Καθώς προχωρά η Διάσκεψη στην Κοπεγχάγη, γίνεται όλο και πιο
ξεκάθαρο ότι διακυβεύονται περισσότερα από το περιβάλλον. Η παγκόσμια
περιβαλλοντική κρίση βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε
πλέον, ανάμεσά τους και η ανάγκη δημιουργίας ενός διεθνούς οικονομικού μοντέλου
με βάση το κοινό συμφέρον.
Έχει απόλυτη σχέση με τα ζητήματα ασφαλείας και με ολοένα
και πιο επικίνδυνες εθνοτικές και διεθνείς διαμάχες. Σχετίζεται με μαζικές μεταναστεύσεις
και εκτοπίσεις πληθυσμών, οι οποίες ήδη αποσταθεροποιούν τις πολιτικές και τα
οικονομικά, με την αυξανόμενη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα, με την κρίση
στο νερό, την ενέργεια και την έλλειψη τροφής.
Οι δικαιολογίες και οι προφάσεις για την αδράνεια και οι
εκτιμήσεις ότι υπάρχουν σημαντικότερα προβλήματα δεν είναι πλέον αξιόπιστες. Αν
αποτύχουμε σε αυτό το ζήτημα, θα αποτύχουμε και στα υπόλοιπα.
Η διάσωση του πλανήτη θα πρέπει να είναι ένα έργο που θα
μοιραστούν οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η επιστημονική κοινότητα, καθώς
και η κοινωνία η ίδια. Κάθε μέτοχος στον ευγενή αυτό σκοπό έχει ένα ρόλο να παίξει.
Το κύριο βάρος όμως ανατίθεται στις κυβερνήσεις και τους σχετικούς θεσμούς.
Οι κυβερνήσεις μπορούν να θέσουν αυστηρούς κανόνες και πλαίσια
συμπεριφοράς τα οποία είναι κρίσιμα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.
Μόνο το κράτος είναι ικανό να κινητοποιήσει τους πόρους και να παρέχει κίνητρα
για την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών. Μόνο το κράτος μπορεί να βοηθήσει αυτούς
που είναι πιο ευαίσθητοι στην Κλιματική Αλλαγή.
Οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων συναντώνται στην Κοπεγχάγη ώστε
να ανοίξουν μια νέα σκηνή στη διεθνή συνεργασία αναφορικά με την Κλιματική
Αλλαγή. Το εάν θα είναι μια ισχυρή και πειστική αρχή, ή μια απογοητευτική εξαρτάται
από εκείνους.
Οι πιο πρόσφατη επιστημονική έρευνα για την Κλιματική Αλλαγή
είναι άκρως ανησυχητική. Βρισκόμαστε σε μια επείγουσα στιγμή. Παρόλα αυτά, το
κενό ανάμεσα στην επιστήμη και την πολιτική τείνει να διευρύνεται, όπως και αυτό
μεταξύ των διαπραγματεύσεων και της επείγουσας φύσης του αντικειμένου.
Η επιστήμη υποδεικνύει πως η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας
θα πρέπει να περιοριστεί μεταξύ ενός και δύο βαθμών Κελσίου. Οι διεθνείς ηγέτες
ενστερνίστηκαν την άποψη αυτή στη συνάντηση του
G8 στην Ιταλία τον Ιούλιο. Ακόμα και με
αυτό το όριο, η μεγάλη καταστροφή, όπως για παράδειγμα των κοραλλιογενών υφάλων
είναι πιθανή.
Και πάλι, οι συμβιβασμοί στους οποίους συμφώνησαν οι
διαπραγματευτές στην Κοπεγχάγη εξασφαλίζουν μια αύξηση της τάξης των τεσσάρων
βαθμών, άκρως καταστροφική. Γιατί συμβαίνει αυτό; Για αρκετούς λόγους, ανάμεσά τους
η αδράνεια του υπάρχοντος οικονομικού μοντέλου, το οποίο βασίζεται στα υπέρογκα
κέρδη και την άκρατη κατανάλωση. Οι πολιτικοί και επιχειρηματικοί ηγέτες
αποτυχαίνουν να σκεφτούν μακροπρόθεσμα και ανησυχούν ότι η μείωση των εκπομπών
θα υπονομεύσει την οικονομική ανάπτυξη. Εκείνοι που δεν επιθυμούν την αλλαγή
επικαλούνται αυτή την ανησυχία.
