Οδεύουμε προς την Άβυσσο με το Πόδι Κολλημένο στο Γκάζι

Η συνάντηση της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή απέχει λιγότερο από τρεις μήνες. Στην πραγματικότητα, απέχει πολύ λιγότερο. Μένουν μόνο δεκαπέντε ημέρες διαπραγμάτευσης έως ότου συναντηθούμε στην Κοπεγχάγη. Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες οφείλουμε να επιλύσουμε ορισμένα από τα πλέον σύνθετα ζητήματα. Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες καλούμαστε να βρούμε όσα μας ενώνουν. Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες πρέπει να «κλειδώσουμε» τη συμφωνία μας. Μια συμφωνία που να είναι φιλόδοξη, περιεκτική και δίκαιη. Μια συμφωνία που θα πυροδοτήσει ουσιαστικές πολιτικές παρεμβάσεις. 

Μόλις επέστρεψα από την Αρκτική. Διαπίστωσα ιδίοις όμασι τη δυσοίωνη πραγματικότητα. Θα ήθελα να εκφράσω τη βαθιά μου ευγνωμοσύνη κατ' αρχήν στην κυβέρνηση της Νορβηγίας που οργάνωσε αυτήν την αποστολή, αλλά που ηγείται των προσπαθειών για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Η Αρκτική θερμαίνεται ταχύτερα από κάθε άλλη περιοχή της Γης. Οι παγετώνες της είναι πιθανό να έχουν εξαφανιστεί έως το 2030. Έχει δε ειπωθεί πως η Αρκτική είναι το βαρόμετρό μας, το καναρίνι που κουβαλάμε μαζί μας στο ανθρακωρυχείο. Αλλά φυσικά είναι πολλά ακόμα πράγματα. Οι αλλαγές στην Αρκτική επιταχύνουν την παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Πολλά από τα σενάρια που η «διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή» (IPCC) τοποθετούσε στο μέλλον, συμβαίνουν τώρα, εμπρός στα μάτια μας. Καθώς ο πάγος μειώνεται, η Αρκτική, αντί να αντανακλά τη θερμότητα την απορροφά, πράγμα που επιταχύνει την κλιματική αλλαγή. 

Μεγάλες ποσότητες μεθανίου, που ήταν παγιδευμένες κάτω από παγετώνες, απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα. Ως θερμοκηπικό αέριο, το μεθάνιο είναι 20 φορές χειρότερο από το CO2. Εντωμεταξύ, η αυξανόμενη τήξη των πάγων της Γροιλανδίας απειλεί να ανεβάσει απότομα τη στάθμη της θάλασσας και να εκτρέψει το Ρεύμα του Κόλπου, που θερμαίνει το κλίμα της Ευρώπης.

Οδεύουμε προς την άβυσσο, με το πόδι κολλημένο στο γκάζι. 

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να γίνει επιστημονικά. Οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τις επιστημονικές γνώσεις που μας δίνουν οι επιστήμονες. 

Όχι μόνο συνεχίζουμε να εκπέμπουμε θερμοκηπικά αέρια, αλλά το κάνουμε με επιταχυνόμενο ρυθμό. Αυτό δεν τροποποιεί μόνο το περιβάλλον. Αποσταθεροποιεί το γεωπολιτικό τοπίο. Βλέπουμε πώς οξύνεται ο ανταγωνισμός για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της Αρκτικής, καθώς διευκολύνεται η πρόσβαση σε αυτές από τη βορειοδυτική και τη βορειοανατολική οδό. Βλέπουμε την αύξηση της μετανάστευσης από περιοχές που πλήττονται από ξηρασία, στις οποίες κατοικούν 2 δις άνθρωποι. Βλέπουμε την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. 

Μέχρι το τέλος του τρέχοντος αιώνα, η στάθμη της θάλασσας θα έχει ανέρθει μεταξύ 0,5 και 2 μέτρων. Σήμερα 60 εκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν σε υψόμετρο κάτω του ενός μέτρου, και έως το τέλος του αιώνα ο αριθμός αυτός αναμένεται να ξεπεράσει τα 130 εκατομμύρια. Είναι άνθρωποι που κατοικούν στα δέλτα των μεγάλων ποταμών της Αφρικής και της Ασίας· κάτοικοι μικρών νήσων· κάτοικοι μεγάλων πόλεων σαν το Κάιρο, το Καράτσι, την Καλκούτα, το Μπελέμ, τη Νέα Ορλεάνη, τη Σαγκάη, το Τόκιο, το 'Αμστερνταμ.
Τι θα κάνουν οι άνθρωποι αυτοί όταν η θάλασσα εισβάλει στις πόλεις τους; Πού θα πάνε;

