Συνάντηση για τον Nabucco στο Μπατούμ της Γεωργίας: Όταν η Πολιτική «Νοθεύει» την Οικονομική Λογική

Στις 14 Ιανουαρίου, πόλη της Γεωργίας Μπατούμ πραγματοποιήθηκε μία ενεργειακή διάσκεψη, η οποία είχε αρχικά σχεδιαστεί ως διακυβερνητική Σύνοδος Κορυφής, με συμμετέχοντες από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, της Κεντρικής Ασίας και της περιοχής της Κασπίας. Στόχος της συνάντησης ήταν η συζήτηση των προοπτικών που έχει η προμήθεια ενέργειας από την Κασπία προς την Ευρώπη. Οι συμμετέχοντες επικεντρώθηκαν ιδιαίτερα στο λεγόμενο σχέδιο του «Νοτίου Διαδρόμου», που αποτελεί προσπάθεια να δοθεί στην Ε.Ε. πρόσβαση σε εναλλακτικές σε σχέση με την Ρωσία, την Νορβηγία και την Βόρειο Αφρική, πηγές ενέργειας. Ο αγωγός φυσικού αερίου Nabucco ήταν το σχέδιο - ναυαρχίδα της όλης πρωτοβουλίας.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στη συνάντηση δεν προσκλήθηκαν εκπρόσωποι της Ρωσίας, ενώ, αντίθετα η Ουάσιγκτων προσεκλήθη να αποστείλει αντιπροσωπεία. Από τις συμμετέχουσες χώρες μόνο τρεις (το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Καζακστάν) είναι παραγωγοί ενέργειας για τον «Νότιο Διάδρομο». Η Τουρκία εμφανίστηκε διστακτική στο να συμμετάσχει, παρ’ ότι η μοναδική, από άποψη γεωγραφίας, θέση της τής προσφέρει καίριο ρόλο στα πλαίσια του σχεδίου του «Νοτίου Διαδρόμου».

Αυτό που είναι εκπληκτικό σχετικά με τη συνάντηση δεν είναι η ιδιάζουσα σύνθεση των συμμετεχόντων, αλλά η επίδειξη επίμονου ενδιαφέροντος προς προβληματικά προγράμματα, όπως ο Nabucco, εν μέσω μάλιστα χρηματοπιστωτικής κρίσης. Τελευταία, έχουν ενταθεί οι αμφιβολίες ως προς τις πηγές από τις οποίες ο αγωγός θα μπορούσε να αντλήσει τα 30 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που απαιτούνται ετησίως ώστε να θεωρείται κερδοφόρος. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες δηλώσεις ανώτερων διοικητικών στελεχών της κορυφαίας γερμανικής ενεργειακής εταιρείας RWE, η οποία, ταυτόχρονα, συμμετέχει στο Nabucco, ο αγωγός θα πρέπει να βασιστεί στους τρεις εναπομείναντες προμηθευτές φυσικού αερίου, δηλαδή το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Βόρειο Ιράκ.

Οι πολιτικές εντάσεις καθώς και η αβεβαιότητα προκαλούν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την δυνατότητα του Ιράκ να αναδειχθεί ως αξιόπιστος προμηθευτής στο εγγύς μέλλον. Το Αζερμπαϊτζάν πέτυχε πρόσφατα την διαφοροποίηση των εξαγωγών του επεκτείνοντας την πελατειακή του βάση, πέραν της Τουρκίας και της Γεωργίας, και προς την Ρωσία και το Ιράν. Οι προμήθειες φυσικού αερίου προς τη Ρωσία δεν απαιτούν επιπλέον επενδύσεις σε υποδομές, πράγμα που καθιστά την επιχειρηματική αυτή συμφωνία πολύ ελκυστική για το Μπακού, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με μία εμπορική συμφωνία που δεν θα θέτει ανώτατο όριο στις εξαγωγές.

Όσον αφορά το Τουρκμενιστάν, δεν μπορεί κανείς παρά να μείνει με την εντύπωση ότι η χώρα αυτή δεν θα είναι σε θέση να συνεισφέρει στον Nabucco. Εξαιτίας της περυσινής κάμψης της παραγωγής, η Ασγκαμπάτ αποφάσισε την αναστολή παραγωγής σε 150 τοποθεσίες, εξέλιξη η οποία δεν μπορεί να αναιρεθεί σύντομα. Η πλειοψηφία των ειδικών εκτιμούν ότι θα πρέπει να περιμένουμε ως το 2013 ώστε η χώρα να φτάσει ξανά τα επίπεδα παραγωγής του 2008. Το Τουρκμενιστάν υπέφερε από μία ανάλογη κατάσταση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και έκτοτε δεν μπόρεσε να φτάσει σα\τα προηγούμενα επίπεδα.