Όπως φανέρωσε η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι προσπάθειες
μεταβολής του κόσμου μας ώστε να γίνει ένα αειφόρο περιβάλλον για τις σημερινές
και μελλοντικές γενιές δεν υποβαθμίζει την οικονομία. Ο ένοχος είναι άλλος: Η
επιδίωξη του κέρδους πάσει θυσία, η τυφλή πίστη στο «αόρατο χέρι» της αγοράς
και η απουσία κυβερνητικής δράσης.
Αυτό που χρειάζεται είναι μια αναζήτηση για νέους κινητήρες της
προόδου και κίνητρα για την οικονομική ανάπτυξη. Η μετάβαση σε μια οικονομία
χαμηλού άνθρακα και ρύπων θα δημιουργήσει νέες, πράσινες βιομηχανίες, τεχνολογίες
και θέσεις εργασίας. Μια οικονομία χαμηλού άνθρακα είναι μόλις ένα μέρος του νέου
οικονομικού μοντέλου που ο κόσμος χρειάζεται όσο και τον αέρα που αναπνέουμε.
Οι αλλαγές εν μια νυκτί στο οικονομικό μοντέλο που επικράτησε
επί μισό αιώνα δεν είναι μια ρεαλιστική προσδοκία. Απαιτεί μια στροφή στις αξίες.
Η παγκόσμια οικονομία πρέπει να προσανατολιστεί με βάση το κοινό συμφέρον. Πρέπει
να δώσει έμφαση σε θέματα όπως το αειφόρο περιβάλλον, τα συστήματα υγείας, τη μόρφωση,
τον πολιτισμό, τις ίσες ευκαιρίες και την κοινωνική συνοχή, όπως και τη μείωση
του τεράστιου χάσματος ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς.
Η κοινωνία το χρειάζεται αυτό, όχι μόνο ως ηθικό κίνητρο. Το
οικονομικό αποτέλεσμα της έμφασης στο κοινό συμφέρον είναι μεγάλη, αν και οι
οικονομολόγοι δεν έχουν μάθει ακόμα να το μετρούν. Χρειαζόμαστε μια πνευματική
πρόοδο ώστε να δομήσουμε το νέο οικονομικό μοντέλο.
Επίσης, έχουμε ανάγκη μια ηθική στροφή στον επιχειρηματικό κόσμο.
Οι επιχειρήσεις και οι διευθύνοντες συνηθίζουν να τοποθετούνται στα
περιβαλλοντικά ζητήματα σύμφωνα με βραχυπρόθεσμες, ή το πολύ μεσοπρόθεσμες υποθέσεις.
Η υπεύθυνη κοινωνικά και περιβαλλοντικά επιχειρηματικότητα συνεχίζει να αποτελεί
την εξαίρεση, όχι τον κανόνα. Η αλλαγή είναι επιβεβλημένη για ολόκληρο το σύστημα
φορολογίας, επιδοτήσεων και κινήτρων.
Η κοινωνία πρέπει επίσης να παίξει έναν πιο διευρυμένο ρόλο.
Πρέπει να γίνει όχι απλά ένας μέτοχος, αλλά πρωταγωνιστής στις αποφάσεις που θα
διαμορφώσουν το περιβάλλον και την οικονομία στις προσεχείς δεκαετίες.
Στην Κοπεγχάγη, θα παρακολουθήσουμε στενά τους πολιτικούς ηγέτες.
Περισσότεροι από 60 αρχηγοί κρατών θα περάσουν από μια δοκιμασία ηγετικών
ικανοτήτων εκεί. Έχουμε δει πόσο εύκολη είναι η αποτυχία. Οι προσεχείς εβδομάδες
και μήνες προσφέρουν μια ευκαιρία για να δείξουν ότι μπορούν πραγματικά να
ηγηθούν.
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ είναι πρώην πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης,
ιδρυτής του
Green
Cross
International
και επικεφαλής του
Climate
Change
Task
Force.
(από τους
Financial
Times, 10/12/2009)