Εικόνα προ της απελευθέρωσης εμφανίζει σήμερα η ελληνική αγορά ενέργειας, με τη ΔΕΗ να παραμένει ο μοναδικός κυρίαρχος και να υπαγορεύει ως εκ τούτου κανόνες τόσο για τη λειτουργία της χονδρεμπορικής αγοράς, όσο και της λιανικής.
Εδώ και αρκετούς μήνες παραμένει εκτός αγοράς, λόγω τεχνικών προβλημάτων, η μονάδα της Ενεργειακής Θεσσαλονίκης ενώ βρίσκεται σε αναγκαστική δοκιμαστική λειτουργία η μονάδα της Αλουμίνιον της Ελλάδος, γιατί ΔΕΣΜΗΕ και ΡΑΕ αρνούνται να την εντάξουν στους Κώδικες, παρά το γεγονός ότι έχουν εκδοθεί οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που εξειδικεύουν το νόμο για τη συμπαραγωγή.
Επί της ουσίας δεν υφίσταται ίχνος ανταγωνισμού στην ενεργειακή αγορά, ενώ τους τελευταίους δύο μήνες έχουν πληγεί και οι εισαγωγές και εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, με τη ΔΕΗ να εξακολουθεί να χειραγωγεί την Οριακή Τιμή του Συστήματος.
Την ίδια στιγμή ερωτηματικά διατυπώνονται για το ρόλο των θεσμικών αρχών, που φαίνεται να διευκολύνουν μόνον την κερδοφορία της ΔΕΗ. Ο μεν ΔΕΣΜΗΕ «ανέχεται» την καταστρατήγηση του Κώδικα Συναλλαγών από τη ΔΕΗ, ενώ η ΡΑΕ δεν φαίνεται να ελέγχει το ΔΕΣΜΗΕ.
Και όλα αυτά υπό τη σκιά της παρέμβασης της Κομισιόν, που αποφάσισε (τον Ιούνιο) να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, γιατί δεν υφίσταται ανεξαρτησία του Διαχειριστή του Δικτύου, ενώ οι υφιστάμενοι νόμοι, που έτσι κι αλλιώς δεν εφαρμόζονται, αξιολογούνται ως μη ικανοποιητικοί για τη λειτουργία της αγοράς.
Όλα αυτά τα θέματα συνιστούν κρίσιμες εκκρεμότητες για την κυβέρνηση που θα αναδειχθεί στις 4 Οκτωβρίου, καθώς η χώρα μας κινδυνεύει με σοβαρές κυρώσεις από την Κομισιόν. Και δεν αρκεί αυτό, έχουν εκδοθεί και οι νέες Οδηγίες από την Ε.Ε., στο πλαίσιο του τρίτου πακέτου απελευθέρωσης της αγοράς, που υποκαθιστούν τις Οδηγίες του 2003, για τις οποίες δεν έχει γίνει έως τώρα καμία ενέργεια ενσωμάτωσης από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, παρά το γεγονός ότι τίθενται δεσμευτικές προθεσμίες.
Οι νέες Οδηγίες χαρακτηρίζονται καταπέλτης για την ελληνική αγορά ενέργειας, λόγω των ρυθμίσεων που περιλαμβάνουν και αφορούν τόσο στην ανεξαρτησία του Διαχειριστή όσο και στη λειτουργία της ΡΑΕ.
Εξαιτίας της υφιστάμενης κατάστασης στην αγορά ηλεκτρισμού εκτιμάται ότι διακυβεύονται όχι μόνον οι υφιστάμενες επενδύσεις, αλλά και αυτές που υλοποιούνται αυτήν τη στιγμή, ενώ αποθαρρύνονται νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες στον τομέα της ενέργειας, όπως κατ’ επανάληψη έχουν επισημάνει παράγοντες της αγοράς. «Η ελληνική αγορά ενέργειας είναι ένα καθημερινό παζάρι», είπε χαρακτηριστικά ενεργειακός παράγοντας που μίλησε στο euro2day.
