Όταν ανατέθηκε στο Λάος να διοργανώσει τους Αγώνες της
Νοτιο-Ανατολικής Ασίας, η Κίνα προσφέρθηκε να βοηθήσει τη μικρή χώρα
κατασκευάζοντας μια σειρά εντυπωσιακές νέες αθλητικές εγκαταστάσεις στα
περίχωρα της πρωτεύουσας Βιεντιάν. Ωστόσο, αυτή η γενναιοδωρία των
Κινέζων σήμαινε επαχθές κόστος για την κυβέρνηση της χώρας.
Το Λάος εκχώρησε στην κινεζική Suzhou Industrial Park Overseas
Investment Co το δικαίωμα να εκμεταλλευτεί για 50 χρόνια, 1.600 εκτάρια
γης που βρίσκονται στα περίχωρα της πρωτεύουσας ως αντάλλαγμα για την
κατασκευή των εγκαταστάσεων. Ωστόσο, μετά την πολιτική θύελλα που
ξέσπασε, μόλις έγινε γνωστό ότι οι Κινέζοι σκόπευαν να φέρουν 3.000
εργάτες για να κατασκευάσουν το έργο ανάγκασε την κυβέρνηση να μειώσει
στα 200 εκτάρια το δικαίωμα εκμετάλλευσης της γης και να δεσμευτεί ότι
θα αναζητήσει άλλη έκταση για να αποζημιώσει, την κινεζική πλευρά, για
τη ζημία που θα υποστεί.
Το επεισόδιο αντικατοπτρίζει τόσο την έλξη βαρύτητας της οικονομικής
και στρατηγικής ισχύος που ασκεί η Κίνας, όσο και τις παρελκόμενες
εντάσεις που προκαλεί. Οι επιτακτικές οικονομικές και διπλωματικές
ανάγκες αρχίζουν να συγκρούονται με τους εθνικιστικούς φόβους αυτών των
χωρών, ότι θα μετατραπούν σε δορυφόρους του Πεκίνου. Στο Βιετνάμ, τα
σχέδια των Κινέζων να εξορύξουν βωξίτη δέχονται σφοδρή κριτική. Στην
Καμπότζη, επίσης, αγρότες και ψαράδες ανησυχούν ότι οι γαίες και το
πόσιμο νερό έχουν ήδη εξαγοραστεί από κινεζικά συμφέροντα, ενώ, ακόμη
και στην Βιρμανία, που διαθέτει ελάχιστους φίλους στην περιοχή, η
αυξανόμενη επιρροή και οι αλαζονικές τάσεις της Κίνας παρακολουθούνται
με σχετικό δέος.
Φθηνά χέρια
Δεν είναι μόνο η συγκεκριμένη
γεωγραφική περιοχή που ανησυχεί. Επί σειρά ετών, οι χώρες της
νοτιοανατολικής Ασίας αποτελούν αξιόπιστη και φθηνή δεξαμενή εργατικών
χεριών για τις βιομηχανικές χώρες. Ενώ οι Δυτικοί επενδυτές πασχίζουν
για να αποκομίσουν κέρδη στην Κίνα, τα πλουσιοπάροχα περιθώρια
κερδοφορίας που παρέχει η κατασκευή Τ shirts στο Βιετνάμ και οι σκληροί
δίσκοι των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην Μαλαισία έχουν εκτοξεύσει στα
ύψη τους ισολογισμούς πολλών πολυεθνικών εταιρειών. Η απειλή για την
εύθραυστη ισορροπία στην περιοχή αυτή του πλανήτη λαμβάνεται σοβαρά
υπόψη ιδίως καθώς έχει καταγραφεί, πρόσφατα, σημαντική αύξηση της
αγοράς όπλων από το Βιετνάμ, την Ταϊλάνδη και την Βιρμανία: όλες τους
χώρες στις οποίες ο στρατός βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της
πολιτικής εξουσίας. Οι φόβοι στους δρόμους των πρωτευουσών της Ασίας
και στις αίθουσες των διοικητικών συμβουλίων της Δύσης υποχρέωσαν τις
κυβερνήσεις στην περιοχή να κινηθούν προσεκτικά.
Κατά πολλούς τρόπους, η γειτνίαση με την Κίνα αποτελεί ευλογία για
τους γείτονές της. Τα 10 μέλη της ASEAN διαθέτουν 600 εκατ. πληθυσμό με
συνολικό ΑΕΠ της τάξης των 1.500 τρισ. δολαρίων. Η προθυμία της Κίνας
να επεκτείνει την γενναιοδωρία της δίχως να τη συνδέει με την
ενοχλητική υπόθεση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που η
Ουάσιγκτον θέτει, συνήθως, ως προϋπόθεση για να παρέχει οικονομική
βοήθεια έγινε δεκτή με ικανοποίηση σε μια περιοχή που διαθέτει ασταθείς
δεσμούς με τη δημοκρατία. Το αποτέλεσμα ήταν να προκύψει ένα κλίμα
σκληρού ανταγωνισμού για την απόκτηση επιρροής, μεταξύ των τεσσάρων
κύριων δυνάμεων: της Κίνας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ.
