Θα Επιλέξει η Τεχεράνη τη Λύση Τιανανμέν;

Ενας μεγάλος δρόμος κόβει στα δύο την Τεχεράνη από τα δυτικά στα ανατολικά. Το ένα τμήμα είναι οι σύγχρονες συνοικίες του Βορρά. Το άλλο, οι παραδοσιακοί μαχαλάδες του Νότου. Η Λεωφόρος της Επανάστασης, όπως ονομάζεται, θα αποτελέσει σήμερα, όταν θα εορταστεί η επέτειος της κατάκτησης της εξουσίας από το καθεστώς του αγιατολάχ Χομεϊνί, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο δυνάμεων που αντιμάχονται για το μέλλον του Ιράν. Φημολογείται ότι υπάρχει ανεπίσημη συμφωνία οι οπαδοί της κυβέρνησης από τη μια και της αντιπολίτευσης από την άλλη να πραγματοποιήσουν δύο ξεχωριστές εκδηλώσεις για την επέτειο.

Τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα αποσαφηνίστηκαν τον περασμένο Ιούνιο, όταν ο νυν ανώτατος θρησκευτικός και πολιτειακός ηγέτης Αλί Χαμενεΐ ενέκρινε τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στις οποίες επανεξελέγη πρόεδρος ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Οι περισσότεροι Ιρανοί θεωρούν ότι έγινε νοθεία. Τους μήνες που ακολούθησαν ξεπετάχτηκε ένα φιλοδημοκρατικό κίνημα το οποίο απορρίπτει το καθεστώς που ίδρυσε ο Χομεϊνί.

Ακόμη και πρώην «στυλοβάτες» του καθεστώτος, όπως ο πρώην πρόεδρος Χαταμίκαι ο πρώην πρωθυπουργός Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, παραδέχονται δημόσια ότι η Επανάσταση έχει αποτύχει και ότι η θεοκρατία οδηγεί πάντοτε στον δεσποτισμό. Και καθώς εκατομμύρια εξεγερμένοι άνθρωποι τα έχουν βάλει με τους Φρουρούς της Επανάστασης, οι τελευταίοι καλούνται να αποφασίσουν: να εγκαταλείψουν το καθεστώς ή να πνίξουν σε λουτρό αίματος όλους όσοι αντιτίθενται σε αυτό. Τα πιο σκληροπυρηνικά στοιχεία στους κόλπους των Φρουρών της Επανάστασης, όπως ο ηγέτης τους αρχιστράτηγος Μοχάμαντ Αλί Τζαφαρί, έχουν υποστηρίξει δημόσια την «κινεζική λύση», ένα αιματοκύλισμα που θα μοιάζει με τη σφαγή των φοιτητών στην πλατεία Τιανανμέν του Πεκίνου το 1989. Αλλοι, όπως ο αρχηγός του τακτικού στρατού, έχουν αντιταχθεί σε αυτή την τακτική καταστολής. Το πολιτικό και θρησκευτικό καθεστώς είναι λοιπόν και αυτό διχασμένο ανάμεσα στους «ριζοσπάστες» (ακραίους) και στους «συναινετικούς». Δεκάδες εκατομμύρια Ιρανοί περιμένουν να δουν ποια πλευρά θα επικρατήσει.

Ο πρόεδρος Αχμαντινετζάντ περιθωριοποιείται όλο και περισσότερο από το πολιτικό κατεστημένο και προσπαθεί απεγνωσμένα να συσπειρώσει εκείνους οι οποίοι παραμένουν δίπλα του χτυπώντας τα τύμπανα της ξενοφοβίας. Οι τελευταίες δηλώσεις του για την έναρξη ενός νέου προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου έρχεται σε αντίθεση με τις σχετικές ανακοινώσεις του υπουργού Εξωτερικών Μανουσέχρ Μοτακί, ο οποίος είχε δηλώσει έτοι μος να ανταλλάξει το «φτωχό» ιρανικό ουράνιο με πιο «πλούσιο», το οποίο θα εμπλουτιζόταν εκτός Ιράν. Για χρόνια χτυπούν ταυτόχρονα δύο ρολόγια στο Ιράν: το ένα μετράει τις ημέρες του καθεστώτος και το άλλο τις συνεχείς αναβολές ως την έκρηξη της κρατικής βίας. Χάρη στο φιλοδημοκρατικό κίνημα της αντιπολίτευσης, το πρώτο ρολόι δείχνει τώρα να πηγαίνει πιο μπροστά.

