Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη πάσχιζαν να βρουν μια διέξοδο στη σύγκρουση Ισραήλ- Παλαιστίνης, καθώς και στα ζητήματα του Αφγανιστάν και του Ιράν, το στρατηγικό έδαφος πάνω στο οποίο βασίζονται οι υποθέσεις τους για την περιοχή άρχισε να αλλάζει δραστικά.
Εκείνο που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι η Τουρκία αποτίναξε τον «στενό κορσέ» της συμπαράταξης με τις ΗΠΑ, σχεδόν αδιαφόρησε για την υποψηφιότητά της να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και πλέον εστιάζει στους πρώην οθωμανούς γείτονές της, στην Ασία και στη Μέση Ανατολή.
Αν και αρχικώς δεν θεωρήθηκε ως περιφρόνηση προς τη Δύση, αυτή η αλλαγή πλεύσης ανακλά μια αυξανόμενη δυσφορία και απογοήτευση όσον αφορά την αμερικανική και ευρωπαϊκή πολιτική· από την υποστήριξη της δράσης του Ισραήλ στη Γάζα ως το Ιράν και το αδιέξοδο της ενταξιακής της διαδικασίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το γεγονός αυτό συμβαδίζει με την ισλαμική αναγέννηση που συντελείται στην Τουρκία.
Αν η Τουρκία συνεχίσει να ακολουθεί αποτελεσματικά αυτό τον δρόμο θα αποκτήσει τόση στρατηγική σημασία για την ισορροπία ισχύος στην περιοχή όση και η ανάδειξη του Ιράν σε εξέχουσα δύναμη χάρη στην κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ενωσης και η μετέπειτα καταστροφή της σουνιτικής κυριαρχίας στο Ιράκ από την αμερικανική εισβολή.
Τους τελευταίους μήνες, η Τουρκία έχει υπογράψει ένα πλήθος νέων συμφωνιών με το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία, οι οποίες είναι ενταγμένες σε μια ενιαία πολιτική λογική. Μια νέα συνθήκη με την Αρμενία δείχνει πόσο σοβαρά παίρνει η Αγκυρα την πολιτική της για «μηδενικά προβλήματα» και για καλή γειτονία.
Παρ΄ όλα αυτά, ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι συμφωνίες με το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία ανακλούν κοινά οικονομικά συμφέροντα. Οι χώρες του «βόρειου τόξου» (σ.σ.: Τουρκία, Ιράν, Ιράκ) των μεσανατολικών κρατών αναμένεται να γίνουν οι κύριοι προμηθευτές φυσικού αερίου στην Κεντρική Ευρώπη όταν θα έχει ολοκληρωθεί ο αγωγός φυσικού αερίου Ναμπούκο- κατ΄ αυτό τον τρόπο όχι μόνο θα εκτοπίσουν τη Ρωσία, αλλά θα αφαιρέσουν σταδιακά από τη Σαουδική Αραβία τη γεωστρατηγική πρωτοκαθεδρία που διατηρεί λόγω των αποθεμάτων πετρελαίου της.
Εχοντας βρεθεί στο οικονομικό τέλμα και στην κρίση διαδοχής που «γονάτισε» την Αίγυπτο, είναι ξεκάθαρο ότι τα λεγόμενα μετριοπαθή μεσανατολικά κράτη του «νότιου άξονα» (σ.σ.: ο αραβικός κόσμος πλην του Ιράκ) που διαδραμάτιζαν τόσο κομβικό ρόλο στις αμερικανικές πολιτικές γίνονται πράγματι ένας αδύναμος και αναξιόπιστος κρίκος. Οι πολιτικοί παίκτες στην περιοχή δεν μπορούν παρά να παρατηρήσουν τη μετατόπιση ισχύος από τις προηγουμένως συμμάχους των ΗΠΑ Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία προς τα κράτη του «βορείου τόξου», και να αρχίσουν να προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα ισχύος. Αυτό φαίνεται ιδιαιτέρως ξεκάθαρα στον Λίβανο, όπου μια αυξανόμενη πομπή πρώην συμμάχων των ΗΠΑ και επικριτών της κυβέρνησης της Συρίας, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι, του επικεφαλής του Προοδευτικού Σοσιαλιστικού Κόμματος του Λιβάνου Ουαλίντ Ζουμπλάτ και, σύμφωνα με αναφορές, ορισμένων από τους χριστιανούς ηγέτες του κινήματος της 14ης Μαρτίου έχουν ξεκινήσει «προσκύνημα» στη Δαμασκό. Αυτό το μήνυμα δεν πηγαίνει χαμένο και για τα άλλα κράτη της περιοχής.
Αν η κυβέρνηση Ομπάμα δεν είναι απολύτως ενήμερη για αυτές τις εξελίξεις, η επίγνωσή της θα αυξηθεί σίγουρα στην προσπάθειά της να κινητοποιήσει τον κόσμο να δεχτεί έναν νέο γύρο κυρώσεων εναντίον του Ιράν.
Η επιβολή αυτών των κυρώσεων είναι πολύ πιθανόν να αποτύχει όχι μόνο γιατί η Ρωσία και η Κίνα δεν θα συναινέσουν στα σοβαρά, αλλά ακριβώς επειδή η πολυδιαφημισμένη «συμμαχία μετριοπαθών φιλοδυτικών αραβικών κρατών» αποδεικνύεται γίγαντας με πήλινα πόδια.
Στην Τουρκία, ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όχι μόνον αποδέχτηκε τη νομιμότητα της εκλογής του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, αλλά υποστήριξε και το δικαίωμα του Ιράν, ως κυρίαρχου κράτους, να εμπλουτίζει ουράνιο. Σε αντίθεση με τους δυτικούς ηγέτες, ο κ. Ερντογάν δεν δείχνει υπέρμετρα ανήσυχος για την πορεία του Ιράν.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη θα πρέπει να παλέψουν με την εκκρεμή αντικατάσταση των συμμάχων τους στο «νότιο τόξο» της Μέσης Ανατολής από την αυξανόμενη επιρροή των κρατών του «βορείου τόξου». Αυτή η προσαρμογή θα ήταν καλύτερο να γίνει όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Κανένα από τα ζητήματα που έχουν σημασία για τη Δύση- η ανάπτυξη πυρηνικού προγράμματος από το Ιράν, η ασφάλεια του Ισραήλ, το μέλλον των ενεργειακών αποθεμάτων- δεν μπορεί να λυθεί αγνοώντας την «αναδυόμενη» πραγματικότητα μιας νέας Μέσης Ανατολής.
Ο κ. Αlastair Crooke είναι πρώην πράκτορας της βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στη Μέση Ανατολή και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Αντίσταση: η ουσία της ισλαμικής επανάστασης».
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 08/12/2009)