Οι πρόσφατες
αιματηρές συγκρούσεις στην Τεχεράνη αναδεικνύουν την εξέγερση που ξέσπασε μετά
τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές του Ιουνίου ως ορόσημο στην ιστορία του
καθεστώτος της Ισλαμικής Δημοκρατίας:
Η διάσπαση στην κορυφή
της θρησκευτικής ηγεσίας είναι αδιαμφισβήτητη με τους Συντηρητικούς να
βραχυκυκλώνουν κάθε δυνατότητα ειρηνικής εκτόνωσης της κρίσης. Η διάσπαση
επέρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τις διεθνείς ισορροπίες της Τεχεράνης με
την εξωτερική πολιτική - κυρίως την αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ για το διεθνή
έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος της χώρας- να γίνεται πεδίο προβολής των
αντιθέσεων στην κορυφή της θρησκευτικής ηγεσίας.
Είναι φανερό ότι η
Ισλαμική Δημοκρατία έχει εξαντλήσει τα περιθώρια της ως πολιτικό σύστημα
διαχείρισης στη σημερινή τουλάχιστον θεσμική της μορφή: Η σημερινή περιχαράκωση
και αδιαλλαξία -που παραπέμπει στις ολέθριες επιλογές του Σάχη το 1977 και
1978- δεν θυμίζει σε τίποτε την προσαρμοστικότητα του καθεστώτος στη μεταβαλλόμενη
εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα, μια σταθερά που ήταν μέχρι πρόσφατα
δεδομένη:
Μετά το πρώτο κύμα
ανεξέλεγκτης αναταραχής και αδιαλλαξίας που παρατάθηκε και λόγω του οκταετούς
πολέμου με το Ιράκ ( 1980-88) το καθεστώς γνώρισε την οκταετία του μετριοπαθούς
κεντρώου Ραφσατζανί (1989-1997) και στη συνεχεία την οκταετία του Χαταμί (1997-
2005). Μια αργή αλλά σταθερή περίοδος ανοιγμάτων και προσεκτικού
εκδημοκρατισμού που θεμελίωνε την προσδοκία ότι το καθεστώς των Αγιατολάχ θα
μπορέσει να ολοκληρώσει την αυτομεταρρύθμισή του βάζοντας τη σφραγίδα του στην
επόμενη μέρα.
Παρά την αδιάλλακτη
αντιδυτική, αντιμπεριαλιστική και αντιαμερικανική ρητορική, αλλά και τη
φιλοδοξία για εξαγωγή του θρησκευτικού ριζοσπαστισμού, το καθεστώς των
Αγιατολάχ όταν σταθεροποιήθηκε η θέση της χώρας στις περιφερειακές ισορροπίες-
μετά τον τερματισμό της σύγκρουσης με το καθεστώς Σαντάμ- ανεδείχθη σε
παράγοντα σταθερότητας και μετριοπάθειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή: από την
πρώην Σοβιετική Κεντρική Ασία μέχρι το Λίβανο, τη Συρία και το Αφγανιστάν η
Τεχεράνη ήταν δύναμη περιφρούρησης του Στάτους Κβο και όχι της ανατροπής του.
Η προσαρμοστικότητα της
Ισλαμικής Δημοκρατίας στις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις εξηγεί τη μακρά
καθεστωτική σταθερότητα: Ούτε οι Μουτζαχεντίν ούτε οι άλλοι εξόριστοι
αντικαθεστωτικοί, ούτε τα σχέδια αποσταθεροποίησης της Ουάσιγκτον και του Τελ
Αβίβ δεν μπόρεσαν να αποτελέσουν παράγοντες αμφισβήτησης και ανατροπής.
Ό,τι δεν κατάφεραν για
δεκαετίες οι αντίπαλοί του το καταφέρνει από ό,τι φαίνεται από μόνη της η
περιχαράκωση των Συντηρητικών της Θρησκευτικής Ηγεσίας: Ωθεί την αμφισβήτηση
από τον αντικυβερνητικό στον αντικαθεστωτικό χαρακτήρα, καθιστά αμφισβητήσιμη,
για πρώτη φορά μετά το 1979, τη διεθνή φερεγγυότητα της χώρας, προκαλεί μια
ανεξέλεγκτη κρίση στην πιο κατάλληλη στιγμή για την κεφαλαιοποίηση διπλωματικών
προσπαθειών τριών δεκαετιών στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Ακόμη και οι
Νεοσυντηρητικοί στην Οκταετία του Μπους υιού έμοιαζαν να διστάζουν στη
δυνατότητά τους να προκαλέσουν καθεστωτική ανατροπή στην Τεχεράνη. Η γενίκευση
της κρίσης θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα είτε σε εσωστρέφεια είτε στην απώλεια
ελέγχου επί συμμάχων και ερεισμάτων από το Ιράκ, τον Λίβανο μέχρι και το
Αφγανιστάν. Με δύο λόγια, οι παρενέργειες της καθεστωτικής κρίσης στην Τεχεράνη
θα γίνουν αισθητές στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή.
(από
την εφημερίδα «Ημερησία», 29/12/2009)