Η επικείμενη Διάσκεψη Κορυφής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση της ανθρωπογενούς συνεισφοράς στην κλιματική αλλαγή θα αποτελέσει, πράγματι, ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της απεξάρτησης της ανθρωπότητας από το κάρβουνο και το πετρέλαιο.
Ομως, υπάρχουν ορισμένα σημεία τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για προβληματισμό. Μεταξύ αυτών ασφαλώς συγκαταλέγεται η αβεβαιότητα σχετικά με το ποσοστό συμμετοχής στην όλη προσπάθεια των αναπτυσσομένων χωρών σε ό,τι αφορά τις δεσμεύσεις μείωσης των ανθρωπογενών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.
Εκτός, όμως, από αυτή την αβεβαιότητα υπεισέρχεται και ο παράγων της οικονομικής κρίσης, η οποία δρα πιθανόν συνεργιστικά στην ανάγκη επίσπευσης της απεξάρτησης από το πετρέλαιο και τον άνθρακα.
Το πόσο, όμως, η παρούσα οικονομική κρίση θα επηρεάσει τις αποφάσεις της Κοπεγχάγης αποτελεί και αυτό ένα ανοιχτό ερώτημα, που περιέργως δεν φαίνεται να κυριαρχεί στις προκαταρκτικές συζητήσεις αυτής της μεγάλης Διάσκεψης.
Τέλος, υπάρχει πάντοτε η πολιτική υποκρισία, η οποία διά λόγων και όχι έργων προσπαθεί να δημιουργήσει είδωλα περιβαλλοντικών σωτήρων, οι οποίοι συνήθως ανακύπτουν από το πουθενά! Πρόσφατα παραδείγματα έχουν δείξει ακόμα και μεγάλους ηγέτες να ακολουθούν περιβαλλοντικές μεταμορφώσεις μετασχηματιζόμενοι οβιδιακά σε υπερ-προστάτες του περιβάλλοντος, άνθρωποι οι οποίοι είχαν σαφώς αντίθετες απόψεις πριν τη μεταμόρφωσή τους.
Το περιβάλλον δεν αποτελεί κολυμβήθρα του Σιλωάμ για όσους συνεισέφεραν στην καταστροφή του. Θυμάμαι την αντίδραση που συναντήσαμε πριν ανακαλυφθεί η κατάρρευση του στρώματος του όζοντος και κυρίως πριν προταθούν οι λύσεις των υποκαταστάτων και τη μετάλλαξη των πολέμιων σε φίλιους εν μια νυκτί.
Η επιστήμη σήμερα λέει ότι για να εξαλειφθεί η ανθρωπογενής παρέμβαση στην κλιματική αλλαγή τα προταθέντα μέτρα στο παρελθόν αλλά και εκείνα της Κοπεγχάγης φαίνονται ως ανεπαρκή. Ας δούμε, όμως, την εξέλιξη των πραγμάτων: το Πρωτόκολλο του Κυότο απαιτούσε μειώσεις 6% και έγινε τόσος θόρυβος και τόσος πολιτικός προβληματισμός για τη μη συμμετοχή ορισμένων «μεγάλων» χωρών στο Πρωτόκολλο αυτό. Και όμως, γνωρίζουμε σήμερα ότι η ανθρωπότητα θα μπορούσε σχετικά εύκολα να ικανοποιήσει το στόχο του Κυότο, παίρνοντας απλά μέτρα εξοικονόμησης συμβατικών πηγών ενέργειας στον οικιστικό τομέα, από το επίπεδο του κράτους μέχρι το επίπεδο του κάθε νοικοκυριού. Αλλωστε, αυτός ο τομέας μπορεί να εξοικονομήσει περισσότερο από 20% εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά άλλους ακόμα και 30%, που είναι και η απώτατη επιθυμία της Κοπεγχάγης.
Επομένως, θα αναρωτηθεί κανείς το κατά πόσον η περίφημη απόφαση 20-20-20 της Ε.Ε. θα μπορούσε πράγματι να αντιμετωπίσει την ανθρωπογενή συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής. Η απάντηση είναι, ασφαλώς όχι. Απαιτείται πολύ δραστικότερη μείωση των θερμοκηπικών εκπομπών από τα συμβατικά καύσιμα.
Η ανθρωπότητα ασφαλώς θα πρέπει να ξανασκεφθεί το όλο ζήτημα της απεξάρτησής της από τον άνθρακα.
