Αν
μπορούσαμε να γυρίσουμε την πλάτη τη στιγμή που έμπαινε το 2010 και στρεφόμενοι
προς το 2009 να κάναμε άσεμνες χειρονομίες, πολλοί από εμάς θα το είχαν κάνει.
Μετά το ναυάγιο των τελευταίων 12 μηνών, το 2010 πρέπει να είναι μια καλή
χρονιά, έτσι δεν είναι; Καλή για όσες κυβερνήσεις αγωνίζονται να απομακρύνουν
το οικονομικό χάος, καλή για όσα νοικοκυριά αγωνίζονται να επιπλεύσουν, καλή
για όσους επενδυτές διερωτώνται ποιοι κανόνες εξακολουθούν να ισχύουν στην
οικονομία και τις αγορές. Είναι πράγματι δύσκολο να φανταστεί κανείς το νέο
έτος να υπερβαίνει το προηγούμενο σε απαισιοδοξία και καταχνιά. Και όμως, η
Χρονιά του Τίγρη ίσως επαληθεύσει τον τίτλο της και αποδειχθεί θηριώδης.
Ιδού
πέντε λόγοι για τους οποίους μπορεί να εμφανίσει τα κοφτερά της δόντια:
Eρχεται
η ώρα να πληρώσουμε τον λογαριασμό για το 2009. Δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε
παρά μόνον την Ιαπωνία, που δεν εμφανίζει παρά ελάχιστα αποτελέσματα από τα
δισ. δολάρια τα οποία έριξε στην οικονομία. Ο αποπληθωρισμός εντείνεται, η
ανεργία επιδεινώνεται, οι στρατιές των φτωχών εργαζομένων μεγαλώνουν και ο
πρωθυπουργός, Γιούκιο Χατογιάμα, κάθε άλλο παρά ασχολείται με αυτές τις
προκλήσεις που διογκώνονται ταχύτατα. Ο προϋπολογισμός για το 2010 δεν
τιθασεύει τα ελλείμματα που απειλούν τη βαθμολογία του Αα2 την οποία έχει δώσει
στην Ιαπωνία η Moody’s. Ο ιστός της αράχνης γίνεται πιο πυκνός αν προσθέσει
κανείς τη συρρίκνωση του πληθυσμού και της φορολογικής βάσης. Γι’ αυτό και το
κόστος των πενταετών συμβολαίων που προστατεύουν τα ομόλογα του ιαπωνικού
δημοσίου ύψους 10 εκατ. δολαρίων έχει εκτιναχθεί στα 68.650 δολ. από τα 37.000
δολ. στα οποία ανερχόταν τον Αύγουστο, όταν ανέλαβε την εξουσία το Δημοκρατικό
Κόμμα του Χατογιάμα. Η Ιαπωνία δεν είναι η μόνη: οι κυβερνήσεις διοχετεύουν
ανομολόγητα ποσά στις οικονομίες τους και καλύπτουν το κόστος με την έκδοση
νέων ομολόγων του δημοσίου. Oι εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης περιφέρονται
για να μυρίσουν τις πιθανές εστίες νέων κρίσεων χρέους, είτε αυτές είναι στην
Κίνα είτε στην Ελλάδα, την Ιαπωνία ή το Βιετνάμ.
Η
παγκόσμια ζήτηση παραμένει φευγαλέα. Η Σιγκαπούρη, της οποίας το ΑΕΠ
συρρικνώθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2009, μας δίνει μια ιδέα: κατέχει μία από
τις πρώτες θέσεις στον όγκο των εμπορικών της συναλλαγών παγκοσμίως και η
μείωση 6,8% σε ετήσια βάση που σημείωσε το ΑΕΠ της το τελευταίο τρίμηνο του
2009 είναι κακός οιωνός. Η ανάπτυξη σχεδόν 10% που σημειώνει η Κίνα βοηθάει τις
χώρες που εξάγουν εμπορεύματα όπως η Αυστραλία. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την
υπόλοιπη Ασία, που προσπαθεί να καλύψει το κενό το οποίο άφησε η κρίση της
αμερικανικής οικονομίας. Επιφανείς οικονομολόγοι, όπως ο συντηρητικός Μάρτιν
Φελντστάιν από το Harvard και ο προοδευτικός Τζόζεφ Στίγκλιτζ του Columbia,
επισημαίνουν πως η ανάπτυξη ενδέχεται να εξανεμιστεί όταν ανακληθούν τα μέτρα
τόνωσης της οικονομίας.
Οι
εμπορικές εντάσεις θα εκραγούν. Η σύνδεση του κινεζικού νομίσματος με το
δολάριο θα είναι όλο και μεγαλύτερο ζήτημα, καθώς θα αυξάνονται τα ποσοστά
ανεργίας από την Ουάσιγκτον μέχρι το Βερολίνο. Την 1η Ιανουαρίου τέθηκε σε ισχύ
η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στην Κίνα και τις χώρες της
Νοτιοανατολικής Ασίας, κατοχυρώνοντας την εκτίναξη που σημείωσε το περασμένο
έτος η οικονομική δραστηριότητα ανάμεσα στις εν λόγω χώρες. Και όμως, χώρες
όπως η Ινδονησία ανησυχούν πως δεν προστατεύονται πλέον από την αυξανόμενη ισχύ
της ασιατικής υπερδύναμης. Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να βρουν στρατηγικές
εξόδου από την πολιτική προσφοράς απεριόριστης ρευστότητας. Αν σφίξουν πολύ τα
λουριά, ίσως καταρρεύσουν οι αγορές. Αν τα χαλαρώσουν, ίσως εκτιναχθεί ο
πληθωρισμός. Η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών αποτελεί λόγο προβληματισμού.
Από πολιτικής απόψεως είναι αδύνατον να επανέλθουν τα επιτόκια σε συνετά
επίπεδα στο εγγύς μέλλον. Πρέπει, όμως, να προσπαθήσουν και οι προσπάθειές τους
θα έχουν ως αποτέλεσμα αστάθεια στις ασιατικές αγορές.
Δεν
αποκλείονται οι πτωχεύσεις χωρών, και τα δεινά μικρών οικονομιών όπως η
Ισλανδία ή το Ντουμπάι έχουν την ικανότητα να εξαπλώνονται σε όλον τον πλανήτη.
Μια εκτίναξη του δολαρίου ή του γιεν μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση μερικών
hedge funds. Κάτι ανάλογο θα συμβεί σε περίπτωση κατάρρευσης των τιμών του
πετρελαίου ή του χρυσού. Και ίσως τα πράγματα να πάρουν την αντίθετη κατεύθυνση
και να σημειωθεί κρίση χρέους στην Ιαπωνία, τις ΗΠΑ ή τη Βρετανία. Τα τελευταία
δύο χρόνια είδαμε με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει δυνατό το αδύνατο.
Με λίγα
λόγια, το έτος που αρχίζει ίσως κρύβει τις δικές του εκπλήξεις, καθώς ο Τίγρης
θα βρυχάται στον κινεζικό ζωδιακό κύκλο.
(από την εφημερίδα «Καθημερινή», 14/1/2010)