Τι θα κάνουν οι κάτοικοι της νότιας Ασίας, την νοτιοανατολικής Ασίας και της Κίνας όταν στερέψουν τα αποθέματα του νερού των Ιμαλαΐων;Στις περιοχές αυτές κατοικεί ο μισός πληθυσμός του κόσμου. Τι θα κάνουν οι Αφρικανοί αγρότες όταν οι καταιγίδες και οι πλημμύρες σαρώσουν τις σοδειές τους;

Σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, η αντιμετώπισή της είναι εξίσου κρίσιμη με την προσαρμογή μας σε αυτήν. 

Επί χρόνια, οι επιστήμονες κατηγορούνταν ως καταστροφολόγοι. Αλλά οι πραγματικοί καταστροφολόγοι είναι όσοι ισχυρίζονται πως οι οικονομίες τους δεν αντέχουν την επιβάρυνση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, που θα έπληττε την οικονομική τους ανάπτυξη. Κάνουν λάθος: είναι η κλιματική αλλαγή που θα τους καταστρέψει. 

Η απάντηση λέγεται «πράσινη» ανάπτυξη, βιώσιμη ανάπτυξη. Χρειαζόμαστε πολιτικές που θα κοστολογούν τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων. Πολιτικές που θα οδηγήσουν τις αγορές να επιβραβεύσουν τις επιχειρήσεις που πρωτοπορούν στη μείωση των εκπομπών τους. Χρειαζόμαστε παγκόσμιες δημόσιες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Χρειαζόμαστε τεχνολογίες για ενεργειακή αποτελεσματικότητα. Χρειαζόμαστε δημιουργικές λύσεις για να προστατεύσουμε τα δάση και τα άλλα οικοσυστήματα που απορροφούν τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων. 

Η «διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή» (IPCC) εκτιμά πως οι απαιτούμενες επενδύσεις για να πετύχουμε τους σημερινούς μας στόχους αντιπροσωπεύουν μόνο το 2% του ετησίου ΑΕΠ από σήμερα έως το 2030. Πρόκειται για μία επένδυση που θα αποφέρει πολλαπλάσια οφέλη: λιγότερη ρύπανση, καλύτερη υγεία, πιο υγιεινά τρόφιμα, λιγότερη μαζική μετανάστευση και πολιτική αστάθεια, περισσότερες «πράσινες» θέσεις εργασίας. 

Αντ' αυτού, παρά τα δεδομένα, παρά τα επιστημονικά πορίσματα, παρά την αύξηση των εκκλήσεων από πεφωτισμένους επιχειρηματίες, η αδράνεια συνεχίζει να κυριαρχεί. Οι διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής προχωρούνε αργά. Επαναλαμβάνω, μας μένουν μόλις δεκαπέντε ημέρες διαπραγματεύσεων μέχρι την Κοπεγχάγη. Δεν αντέχουμε μικρά βήματα. Χρειαζόμαστε άλματα. 

Να γιατί σε λίγες ημέρες τα Ηνωμένα Έθνη θα συγκαλέσουν μία σύνοδο για την κλιματική αλλαγή στη Νέα Υόρκη. Εκτιμώ τις προσπάθειες πολλών ηγετών στο εσωτερικό των χωρών τους, αλλά αυτό που απαιτείται στην κρίσιμη εποχή μας είναι να λειτουργήσουν ως ηγέτες ολόκληρου του κόσμου. Να κοιτάξουν πέραν των εθνικών τους συνόρων. 

Στη Νέα Υόρκη, αναμένω ειλικρινείς και εποικοδομητικές συνομιλίες. Αναμένω ισχυρή βούληση να ξεπεράσουμε τις διαφωνίες. Αναμένω σημαντικά αποτελέσματα. Η πολιτική υποστήριξη στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής διαρκώς αυξάνει, αλλά δεν είναι αρκετή. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν κάνουμε αρκετά. 

Χρειάζεται να δράσουμε σε πέντε κρίσιμους τομείς:

• Πρώτον, να προετοιμαστούμε για τις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ιδιαίτερα χρειάζεται να συμπαρασταθούμε στους φτωχότερους και τους πλέον ευάλωτους, ιδίως στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες. Χρειαζόμαστε ταχύτατα -τώρα!- πόρους για την προσαρμογή αυτή.