Το αν θα σταματήσει προσωρινά ή αν θα συνεχίσει να χτυπάει ακόμη πιο γρήγορα θα κριθεί από τις εξελίξεις των επόμενων ημερών. Τα ίδια γεγονότα θα βοηθήσουν την ομάδα των «5+1» (τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ μαζί με τη Γερμανία) να αποφασίσουν αν θα αυξήσουν την πίεση στην Τεχεράνη ή αν θα αποδεχθούν ως δεδομένο τη μελλοντική δημιουργία πυρηνικού οπλοστασίου από το Ιράν. Αν και είναι δύσκολο να προβλέψεις τη συμπεριφορά ενός καθεστώτος που «μεθάει» με τη δική του εσχατολογική ρητορική, η «κινεζική λύση» είναι μάλλον απίθανο να εφαρμοστεί άμεσα στο Ιράν. Και αυτό διότι ο κ. Χαμενεΐ και ο κ. Αχμαντινετζάντ δεν μπορούν να συνενώσουν τις καθεστωτικές δυνάμεις με τον ίδιο τρόπο που το έκανε ο Ντεγκ Ξιαοπίνγκτο 1989. Επίσης δεν έχουν για στήριγμα έναν πολιτικό μηχανισμό όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας.

Ακόμη πιο σημαντική είναι μια άλλη παράμετρος: ότι δεν μπορούν να βασιστούν στην αφοσίωση του στρατού, τη στιγμή που οι Φρουροί της Επανάστασης πιθανόν είναι να διασπαστούν σε πολλά «στρατόπεδα». Και ακόμη η νομιμοποίηση του καθεστώτος απειλείται από την αυξανόμενη αντίδραση στις τάξεις των σιιτών κληρικών. Την τελευταία εβδομάδα περισσότεροι από δέκα κορυφαίοι σιίτες κληρικοί, μεταξύ των οποίων και κάποιοι από τους πιο πιστούς στο καθεστώς, εξέφρασαν δημοσίως τις αντιρρήσεις τους και προειδοποίησαν για τις συνέπειες που θα είχε μια αιματηρή καταστολή. Το καθεστώς έχει ήδη εκτελέσει δύο ακτιβιστές, μέλη του κινήματος της αντιπολίτευσης και έχει καταδικάσει σε θάνατο άλλους εννέα. Ομως οι αντιπολιτευόμενες ομάδες διακηρύσσουν ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα τους.

Για πρώτη φορά μια μερίδα του ιρανικού πληθυσμού, πιθανόν η πλειοψηφία, έχει προετοιμαστεί για μια δημοκρατική εμπειρία. Η διάθεση που επικρατεί μοιάζει πολύ με εκείνη που υπήρχε το 1906 κατά τη Συνταγματική Επανάσταση, όταν δημιουργήθηκε το πρώτο κοινοβούλιο στον μουσουλμανικό κόσμο. Ο υπόλοιπος κόσμος αντί να προσπαθεί να σταματήσει το ρολόι των πυρηνικών στο Ιράν θα έπρεπε να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στο ρολόι της αλλαγής καθεστώτος.

Ο κ. Αμίρ Ταχερί είναι συγγραφέας του βιβλίου «Τhe Ρersian Νight. Ιran under Κhomeinist Revolution» («Η περσική νύχτα. Το Ιράν υπό τη χομεϊνική επανάσταση»)