εμπρηστών, των ακόρεστων οικοπεδοφάγων ή των σκοτεινών δυνάμεων (εσωτερικών ή εξωτερικών) που αποβλέπουν στην αποσταθεροποίηση της χώρας. Οι θεωρίες συνωμοσίας, που ανήκουν στις λαμπρές παραδόσεις της χώρας, δεν άφησαν εξάλλου αλώβητες ούτε την ανάληψη της εξουσίας από τους συνταγματάρχες τον Απρίλιο του 1967, ούτε τα επεισόδια του Δεκεμβρίου του 2008.
Έτσι όμως παραβλέπουμε το σημαντικό, που αποκαλύπτεται με δραματικό τρόπο σε κάθε μέγιστη φυσική καταστροφή: την κατάσταση της κοινωνίας, τις δυναμικές της ανάπτυξής της. Θεωρώ περιττό να υπενθυμίσω πως στην Ελλάδα από το 2004 οι συντηρητικοί διαλύουν και ξεπουλούν τις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας και απογυμνώνουν την πολιτική προστασία από τα στοιχειώδη μέσα πυρόσβεσης. Πέραν τούτου πάντως, εδώ και πενήντα χρόνια, ολόκληρη η υλική ανάπτυξη της Ελλάδας παρήχθη (με αδιαμφισβήτητη επιτυχία) σε καθεστώς απόλυτης κυριαρχίας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, των εξατομικευμένων «καταφερτζήδων», της απόλυτης ευελιξίας της οικονομίας και της νομοθεσίας και της πλήρους αδιαφορίας για τις δημόσιες υπηρεσίες ή το γενικό συμφέρον.
Μόνο υπό την αδήριτη αναγκαιότητα των ολυμπιακών αγώνων του 2004εδέησε η -σοσιαλιστική τότε- κυβέρνηση, εσπευσμένα και σε πλήρη συνεργασία με μεγάλους εργοληπτικούς ομίλους, να σπεύσει στην κατασκευή αξιοθαύμαστων υποδομών, όπως το νέο αεροδρόμιο των Αθηνών, το μετρό της πρωτεύουσας ή η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου πάνω από τον κορινθιακό κόλπο. Αλλά όπως απεδείχθη, οι επιτυχημένοι αγώνες δεν αρκούσαν για να ιδρύσουν ένα νέο πολιτισμό.
Κι έτσι φτάσαμε στο σημείο η Ελλάδα να μαρτυρεί πώς ο γρήγορος πλουτισμός, ο γενικευμένος εγωισμός και οι κοντόθωρες επενδύσεις δεν μπορούν να οικοδομήσουν μία βιώσιμη οργανωμένη κοινωνία. Πως για να γίνει αυτό χρειάζονται και ακέραιοι υπάλληλοι, ικανές δημόσιες υπηρεσίες, ρυθμίσεις που να γίνονται σεβαστές. Χρειάζεται συντήρηση των θεμελίων της κοινωνίας και πολίτες που να επαγρυπνούν γι' αυτό, υπερασπιζόμενοι το κοινό συμφέρον.
Διότι παράλληλα με την ανάπτυξη ο εθνικός ωφέλιμος χώρος συρρικνώθηκε και μάλιστα σε ένα ήδη εύθραυστο περιβάλλον, που χρήζει αυξημένης προστασίας. Πάνω από τα 3/4 των άλλοτε αγροτικών γαιών εγκαταλείφθηκαν κι επανήρθαν σε συνθήκες άγριας φύσης, πράγμα που κατέστησε το έδαφος και την πανίδα τους πιο ευπρόσβλητα στη φωτιά και ταυτόχρονα λιγότερο προσβάσιμα στην πυρόσβεση -και όλοι ξέρουμε τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης στις περιπτώσεις αυτές.
Στην υπόλοιπη επικράτεια αντιθέτως, και ιδίως στην περιοχή γύρω από την Αθήνα, ο χωροταξικός ανταγωνισμός οξύνθηκε (εντατικοποίηση της γεωργίας, επέκταση του αστικού ιστού, τουριστική ανάπτυξη) υποδαυλίζοντας την κερδοσκοπία και τη διαπλοκή συμφερόντων. 'Ανοιξε η όρεξη (και η δολοφονική παραφροσύνη) των κερδοσκόπων, που λίγη σημασία δίνουν στις διαρκώς επαναλαμβανόμενες και ουδέποτε τηρούμενες υποσχέσεις των διαδοχικών κυβερνήσεων πως θα απαγορευτεί ρητά ηοικοδόμηση στα καμένα. Η αδυναμία της πολιτικής σφαίρας συμπλέει με τις κοινωνικές και χωροταξικές εντάσεις ενός κοινωνικού σχηματισμού που έχει διαρραγεί υπό την πίεση της ταχύτητας με την οποία αλλάζει.
Με δεδομένη την απίστευτη εμμονή της ανθρώπινης παρουσίας στη Μεσόγειο, είναι βέβαιο πως αργά ή γρήγορα οι πυρπολημένες γαίες θα αναγεννηθούν από τις στάχτες τους. Η Ελλάδα, με τη γνωστή της επιτηδειότητα, θα καταφέρει για μία ακόμα φορά να απευθυνθεί στη διεθνή κοινότητα και να ενισχυθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ανοικοδομήσει τις καταστραμμένες περιοχές. Αυτό είναι και το δίκαιο. Από την άλλη, εκκρεμεί το ερώτημα του αν θα κατορθώσει το ελληνικό έθνος να ξαναβρεί την οδό της λογικής και του κοινού συμφέροντος, που άλλοτε εκείνο δίδαξε σε ολόκληρη την οικουμένη. Ένα ερώτημα που ασφαλώς υπερβαίνει τις αβεβαιότητες της συγκεκριμένης χώρας.
Την ώρα που πολλοί συμπατριώτες μας επιστρέφουν από την Ελλάδα χορτάτοι από ήλιο, θάλασσα και αθάνατο κάλλος, το έξαφνα πυρπολημένο ελληνικό καλοκαίρι δε έχει τίποτα κοινό με αστραπή που χαράσσει απροειδοποίητα έναν ασυννέφιαστο ουρανό, ούτε με προάγγελο παγκόσμιων καταστροφών: αποτελεί όμως μια πολύτιμη μαρτυρία για την κατάσταση των σύγχρονων κοινωνιών μας που μας δίνει τροφή για σκέψη. Κανένας λαός, ημών συμπεριλαμβανομένων, δε βρίσκεται στο απυρόβλητο των απειλών από την κατεδάφιση του κρατικού μηχανισμού, τις χωροταξικές ανισότητες, την εθελοτυφλία της κοινωνίας.
(Ο Guy Burgel είναι καθηγητής του πανεπιστημίου του Παρισιού και συγγραφέας του βιβλίου «ο χρυσούς 20ός αιώνας των Αθηνών»
)
(από "Le Monde"/www.ppol.gr, 31/08/2009)