Ας δούμε αναλυτικά τα γεγονότα. Τεσσεράμισι χρόνια μετά τη θέσπιση του Κανόνα Διαχείρισης του Συστήματος Συναλλαγών η ελληνική χονδρεμπορική αγορά λειτουργεί υπό μεταβατικό καθεστώς, όπως, δηλαδή, το 2001, με συνέπεια, να είναι πλήρως ενδεικτικές οι ωριαίες χονδρεμπορικές τιμές που καθορίζονται με βάση τις προσφορές των μονάδων και του προβλεπόμενου φορτίου και οι πραγματικές τιμές να καθορίζονται εκ των υστέρων.
Τι γίνεται στις ώριμες αγορές; Η αγορά εκκαθαρίζει με βάση τις προσφορές και όσες μονάδες δεν καταφέρνουν να λειτουργήσουν όπως υποσχέθηκαν βάσει των προσφορών τους υφίστανται οικονομικές κυρώσεις.
Ποιόν ωφελεί η κατάσταση αυτή; Τη ΔΕΗ, λόγω των παλαιών μονάδων που διατηρεί και οι οποίες θα έπεφταν σε αποκλίσεις, οπότε θα έπρεπε να επιβαρύνεται με πρόστιμα. Η διακοπή της μεταβατικής περιόδου έχει αναβληθεί ως τώρα πολλές φορές, χωρίς καμία διαβούλευση με τους συμμετέχοντες στην αγορά. Ενώ θα έπρεπε από 1/1/2008 να είχε εφαρμοσθεί η πέμπτη μέρα αναφοράς, μετά την οποία οι τιμές θα οριστικοποιούνται κατά την προηγούμενη κάθε ημέρας, όπως, άλλωστε, συμβαίνει σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές, η υποχρέωση αυτή έχει μετατεθεί για την 1/1/2010.
Τι γίνεται τώρα; Ο ΔΕΣΜΗΕ ανακοινώνει τις τιμές της ΟΤΣ μετά από τουλάχιστον δύο εβδομάδες και ως 25 ημέρες μετά την ημέρα στην οποία αφορούν, ενώ η αγορά θα έπρεπε να εκκαθαρίζεται εντός πέντε το πολύ ημερών. Έτσι, συμβαίνει να διαφέρουν κατά πολύ οι εκ των υστέρων τιμές από τις εκ των προτέρων και μάλιστα χωρίς καμία αιτιολογία. Ποιες είναι οι συνέπειες;
Αυξάνεται δραματικά ο επιχειρηματικός κίνδυνος των συμμετεχόντων στην αγορά, γιατί δεν γνωρίζουν τις πραγματικές τιμές της χονδρεμπορικής αγοράς για 20 κατά μέσο όρο ημέρες μετά τη λειτουργία της, οπότε προγραμματίζουν τη δραστηριότητα τους με ελλιπή γνώση των πραγματικών τιμών της χονδρεμπορικής αγοράς.
Για τη ΔΕΗ δεν υφίσταται αυτός ο κίνδυνος. Όχι μόνον γνωρίζει, αλλά και καθορίζει τις τιμές. Από τις αρχές του έτους η Επιχείρηση, κάνοντας χρήση των νερών, που υπάρχουν άφθονα φέτος, λόγω των καιρικών συνθηκών, τροφοδοτεί το Σύστημα με πολύ μεγάλες ποσότητες ενέργειας με μηδενικό κόστος.
Η ΔΕΗ επικρίνεται γιατί καταστρατηγεί τον Κώδικα Συναλλαγών, που καθορίζει ότι η υποχρεωτική λειτουργία των υδροηλεκτρικών μονάδων αφορά μόνον σε υποχρεώσεις ύδρευσης, άρδευσης και αποφυγής υπερχείλισης.
