Η χρηματοπιστωτική κρίση, τα κύματα της οποίας διαπέρασαν
την παγκόσμια οικονομία, αντηχεί τώρα και στον κόσμο της ενέργειας. Οι
πιστώσεις είναι δύσκολο να βρεθούν, η ζήτηση για ενέργεια είναι μειωμένη και οι
χρηματορροές μειώνονται. Τι θα σημάνει, άραγε, αυτό για το μέλλον της
πετρελαϊκής βιομηχανίας;
Η σύντομη απάντηση είναι: όχι πολλά, όπως ίσως θα
σκεφτήκατε. Ακόμη και την στιγμή που οι αναλυτές της αγοράς επιδίδονται σε
αγώνα δρόμου προκειμένου να αναθεωρήσουν τις προβλέψεις τους, οι υποβόσκουσες
τάσεις θα παραμείνουν εν πολλοίς αμετάβλητες μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα. Εξ
όσων γνωρίζουμε, το World Energy Outlook 2008
του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), το οποίο εκδόθηκε τον περασμένο
Νοέμβριο κατά την πιο ταραχώδη φάση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, παρείχε μία
πιο λεπτομερή εκτίμηση των προοπτικών της προσφοράς πετρελαίου σε σχέση με οτιδήποτε
έχει ως τώρα ποτέ δημοσιοποιηθεί. Σύμφωνα με το σενάριο «business-as-usual» του ΙΕΑ, που προϋποθέτει ότι οι πολιτικές δεν θα
μεταβληθούν, η ζήτηση πετρελαίου θα συνεχίσει να εμφανίζει ισχυρή ανάπτυξη ως
το 2030. Το σύνολο της προβλεπόμενης αύξησης αναμένεται να προέλθει από τις
αναδυόμενες αγορές, με επικεφαλής την Κίνα, την Ινδία και την Μέση Ανατολή, ενώ
ο κύριος όγκος της αύξησης στην προσφορά αναμένεται να προέλθει από τις χώρες
του OPEC. H προοπτική επιταχυνόμενων
μειώσεων στην παραγωγή σε μεμονωμένα πετρελαϊκά πεδία πρόκειται να αποτελέσει
μία κρίσιμη πρόκληση. Ακόμη κι αν η παγκόσμια πετρελαϊκή ζήτηση παρέμενε
αμετάβλητη ως το 2030, η ανάλυσή μας προβλέπει ότι θα ήταν απαραίτητη η
παραγωγή επιπλέον 45 εκατ. βαρελιών ημερησίως – ήτοι το τετραπλάσιο της
σημερινής μεικτής παραγωγικής δυναμικότητας της Σαουδικής Αραβίας – απλώς και
μόνο για να αντισταθμίσει την φθίνουσα παραγωγή υφιστάμενων πεδίων.
Ευτυχώς, ο κόσμος διαθέτει αρκετό πετρέλαιο για να
υποστηρίξει αυτή την αύξηση στην παραγωγή. Αλλά εδώ έγκειται η σημασία της
κρίσης: μία έλλειψη επενδύσεων εκεί όπου είναι απαραίτητες, ιδίως σε
βραχυπρόθεσμο με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, μεταβάλλεται σε κρίσιμο κίνδυνο για την
προσφορά. Υπολογίζουμε ότι ο παγκόσμιος προϋπολογισμός επενδύσεων στο upstream και
στο φυσικό αέριο για το 2009 έχουν ήδη περικοπεί κατά 21% σε σχέση με το 2008 –
μείωση που αντιστοιχεί σε περίπου 100 δις δολάρια. Υπάρχει ο κίνδυνος οι
επενδύσεις τους επόμενους μήνες και έτη να μειωθούν υπερβολικά, επιταχύνοντας τη
μείωσή τους και οδηγώντας σε στενότητα όταν η οικονομία θα αρχίσει να
ανακάμπτει. Περιπλέκοντας τα πράγματα, οι πλουσιότερες χώρες καθίστανται όλο
και πιο ευάλωτες στις διαταραχές της προσφοράς και στις απότομες διακυμάνσεις
των τιμών, καθώς εξαρτώνται από αυξανόμενες εισαγωγές που προέρχονται από όλο
και πιο λίγες πηγές.
Μακροπρόθεσμα, αν οι κυβερνήσεις δεν αναλάβουν εντονότερη
πολιτική δράση, η αυξανόμενη κατανάλωση ενέργειας από υδρογονάνθρακες θα
οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών και των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων «αερίων του
θερμοκηπίου», οδηγώντας σε πιθανή αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 6
βαθμούς Κελσίου. Είναι ανάγκη να συνδυάσουμε την μεγαλύτερη ενεργειακή
αποδοτικότητα με αυξημένη ανάπτυξη των ΑΠΕ και της πυρηνικής ενέργειας,
ελαχιστοποιώντας, ταυτόχρονα, την εξάρτησή μας από την χρήση πετρελαίου,
φυσικού αερίου και άνθρακα κατά μη βιώσιμο τρόπο.
Αλλά ακόμη και αν επιτύχουμε, η πετρελαϊκή βιομηχανία δεν
πρόκειται να εξαφανιστεί. Οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα δεν θα
αντικαταστήσουν εν μια νυκτί την ενέργεια από υδρογονάνθρακες. Αυτό δεν μας
πειράζει: όχι μόνο θα συνεχίσει να υπάρχει ζήτηση για πετρέλαιο, αλλά η
σημερινή πετρελαϊκή βιομηχανία λειτουργεί στο πρότυπο μεθόδων που ο κόσμος έχει
ανάγκη για να στραφεί προς καύσιμα
χαμηλών εκπομπών άνθρακα αύριο.
(
Ο Fatih Birol είναι κορυφαίος αναλυτής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας - ΙΕΑ)