Με την πρόσφατη έναρξη λειτουργίας του αγωγού εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Κίνα, το Τουρκμενιστάν θα είναι στενά συνδεδεμένο με τον νέο εταίρο του, καθώς οφείλει να εγγυάται προμήθειες 30 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως για μία περίοδο 30 ετών. Το άνοιγμα της εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής της Ασγκαμπάτ προς την Κίνα δεν θα καθοριστεί μόνο από τον νέο αγωγό, αλλά και μέσα από ουσιαστικές γραμμές πιστώσεων. Για την ανάπτυξη του πεδίου φυσικού αερίου του Νοτίου Γιολαντάν, το Πεκίνο προσέφερε δεσμευμένα δάνεια αξίας 4 δις δολαρίων.

Παρά τα όσα μπορεί να διαβάσει κανείς σε διάφορα editorial εφημερίδων ανά την Ευρώπη, οι προμήθειες φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν προς την Κίνα δεν αποτελούν απειλή για την Ρωσία. Αντιθέτως, οι παραλαβές φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν προς την Κίνα μπορούν να θεωρηθούν ως θετική εξέλιξη: πρώτον, γιατί δεν προορίζονται για την αγορά της Ευρώπης και γι’ αυτό δεν αυξάνουν τον ανταγωνισμό προς τις ρωσικές παραλαβές φυσικού αερίου και, δεύτερον, γιατί ανταποκρίνονται στη ζήτηση μίας αγοράς λιγότερο ευνοϊκής σε σχέση με την ευρωπαϊκή. Θα μπορούσε κάποιος να μάλιστα να υποστηρίξει ότι οι τουρκμενικές παραλαβές φυσικού αερίου πρόκειται να στρώσουν τον δρόμο προς μία διευρυμένη κινεζο-ρωσική ενεργειακή εταιρική σχέση στο μέλλον, καθώς το σχέδιο αυτό θα επιτρέψει στο Πεκίνο να αποκτήσει την απαιτούμενη εμπειρία και τεχνογνωσία στο διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου.

Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας για την εκτίμηση της δυναμικότητας των τουρκμενικών εξαγωγών είναι η επανάληψη της ροής φυσικού αερίου προς την Ρωσία, που πραγματοποιήθηκε τις τελευταίες ημέρες. Η αναθεωρημένη ρωσο-τουρκμενική σύμβαση προμήθειας δεν αφήνει περιθώρια για επιπλέον εξαγωγές προς τον Nabucco. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι τόσο η τουρκμενική όσο και η ρωσική αντιπροσωπεία το γνώριζαν αυτό όταν υπέγραφαν την νέα συμφωνία.

 Αυτή τη στιγμή, το Τουρκμενιστάν έχει ετήσιες εξαγωγικές υποχρεώσεις 80 με 90 δισ. κυβικά μέτρα και πρέπει να εξυπηρετήσει και εγχώρια ζήτηση επιπλέον 20 δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι η ετήσια παραγωγή πρέπει να ανέρχεται στα 100 δισ. κυβικά μέτρα. Η Ασγκαμπάτ υποστηρίζει ότι το νούμερο αυτό μπορεί εύκολα να ξεπεραστεί. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το Τουρκμενιστάν δεν κατόρθωσε να αποκαταστήσει την παραγωγή στα επίπεδα του 1991 – ήτοι 76 δισ. κυβικά μέτρα – πολλώ μάλλον να υπερβεί τις ποσότητες αυτές. Αυτό σημαίνει ότι η τουρκμενική αγορά φυσικού αερίου δεν έχει καμία πλεονάζουσα δυναμικότητα για επιπλέον αγοραστές ποσοτήτων.

 Ο υπολογισμός αυτός από μόνος του αποδεικνύει ότι ο Nabucco στηρίζεται σε πήλινα πόδια, χωρίς να αναφέρουμε καν τα εκκρεμή ερωτήματα όπως η χρηματοδότηση του προγράμματος ή το ασαφές νομικό καθεστώς της Κασπίας, το οποίο θα καταστήσει αδύνατη την κατασκευή του Διακασπιακού αγωγού που προοριζόταν για την τροφοδοσία του Nabucco. Ωστόσο, η πολιτική Σύνοδος στο Μπατούμ δείχνει ότι η επιθυμία να παρακαμφθεί η Ρωσία φαίνεται να παίρνει προβάδισμα σε σχέση με τις επιχειρηματικές πραγματικότητες, παρά το γεγονός ότι είναι φανερό στον οποιοδήποτε ότι ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το σχέδιο για τον «Νότιο Διάδρομο» θα αυξήσει υπέρμετρα τους κινδύνους που ενέχονται σε αυτό.

 Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος για τον οποίο η ενεργειακή διάσκεψη στο Μπατούμ υποβαθμίστηκε την τελευταία στιγμή. Αντί να συγκεντρώσει δέκα επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων, όπως αρχικά προεβλέπετο, η συνάντηση εκφυλίστηκε σε μία απλή στρογγυλή τράπεζα για ειδικούς, η οποία δεν παρήγαγε ούτε αποφάσεις ούτε πρακτικά αποτελέσματα. Όπως, άλλωστε, και οι πέντε τελευταίες συναντήσεις αυτού του είδους.