Η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ταχύτατη ανάγκη επίλυσης του μείζονος προβλήματος εξάλειψης των κινδύνων των ραδιενεργών αποβλήτων των πυρηνικών αντιδραστήρων θα έπρεπε να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της έρευνας παγκοσμίως. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η ενίσχυση της έρευνας σε τομείς αιχμής οδήγησε πάντοτε σε σημαντικές ανακαλύψεις και στην προστασία της ανθρωπότητας.
Η επιστημονική κοινότητα καθημερινά ανακαλύπτει νέες συνιστώσες της ανθρωπογενούς παρέμβασης στην κλιματική αλλαγή.
Βεβαίως, να μην ξεχνάμε το γεγονός ότι η επιστήμη των πλανητικών αλλαγών έχει μικρή σχετικά προϊστορία, ολίγων δεκαετιών, και ότι κάθε στιγμή που περνά μαθαίνουμε και κάτι καινούριο στο εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα αλληλεπίδρασης ατμόσφαιρας - υδρόσφαιρας - γεώσφαιρας - βιόσφαιρας. Παρά τις επιστημονικές αβεβαιότητες τα παγκόσμια προβλήματα, όπως το μείζον της λειψυδρίας σαν αποτέλεσμα της παγκόσμιας διατάραξης του υδρολογικού κύκλου, θα εξακολουθήσουν να απειλούν τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη. Οι παγκόσμιες μεταβολές στο περιβάλλον είναι πράγματι τόσο θεαματικές ώστε έχουν πεισθεί και οι πλέον δύσπιστοι ότι πρέπει όλοι να αλλάξουμε τρόπο ζωής, πλούσιοι και φτωχοί, με ιδιαίτερη έμφαση φυσικά στις πλουσιότερες χώρες.
Για όλους αυτούς τους λόγους το όποιο αποτέλεσμα της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης θα είναι ευπρόσδεκτο.
Ομως, παρά τους προηγούμενους προβληματισμούς, πιστεύω ότι η επιτυχία ή μη της Διάσκεψης στην Κοπεγχάγη θα εξαρτηθεί από τις θέσεις που θα πάρουν οι γίγαντες των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, με κυρίαρχες τις ΗΠΑ αλλά και τις ταχύτατα «αναπτυσσόμενες» Κίνα και Ινδία. Και μόνο η υπογραφή του προέδρου των ΗΠΑ θα συμπαρασύρει, πιστεύω, και όσους από τους υπόλοιπους ηγέτες δεν έχουν ακολουθήσει, να ακολουθήσουν.
Ο αγώνας κατά της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορεί, πιστεύω, να κερδηθεί, όχι (δυστυχώς) για ανθρωπιστικούς λόγους αλλά διότι θα έχουν εξευρεθεί οικονομικά εργαλεία και νέες τεχνολογίες, με τις οποίες η ανθρωπότητα θα επιδιώξει να διορθώσει τα ίδια της τα λάθη (ελπίζω όχι με άλλα λάθη) αλλά χρησιμοποιώντας νέες πηγές ενέργειας και πλησιάζοντας τον άνθρωπο περισσότερο στο περιβάλλον του.
Μέχρι τώρα η ανθρωπότητα καθοδηγούμενη από την κακώς εννοούμενη οικονομική ανάπτυξη και από τον ολοένα αυξανόμενο ανθρωποκεντρισμό της κατάφερε να χρησιμοποιήσει στον προηγούμενο αιώνα τόση ενέργεια όση κατανάλωσε σε όλη την ιστορία του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη. Κατάφερε να απελευθερώσει τόσο διοξείδιο του άνθρακος όσο απορρόφησε η φύση με τη φωτοσύνθεση στο πρώτο δισεκατομμύριο χρόνια της εμφάνισης της ζωής στον πλανήτη και κατάφερε μέσα σε 40 χρόνια να καταστρέψει τόσο από το στρώμα του όζοντος όσο παρήγαγε η φύση μέσα σε ενάμιση δισεκατομμύριο χρόνια.
Η λεγόμενη ανθρωπόκαινος εποχή είναι εδώ, και η ανθρωπότητα περιμένει αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και στην Κοπεγχάγη και στην όποια άλλη διεθνή Διάσκεψη στο μέλλον, τα παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα θα καραδοκούν πάντα.
Ο κ. Χρήστος Ζερεφός είναι ακαδημαϊκός, πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος.
(Από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 04/10/2009)