«Η Asean ζει μια από τις πιο ευχάριστες περιόδους στα χρονικά,
επειδή υπάρχουν τέσσερις μνηστήρες που ενδιαφέρονται γι’ αυτή»,
υποστηρίζει ο Κισόρ Μαχμπουμπανί, καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της
Σιγκαπούρης. «Αν ο ανταγωνισμός ήταν στρατιωτικού χαρακτήρα, θα ήταν
ένα τεράστιο πεδίο μάχης, αλλά από τη στιγμή που είναι οικονομικός,
αυτό είναι θαυμάσιο για την νοτιοανατολική Ασία», προσθέτει ο ίδιος.
Σήμερα, οι ΗΠΑ είναι πιο πρόθυμες από ποτέ να εμπλακούν στην περιοχή,
ασχέτως των δημοκρατικών διαπιστευτηρίων της, ανταγωνιζόμενες ευθέως
την Κίνα ιδίως, στην περίπτωση της Βιρμανίας. Άλλωστε, το γεγονός ότι η
στρατιωτική χούντα που κυβερνά τη χώρα εμφανίζεται ενθουσιασμένη για
τις αμερικανικές πρωτοβουλίες οφείλεται, κατά τους αναλυτές, στο
γεγονός ότι οι στρατηγοί επιθυμούν να αντισταθμίσουν την επιρροή της
Κίνας. Για το μεγαλύτερο τμήμα της νοτιοανατολικής Ασίας, τα οφέλη από
την Κίνα, ως γείτονά τους αμβλύνονται από τη σκέψη ότι κάποια στιγμή,
στο μέλλον, η έλξη της βαρύτητάς της θα απορροφήσει αναπόφευκτα τις
οικονομίες και τις κοινωνίες τους. «Ένας από τους φόβους είναι το ότι η
Κίνα θα αναλάβει τον έλεγχο της αλυσίδας παραγωγής στην περιοχή και θα
την καταβροχθίσει», τονίζει χαρακτηριστικά στέλεχος του Lowy Institute.
Αντικινεζικά αισθήματα
Πρόκειται για ένα φόβο
που απορρέει από την ιστορία των εθνών της περιοχής. Τα αντικινεζικά
αισθήματα κοχλάζουν, σε αρκετές περιοχές στην Ασία, τα τελευταία 50
χρόνια. Αντικινεζικές ταραχές ξέσπασαν στην Βιρμανία το
1967.Εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι εγκατέλειψαν το Βιετνάμ εξαιτίας του
Σινο-Βιετναμικού πόλεμου, το 1969. Εκατοντάδες Κινέζων έχασαν τη ζωή
τους στις ταραχές που ξέσπασαν στην Ινδονησία, το 1998, ενώ κινεζικές
ιδιοκτησίες καταστράφηκαν ολοσχερώς, πέρυσι, στην Παπούα-Νέα Γουϊνέα.
Από την πλευρά του, το Πεκίνο εμφανίζεται να κατανοεί τον αντίκτυπο που
προκαλεί στους γείτονές του και προσπαθεί να εισχωρήσει στην περιοχή με
προσεκτικά βήματα.
Καλά μελετημένες κινήσεις εμφανίζουν ως ισότιμους τους ηγέτες της
Κίνας και της Asean, στις επίσημες συναντήσεις τους. Η Κίνα, σε μια
επίθεση φιλίας πρόσφερε, πέρυσι, 25 δισ. δολάρια στα έθνη της περιοχής:
15 δισ. σε δάνεια και 10 δισ. σε επενδυτικά κεφάλαια.
Oρισμένοι Κινέζοι πιστεύουν ότι ο ρόλος τους, κατά το παρελθόν, ήταν
αυτός μιας αυτοκρατορικής δύναμης στην περιοχή. Αυτός είναι ο ζωτικός
χώρος τους και διαβλέπουν ότι η ιστορία θα επαναληφθεί», λέει ο Tιτινάν
Πονγκσουντιράκ, ο διευθυντής του Institute of International and
Security Studies στην Μπανγκόκ.
Το εμπορικό έλλειμμα των χωρών της ASEAN έναντι της Κίνας
(από "Financial Times"/εφημεριδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 30-31/01/2010)