Η δασική πανωλεθρία που σημειώθηκε στην Αττική τις προηγούμενες ημέρες αναζωπύρωσε τις αέναες- αλλά σπανίως διαφωτιστικές- διαμάχες για το πώς ξεκίνησαν οι πυρκαϊές, ποιο κόμμα ευθύνεται περισσότερο για τις αιτίες και ποιο είναι ικανότερο να προστατεύσει το περιβάλλον. Ελάχιστοι όμως επισημαίνουν ότι στην πλειονότητά τους οι καμένες εκτάσεις είναι ιδιοκτησία οικοδομικών συνεταιρισμών οι οποίοι θα προσπαθήσουν στη συνέχεια να διεκδικήσουν πιο αποτελεσματικά τον αποχαρακτηρισμό των τέως δασικών περιοχών και να προχωρήσουν στην περιπόθητη οικοδόμησή τους για την οποία κάποτε τις αγόρασαν. Η υπεραξία που θα αποκτηθεί όταν οι ιδιοκτησίες τους γίνουν οικοδομήσιμες είναι τόσο μεγάλη που κάθε ρίσκο εμπρησμού θεωρείται οικονομικά δικαιολογημένο. Με αυτά τα δεδομένα ο κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαϊάς στην Αττική ήταν απόλυτα προβλέψιμος αφού την τελευταία δεκαετία έχουν έντονα πολλαπλασιαστεί οι οργανωμένες κινήσεις για την οικοπεδοποίηση των περιοχών γύρω από το νέο αεροδρόμιο.
Είναι επίσης αναμενόμενο η κερδοσκοπική αυτή στρατηγική να γιγαντώνεται όταν χαλαρώνει η κρατική εποπτεία, πράγμα συνηθισμένο όταν βρισκόμαστε σε τροχιά εθνικών εκλογών και παρατηρείται μειωμένη ετοιμότητα και αποτελεσματικότητα σε πολλούς τομείς της διοίκησης. Βλέποντας την προεκλογική «κόπωση» του κράτους και ποντάροντας σε ψηφοθηρικές υποσχέσεις για ευνοϊκότερες μετεκλογικές ρυθμίσεις, όσοι κερδοσκοπούν με τη γη θεωρούν ότι τότε είναι η κατάλληλη περίοδος για την προώθηση των στόχων τους και αυτό μοιραία οδηγεί στην έξαρση των πυρκαϊών σε κάθε χρονιά εκλογών.
Η ανάλυση που κάναμε σε μια πρόσφατη έρευνα επιβεβαιώνει ότι στις χρονιές διεξαγωγής εκλογών καίγονται κατά μέσο όρο 588.000 στρέμματα, μια δραματική εκτόξευση από τον μέσο όρο των 245.000 στρεμμάτων σε μη εκλογικά έτη. Στις 16 εκλογικές χρονιές από το 1955 ως σήμερα κάηκαν περισσότερα δάση απ΄ ό,τι στα υπόλοιπα 38 έτη. Αν νομίσει κανείς ότι αυτό συμβαίνει επειδή ίσως επικρατούν δυσμενέστερες καιρικές συνθήκες κάθε φορά που γίνονται εκλογές, η έρευνα έδειξε ότι οι δύο κύριοι μετεωρολογικοί παράγοντες βροχοπτώσεων και μέσης θερμοκρασίας ήταν πρακτικά ίδιοι και στις δύο περιπτώσεις. Μάλιστα σήμερα βρισκόμαστε σε μια συγκυρία όπου όχι μόνο οι επικείμενες εκλογές επηρεάζουν την ένταση των εμπρησμών, αλλά πλέον συμβαίνει και το αντίστροφο καθώς τα κόμματα αναλογίζονται τις πολιτικές συνέπειες της δασικής καταστροφής και βάσει αυτής σχεδιά ζουν τις στρατηγικές τους για τον χρονισμό της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο περιορισμός των κινήτρων των πυρκαϊών είναι απαραίτητος όχι μόνο για την ποιότητα του περιβάλλοντος, αλλά ακόμη και για την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος.
Η πιο κρίσιμη προϋπόθεση για τον περιορισμό των δασικών πυρκαϊών είναι η αποφυγή της προεκλογικής αποδιάρθρωσης της κρατικής μηχανής και ταυτόχρονα η ματαίωση της προσδοκίας ότι ο εμπρησμός θα επιταχύνει τον μετεκλογικό αποχαρακτηρισμό της περιοχής. Η πολιτική αυτή όμως για να είναι αξιόπιστη πρέπει να εκμηδενίσει το αναμενόμενο κέρδος όσων επωφελούνται από την οικοπεδοποίηση του δάσους, γιατί μόνον έτσι δεν θα έχουν πλέον κίνητρα να το κάψουν. Μερικά πρακτικά μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή- τουλάχιστον έως ότου ολοκληρωθεί το Κτηματολόγιο- θα μπορούσαν να είναι τα εξής:
1. Σε καμένες δασικές περιοχές: Μαζικές κατεδαφίσεις όσων κτισμάτων ήδη ανεγέρθησαν, ώστε να εμπεδωθεί η αντίληψη ότι τα εκνόμως τετελεσμένα δεν δικαιώνονται. Επιπλέον, όταν καίγεται μια δασική έκταση, το Δημόσιο να προβαίνει σε αναγκαστική απαλλοτρίωση της περιοχής καταβάλλοντας εντόκως τις τιμές κτήσης που κάποτε πλήρωσαν οι συνεταιρισμοί για να τις αγοράσουν. Ετσι οι κυβερνητικές δεσμεύσεις περί αναδάσωσης θα μπορούν επιτέλους να υλοποιηθούν, η μελλοντική οικοπεδοποίηση θα αποτραπεί και θα ενισχυθεί το δημόσιο δασικό απόθεμα της χώρας που σήμερα φθίνει.
2. Για περιοχές αμφισβητούμενου δασικού χαρακτήρα, να αναστέλλεται η έκδοση των σχετικών αποφάσεων αποχαρακτηρισμού την προεκλογική περίοδο και έως δύο μήνες μετά τις εκλογές, έτσι ώστε να έχει αποκατασταθεί η κανονική λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και η διεξαγωγή του κοινοβουλευτικού ελέγχου.
3. Με αναλυτικότερα στοιχεία για τον χρόνο, τον τόπο και την έκταση των πυρκαϊών, τον πολεοδομικό χαρακτηρισμό, την ιδιοκτησία και χρήση των καμένων εκτάσεων και την αξία των γειτονικών οικιστικών περιοχών θα μπορούσαν να βγουν πολύ πιο ακριβή συμπεράσματα για τα πραγματικά αίτια των πυρκαϊών. Η ταυτότητα όσων επωφελούνται από την οικοπεδοποίηση των δασών μπορεί εύκολα να αποκαλυφθεί αν δημοσιεύεται ο πίνακας των οικοδομικών συνεταιρισμών που είναι ιδιοκτήτες των καμένων εκτάσεων μαζί με τα δικηγορικά γραφεία και τις οικοδομικές εταιρείες που έχουν συμβληθεί μαζί τους. Μερικές σελίδες στο Διαδίκτυο ίσως αποβούν πολύ πιο αποτελεσματικές από τα συμβατικά πυροσβεστικά μέσα.
Οι κκ. Σπ. Σκούρας και Ν. Χριστοδουλάκης είναι καθηγητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Περισσότερα στοιχεία και στατιστικές πηγές υπάρχουν στην πρόσφατη εργασία των συγγραφέων «Εlectoral law-bending cycles».
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/08/2009)