Είναι ενδεικτικό ότι για πρώτη φορά φέτος το καλοκαίρι και χωρίς να συντρέχουν τέτοιοι λόγοι λειτουργούσαν οι υδροηλεκτρικές μονάδες έως 2.100 MW ανά ώρα.
Με τις δύο ιδιωτικές μονάδες να βρίσκονται εκτός και το καλώδιο Ελλάδας-Ιταλίας να είναι εκτός λειτουργίας από τις 20 Ιουλίου έως τις 15 Αυγούστου, η ΔΕΗ έριξε την ΟΤΣ σε πολύ χαμηλά επίπεδα, χτυπώντας αυτή τη φορά τις εισαγωγές ρεύματος. Για πρώτη φορά η ΟΤΣ ήταν χαμηλότερη τον Ιούλιο και τον Αύγουστο σε σχέση με τον Μάιο και τον Απρίλιο. Έτσι, δεν μπόρεσαν να γίνουν εισαγωγές στους μήνες αυτούς, ενώ αποθαρρύνεται και η πραγματοποίηση τους και στους επόμενους, με το φόβο της χαμηλής αμοιβής τους.
Όταν επαναλειτούργησε το καλώδιο η ΔΕΗ άρχισε να ανεβάζει την ΟΤΣ σε επίπεδα τέτοια που δεν είχαν εμφανισθεί από τις αρχές του έτους, χτυπώντας αυτή τη φορά τις εξαγωγές. Όσοι δέσμευσαν δικαιώματα εξαγωγών στη διασύνδεση με την Ιταλία σε υψηλές τιμές για το Σεπτέμβριο εγγράφουν ήδη ζημίες.
Εκτιμάται από ενεργειακούς παράγοντες ότι η συμπεριφορά της ΔΕΗ διευκολύνθηκε από την τροποποίηση του Κώδικα Συναλλαγών τον Απρίλιο, χωρίς να προηγηθεί διαβούλευση, με συνέπεια η προθεσμία υποβολής των προσφορών στη χονδρεμπορική αγορά για την επόμενη ημέρα να έχει αλλάξει από τις 12 το μεσημέρι στις 12.30. Η διαφορά της μισής ώρας δεν έχει άλλη εξήγηση, παρά το γεγονός ότι στις 11.30 ανακοινώνονται οι τιμές της Ιταλικής αγοράς για την επομένη.
Έτσι, η ΔΕΗ στο πρόσθετο διάστημα της μισής ώρας έχει τη δυνατότητα να υποβάλει τις προσφορές της που καθορίζουν την ΟΤΣ γνωρίζοντας τις τιμές της Ιταλίας και τις τιμές που τρίτοι εξαγωγείς αγόρασαν δικαιώματα εξαγωγών στη διασύνδεση. Άρα, τεκμαίρεται ότι μπορεί να καθορίζει πλήρως το κέρδος ή τη ζημία που θα προκύψει για τους εξαγωγείς.
Αυτά βέβαια δεν συμβαίνουν στις ώριμες αγορές, όπου όλοι οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλουν εγκαίρως τις προσφορές τους και κυρίως να δουν τις προσφορές άλλων. Αυτή η δυνατότητα δεν ισχύει στην ελληνική αγορά.
Και αν βέβαια η σιωπηρή «ανοχή του ΔΕΣΜΗΕ μπορεί εν ολίγοις να αιτιολογηθεί, αφού οι περισσότεροι υπάλληλοι του και τα υψηλόβαθμα στελέχη του μισθοδοτούνται από τη ΔΕΗ, έστω κι αν άλλα όρισε ο Ν.3426/05, τι συμβαίνει με τη ΡΑΕ;
Σε ποιο σημείο βρίσκεται αλήθεια η επεξεργασία των στοιχείων που ζήτησε από το ΔΕΣΜΗΕ η Ρυθμιστική Αρχή από την περασμένη Άνοιξη, όταν για πρώτη φορά το euro2day αποκάλυψε "το colpo grosso της ΔΕΗ με την ΟΤΣ;"
(www.euro2day.gr, 10/09/2009)