• Δεύτερον, να αναγνωρίσουμε την ανάγκη να υπάρξει συμφωνία για το ανώτατο όριο επιτρεπτής αύξησης της θερμοκρασίας και να θέσουμε φιλόδοξους ενδιάμεσους στόχους για τον αναπτυγμένο κόσμο.

• Τρίτον, οι αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζεται να δράσουν για να μειώσουν τις εκπομπές τους των θερμοκηπικών αερίων.

• Πολλές συμβάλουν σε αυτό το στόχο ήδη από τώρα. Για να κάνουν περισσότερα όμως, χρειάζονται προβλέψιμη οικονομική και τεχνολογική υποστήριξη. Αυτό είναι το τέταρτο σημείο μου.

• Πέμπτον, όλες οι θεσμικές ρυθμίσεις και οι διακυβερνητικές δομές που θα πλαισιώσουν μια νέα συμφωνία για το κλίμα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες των αναπτυσσομένων κρατών.

Η λίστα του τι πρέπει να γίνει είναι μακρά. Ο χρόνος που απομένει βραχύς. 

Έχουμε εξαπολύσει τρομακτικές και απρόβλεπτες δυνάμεις που είναι ήδη πολύ ορατές. Τις είδα εν δράσει ο ίδιος στην Αρκτική.  Επισκέφτηκα την Ανταρκτική, εδώ και δύο χρόνια.

Επισκέφτηκα όλα τα σημεία του πλανήτη που η κλιματική αλλαγή πλήττει ήδη με σφοδρότητα. Ήμουν στη Βραζιλία και είδα τις επιπτώσεις της αποψίλωσης της ζούγκλας του Αμαζονίου. Στην κεντρική Αφρική είδα την ερημοποίηση της λίμνης Τσαντ. Ήμουν στο Μπαγκλαντές για να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε τις φυσικές καταστροφές. Χρειαζόμαστε δημιουργικές ιδέες, δημιουργική στράτευση. 

Η επικείμενη σύνοδος σκοπό έχει να παράσχει επιστημονική πληροφόρηση σε όσους λαμβάνουν τις πολιτικές αποφάσεις. Πρόκειται περί σημαντικής εργασίας. Η πολιτική μας για το κλίμα θα πρέπει να στηρίζεται σε γερά επιστημονικά δεδομένα. Αλλά επιτρέψτε μου να πω τούτο: τα δεδομένα του προβλήματος τα γνωρίζουμε. Το τι πρέπει να γίνει το γνωρίζουμε. Τώρα είναι ώρα να περάσουμε στις πράξεις. Τώρα είναι η στιγμή μας. 

Στην Κοπεγχάγη χρειαζόμαστε μια συμφωνία που θα περικόψει τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων, που θα προωθήσει την πράσινη ανάπτυξη, που θα παράσχει τους πόρους που απαιτούνται για τις διαρθρωτικές αλλαγές ώστε να προσαρμοστούμε στις κλιματικές αλλαγές. 

Αν δε δράσουμε τώρα, αν δεν επενδύσουμε τώρα, θα καταβάλουμε στο μέλλον πολλαπλάσιο αντίτιμο. Το κόστος της σημερινής αδράνειας θα είναι πολύ βαρύτερο αύριο: όχι μόνο για τις μελλοντικές γενιές, αλλά και τη δική μας. 

Ζητάω από τους ηγέτες του κόσμου να εντείνουν τώρα τις προσπάθειές τους, να λειτουργήσουν ως ηγέτες του πλανήτη και όχι μόνο των χωρών τους. Οφείλουμε να παραδώσουμε  στις επόμενες γενιές τον πλανήτη Γη πιο φιλόξενο και περιβαλλοντικά βιώσιμο. Αυτή είναι η -ιστορική θα έλεγα- ηθική και πολιτική μας υποχρέωση. 

Δεν μπορούμε να αποτύχουμε. Ας εργασθούμε όλοι μαζί για να «κλειδώσουμε» τη συμφωνία της Κοπεγχάγης. Βασίζομαι στη δέσμευσή σας και στην ισχυρή πολιτική σας ηγεσία.

(Πρόκειται για την ομιλία που εκφώνησε ο Γ.Γ. του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι Μουν στο World Climate Conference-3 στην Γενεύη στις 3 Σεπτεμβρίου

(από UN news center/www.ppol.gr, 07/09/2009)