Η Ελλάδα ίσως βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, καθώς τον Δεκέμβριο ενδέχεται να αντιμετωπίσει μια τριπλή «εμπλοκή»: αρνητικές εξελίξεις στα θέματα της συνέχισης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας και της έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΠΓΔΜ, υπό τη σκιά του αιτήματος για κατανόηση και αλληλεγγύη από τους εταίρους μας όσον αφορά τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.
Θεωρητικά, αν δεν υπάρξει καμία πρόοδος στις συνομιλίες για το Κυπριακό ή στις διμερείς διαπραγματεύσεις για το όνομα, η Ελλάδα θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο να θέσει βέτο στο ένα ή και στα δύο θέματα. Στην πράξη, ωστόσο, η οικονομική μας αδυναμία, αλλά και το περιορισμένο διπλωματικό κεφάλαιο και τα στενά χρονικά περιθώρια αυξάνουν σημαντικά το κόστος μιας τέτοιας ενέργειας. Ενδιαφέρουσα επιλογή για χώρες που αντιμετωπίζουν περισσότερο του ενός μέτωπα είναι η στρατηγική win-hold-win, η επικέντρωση δηλαδή των προσπαθειών στο συγκριτικά ευκολότερο μέτωπο, επιδιώκοντας ένα θετικό αποτέλεσμα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και μια τακτική άμυνας στο άλλο μέτωπο, με στόχο να μη χαθεί πρόσθετο έδαφος μέχρις ότου να καταστεί δυνατή η χρησιμοποίηση όλων των διαθέσιμων δυνάμεων στο μέτωπο αυτό.
Αυτό θα σήμαινε μια «επιθετική» στρατηγική στο ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων στους ακόλουθους άξονες: συμφωνία στην ονομασία «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», αποφυγή συζητήσεων περί γλώσσας και εθνότητας και επιδίωξη χρήσης της ονομασίας σε διεθνείς οργανισμούς, καθώς και, κατ’ ελάχιστον, τις χώρες-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, συνεννόηση για εμπλοκή είτε των ΗΠΑ είτε μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας σε ρόλο «έντιμου διαμεσολαβητή», για να ξεπεραστεί το παρόν αδιέξοδο, και δέσμευση ελληνικής πλευράς για έμπρακτη διευκόλυνση της ευρωπαϊκής πορείας της ΠΓΔΜ. Τυχόν αρνητική απάντηση των Σκοπίων θα μειώσει σημαντικά το κόστος ενός ελληνικού βέτο.
Το ελληνοτουρκικό μέτωπο είναι σαφώς πιο δύσβατο. Αν δεν υπάρξουν μέχρι τον Δεκέμβριο θετικές εξελίξεις στις διακοινοτικές συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού, η Αθήνα και η Λευκωσία θα βρεθούν προ διλήμματος. Ωστόσο, ούτως ή άλλως, οι διαπραγματεύσεις προχωρούν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς λόγω αντίθεσης Γαλλίας και Γερμανίας στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Από την άλλη πλευρά, σχεδόν κανείς δεν επιθυμεί αυτή τη στιγμή τον εκτροχιασμό των ευρωτουρκικών σχέσεων. Η Ελλάδα και η Κύπρος θα μπορούσαν να ζητήσουν την αναβολή για το 2010 της συνολικής επανεξέτασης των σχέσεων της Ε.Ε. με την Τουρκία, κερδίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο για την υλοποίηση μιας εναλλακτικής στρατηγικής που θα έχει τελικούς στόχους την επαναφορά διαδικασίας ανάλογης με αυτή του Ελσίνκι και την εποικοδομητική στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό.
Οι ανωτέρω προτάσεις δεν αναιρούν φυσικά τη χρησιμότητα μιας ελληνικής πρωτοβουλίας για το Κυπριακό μέσα στις επόμενες εβδομάδες ούτε τη διερεύνηση ιδεών για την άμεση βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Για παράδειγμα, η λειτουργική επίλυση του ζητήματος των παραβάσεων με τρόπο που δεν θα θίγει τα εθνικά συμφέροντα θα αφαιρέσει μια καθημερινή πηγή τριβών και θα μειώσει την πιθανότητα ενός αθέλητου θερμού επεισοδίου.
Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/10/2009)