Το 1915 ο απεσταλμένος των Βρετανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών Λόρενς -που καθιερώθηκε αργότερα ως ο Λόρενς της Αραβίας- έπεισε τον Χουσεΐν τοποτηρητή της Μέκκας να ξεκινήσει εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Θα ήταν ο βασιλιάς του Ενωμένου Αραβικού Βασιλείου που θα περιελάμβανε το σημερινό Ιράκ, την Συρία, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη και μεγάλο μέρος της Αραβικής Χερσονήσου.
Οι προϊστάμενοι του Λόρενς στο Λονδίνο πρόδωσαν τον απεσταλμένο τους: Παρεχώρησαν στη Γαλλία τον Λίβανο και τη Συρία, άνοιξαν την Παλαιστίνη στον Σιωνιστικό Εποικισμό και εγκαθίδρυσαν ημιαποικιακό καθεστώς στο Ιράκ και την Ιορδανία. Αυτό που κέρδισαν οι Άραβες ήταν ο τερματισμός της Οθωμανικής Κυριαρχίας και η αντικατάστασή της από τη βρετανική και γαλλική αποικιοκρατία.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, ο Ερντογάν ανατρέπει με τη σειρά του το Μεσανατολικό Στάτους Κβο: Σήμερα η Αγκυρα συμπληρώνει το κενό που άφησε η παρακμή της Αιγύπτου του Μουμπάρακ, η κατεδάφιση της ισχύος του Ιράκ και η εσωστρέφεια της Σαουδικής Αραβίας.
Ετσι η Συρία δεν είναι πλέον απομονωμένη, τα σενάρια απόσπασης του Λιβάνου από τον Αραβικό Κόσμο ματαιώνονται οριστικά, ενώ οργανώσεις σαν τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς βρίσκουν ως συνομιλητή μια χώρα - μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε.
Η επισήμανση σε χθεσινή ανάλυση της Μοντ ότι ο Νετανιάχου δεν επιθυμεί πλέον την Τουρκία να διαδραματίζει ρόλο ενδιάμεσου με τη Συρία, με την οποία ο Ισραηλινός πρωθυπουργός επιθυμεί απευθείας διαπραγματεύσεις, είναι αποκαλυπτική: Το Ισραήλ προσλαμβάνει τη δραστηριοποίηση της Αγκυρας στην περιοχή όχι ως διαμεσολάβηση, αλλά ως ντε φάκτο Συμμαχία με τον Αραβομουσουλμανικό Κόσμο.
Η σημερινή άλλωστε κυβέρνηση του Ισραήλ είναι η τελευταία που θα μπορούσε να δει τη θετική πλευρά της τουρκικής διπλωματικής ενεργοποίησης, την κατάργηση του παρεμβατικού μονοπωλίου του Ιράν.
Ο Ερντογάν σε ρόλο πλέον υποστήριξης της χειραφέτησης και της ακεραιότητας της Αραβομουσουλμανικής Μέσης Ανατολής ακυρώνει την κυριότερη συνέπεια της εξέγερσης που προκάλεσε ο Λόρενς: την έξωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια της Τουρκίας από τους συσχετισμούς της περιοχής.
Η μεσανατολική δραστηριοποίηση της Τουρκίας δυνητικά εξυπηρετεί και τη δραστηριοποίηση της Ε.Ε. στην περιοχή στον βαθμό που οι «27» αποκτήσουν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας μια συνεκτική γραμμή πλεύσης, για μια περιοχή όπου διακυβεύονται ζωτικά τους συμφέροντα.
Ο μεγαλύτερος ευεργετημένος από την πολιτική Ερντογάν θα μπορούσε να είναι η Γαλλία του Σαρκοζί, που θα διευκολυνόταν στην ανάκτηση της παραδοσιακής της επιρροής στη Δαμασκό και τη Βηρυτό, αλλά και στην αναζωογόνηση της περίφημης Μεσογειακής Πρωτοβουλίας που μετά την Πανηγυρική Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι έχει περιπέσει σε αφάνεια. Τα παραπάνω φωτίζουν την απορριπτική ως προς την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας στάση Σαρκοζί ως ακόμη πιο αντιφατική και παράδοξη.
Αν η Αγκυρα εκμεταλλεύθηκε το κενό ηγεσίας και περιφερειακής ισχύος στον Αραβομουσουλμανικό Κόσμο, η Ε.Ε. θα μπορούσε να αξιοποιήσει τη φανερή αδυναμία της κυβέρνησης Ομπάμα να πιέσει το Ισραήλ και να δημιουργήσει έτσι νέα δεδομένα.
Τα συμφέροντα Ε.Ε.-Τουρκίας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι κοινά: Η Αγκυρα μπορεί να προσφέρει ρητορική αλληλεγγύης και συμπάθειας, ενώ η Ε.Ε. μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά μια ευνοϊκή για τον Αραβομουσουλμανικό Κόσμο αλλαγή των διεθνών και περιφερειακών συσχετισμών.
(Από την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 12/11/2009)