Η πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελληνικής οικονομίας από τη Fitch δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Δεν πρέπει να την πάρουμε αψήφιστα, αλλά ούτε και να μας οδηγήσει σε κατάθλιψη. Ήταν μια προειδοποίηση, ένα ‘καμπανάκι κινδύνου’. Έχει σημασία, διότι η Ελλάδα δανείζεται πολύ μεγάλα ποσά από το εξωτερικό, εξαιρετικά μεγάλα για το μέγεθός της και το επίπεδο της οικονομικής της ανάπτυξης (περίπου 55-65 δις ευρώ το χρόνο) αν το δούμε συγκριτικά με τις άλλες χώρες-μέλη της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως η υποβάθμιση μπορεί να αυξήσει σημαντικά το κόστος δανεισμού, και επομένως να επηρεάσει αρνητικά το επίπεδο της εθνικής ευημερίας, αφού πρόκειται σχεδόν αποκλειστικά περί εξωτερικού δανεισμού.
Εδώ θα μας φανεί χρήσιμη η πρόσφατη οικονομική ιστορία. Το 1994, αμέσως μετά την αλλαγή κυβέρνησης, και μετά από ένα δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 14% του ΑΕΠ του 1993, η Moody’s (αν θυμάμαι καλά) υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελληνικής οικονομίας και μάλιστα εν μέσω της τότε συναλλαγματικής κρίσης της δραχμής. Δεν ήλθε όμως η καταστροφή, και τα πράγματα εξελίχτηκαν ομαλά. Αυτό έγινε διότι υιοθετήθηκε μια πολιτική δημοσιονομικής εξυγίανσης της τάξης του 2% του ΑΕΠ το χρόνο, παράλληλα με πολιτικές που απέβλεπαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και των αναπτυξιακών προοπτικών.
Το ίδιο πρέπει, τηρουμένων των αναλογιών, να γίνει και τώρα. Τα ακόλουθα σημεία αποτελούν στοιχειώδεις κατευθύνσεις μιας, αντίστοιχης (αλλά όχι παρόμοιας) με τότε, οικονομικής πολιτικής:
1.Να καταρτιστεί ένα αξιόπιστο, τετραετές πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, με στόχο έλλειμμα 3% στο τέλος της τετραετίας, με ετήσιους στόχους και συγκεκριμένα μέτρα, τόσο από την πλευρά των δαπανών όσο και από την πλευρά των εσόδων. Η έμφαση πρέπει να είναι σε διαρθρωτικά και μόνιμα μέτρα. Και αυτά υπάρχουν και έχουν προταθεί.
2.Εκτός από μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει και μέτρα που μεταρρυθμίζουν τις αγορές και το θεσμικό πλαίσιο. Τα περιθώρια βελτίωσης είναι τεράστια, και θα βοηθήσουν τόσο την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, όσο και τη δημοσιονομική προσαρμογή. Το ότι η Ελλάδα κατατάσσεται σχεδόν τελευταία σε μία σειρά από δείκτες (ένταση ανταγωνισμού τις αγορές, βάρος γραφειοκρατίας, αποτελεσματικότητα θεσμικού πλαισίου κ.λ.π.) πρέπει να το δούμε ως ευκαιρία βελτίωσης. Τώρα είναι η ώρα να απελευθερωθεί η οικονομία από δεσμά που ωφελούν λίγους και βλάπτουν πολλούς.
3.Το δημοσιονομικό πρόβλημα είναι άμεσο και πιεστικό. Έχει φτάσει να είναι ζήτημα επιβίωσης, όχι επειδή το απαιτούν οι Βρυξέλλες, αλλά επειδή αυτή είναι η πραγματικότητα. Πρέπει να λεχθεί ευθαρσώς και να εξηγηθεί επαρκώς στον κόσμο. Δεν πρέπει να αφεθεί μόνος του ο Υπουργός Οικονομικών να το αντιμετωπίσει. Πρέπει να αναχθεί στο υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της χώρας και της κυβέρνησης.
4.Δεν πρέπει να ‘ξηλωθούν’ τα (δυστυχώς πολύ λίγα) χρήσιμα μέτρα που πήρε η προηγούμενη κυβέρνηση. Οι ρυθμίσεις για το ασφαλιστικό εντάσσονται σ’ αυτή την κατηγορία. Και όχι μόνο αυτό. Δεν αρκούν. Το ασφαλιστικό είναι το μείζον πρόβλημα για την ελληνική οικονομία.
5.Πρέπει να υπάρξει σχέδιο, υπομονή και επιμονή. Ο κόσμος είναι έτοιμος να δεχθεί την προσαρμογή, αρκεί να είναι κοινωνικά δίκαιη. Δεν πρέπει το λεγόμενο ‘πολιτικό κόστος’ να οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε απρόβλεπτες περιπέτειες. Η εμπειρία της δεκαετίας του ΄90 υπαγορεύει ότι, μόλις αρχίσουν να αποδίδουν τα μέτρα, η βελτίωση είναι καταιγιστική.
Ο κ.Στουρνάρας είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου, επικεφαλής του ΙΟΒΕ
(www.kathimerini.gr, 26/10/2009)