Με την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρώπη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επεδίωξε να απομακρύνει κινδύνους για εσωτερικές ανωμαλίες και να αποτρέψει πολεμικές περιπέτειες με την Τουρκία, από τις οποίες το ΝΑΤΟ δεν παρείχε επαρκή προστασία. Η αποτελεσματική αυτή πολιτική συνεχίστηκε με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από το 2004 η ελληνοτουρκική διένεξη έχει αναχθεί σε τουρκο-ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη εντείνεται από την επιθυμία της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αρνησικυρία την οποία διαθέτουν Ελλάδα και Κύπρος φαίνεται να ενισχύει δραστικά τον ελληνικό παράγοντα εν σχέσει με την Τουρκία.
Όμως, οι αναμφισβήτητες επιτυχίες της ελληνικής διπλωματίας δεν πρέπει να οδηγήσουν σε εφησυχασμό. Η μετάθεση των ελληνοτουρκικών αντιθέσεων σε ευρωπαϊκή κλίμακα συνεπάγεται και σοβαρούς κινδύνους· ήδη γίνονται αντιληπτοί, καθώς οι σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση επιδεινώνονται.
Σε μια περίοδο σημαντικών ανακατατάξεων, η τουρκική εξωτερική πολιτική εκμεταλλεύεται τα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας με δυναμισμό και ευελιξία. Αποσυνδέεται από την φθίνουσα αμερικανική ηγεμονία, προσεγγίζει την Ρωσία, επιβάλλεται ως παράγων του περιφερειακού διαπραγματευτικού διαλόγου στην Κεντρική Ασία και την Μέση Ανατολή. Η πρόσφατη βελτίωση των αρμενοτουρκικών σχέσεων εκφράζει μια διπλωματική παράδοση πολύ πιο έντεχνη από τους χειρισμούς ad hoc στα Βαλκανικά κράτη -της Ελλάδος συμπεριλαμβανομένης.
Η Τουρκία πιέζει την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ένταξή της. Τον τελευταίο καιρό πολλαπλασιάζονται οι ενέργειες ώστε να επηρεαστεί θετικά η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη -ιδίως το γαλλικό κοινό, καθώς οι τοποθετήσεις του Γάλλου Προέδρου εξέφρασαν σαφώς το αρνητικό πνεύμα που επικρατεί στην Ευρώπη.
Στο Παρίσι μια επιτροπή, με πρόεδρο τον Νομπελίστα Μάρτι Αχτισάαρι, παρουσίασε μια νέα αναφορά (www.independentcommissiononturkey.org). Η επιτροπή προειδοποιεί την Ευρωπαϊκή Ένωση επί αναξιοπιστία, αν υπαναχωρήσει ως προς την υπεσχημένη ένταξη της Τουρκίας. Επισημαίνει επίσης ότι οι αρνητικές δηλώσεις έχουν ανασταλτική επίδραση στην μεταρρυθμιστική της πορεία.
Παράλληλα, εντείνονται οι προσπάθειες για να αναβαθμιστεί η εικόνα της Τουρκίας στην Γαλλία. Η Saison de la Turquie en France (www.saisondelaturquie.fr) κινητοποιεί με ποικίλες εκδηλώσεις Τούρκους πανεπιστημιακούς, πολιτικούς, επιχειρηματίες και καλλιτέχνες. Από τις 8 Σεπτεμβρίου στο Παρίσι λειτουργεί το νεοσύστατο Institut de Bosphore, με χρηματοδότηση από την τουρκική TUSIAD (αντίστοιχος ΣΕΒ), ως σύνδεσμος γαλλο-τουρκικός για θέματα Γεωπολιτικής, Οικονομίας, Κοινωνίας και Πολιτισμού, όπου συμμετέχουν προσωπικότητες της Τουρκίας και της Γαλλίας.
Απέναντι στις πιέσεις αυτές, όποιοι απεργάζονται την πλήρη ένταξη τής Τουρκίας, χωρίς να επωμίζονται το πολλαπλό κόστος μιας καθαρής άρνησης, αναζητούν επιχειρήματα. Το θρησκευτικό κριτήριο έχει απορριφθεί, ως αντίθετο προς τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεωγραφικό κριτήριο απεδείχθη ελάχιστα πειστικό. Μόνη εναπομένουσα λύση αποτελεί η προσχηματική ενεργοποίηση του ελληνικού παράγοντα.
Η ελληνική διπλωματία στο παρελθόν διέφυγε τον σκόπελο. Όμως η Κύπρος δύσκολα μπορεί να ακολουθήσει ανάλογη γραμμή. Οι τουρκο-κυπριακές σχέσεις είναι ναρκοθετημένες· δεν μπορεί να αποφύγει η Κύπρος την αρνησικυρία, χωρίς να αρνηθεί τον εαυτό της. Η Τουρκία, καθώς αμφιβάλλει για την καλοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν προχωρεί στις επιβαλλόμενες από το ευρωπαϊκό κεκτημένο υποχωρήσεις, χωρίς εγγύηση ότι κάποιος άλλος λόγος δεν θα παραπέμψει τις διαπραγματεύσεις ad calendas grecas.
Το Κυπριακό εξελίσσεται σε κεντρικό μηχανισμό των διαπραγματεύσεων. Πρόκειται για την συνήθη παγίδα για Έλληνες, Κυπρίους και Τούρκους, διά της οποίας η Ευρώπη απενοχοποιείται και απαλλάσσεται από τις συνέπειες της άρνησής της να αποδεχθεί την Τουρκία. Το κέρδος όμως των Ευρωπαίων αποβαίνει ζημία για την Ελλάδα και την Κύπρο. Η τουρκική απογοήτευση μετατρέπεται σε εχθρική διάθεση έναντι Ελλήνων και Κυπρίων. Το «μακεδονικό» έχει ήδη πλήξει την εικόνα της Ελλάδος. Προστίθενται τώρα οι επικρίσεις: εξαπάτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την καταψήφιση του σχεδίου Αννάν, κατάχρηση του δικαιώματος της αρνησικυρίας κ.ο.κ. Στην τακτική αυτή υποστηρικτές και αντίπαλοι της τουρκικής υποψηφιότητας συμπλέουν.
Η Ελλάδα και η Κύπρος κινδυνεύουν να πληρώσουν υψηλό κόστος, καθώς οι ευρωπαϊκές γεωπολιτικές αντιφάσεις εστιάζονται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 29/09/2009)