Για τον Κώστα Αξελό

Δεν θα μοιραστώ ποτέ πια με τον Κώστα Αξελό, μια δυο ώρες, κάθε τόσο, στο «Σελέκτ», το ιστορικό καφενείο του Μονπαρνάς, στο Παρίσι, μιλώντας για τόσα μικρά και μεγάλα πράγματα και αναζητώντας εγώ ο της βιαστικής καθημερινότητας την εξήγηση του στοχαστή και αυτός, κυρίως τα τελευταία χρόνια, νέα από την Ελλάδα και τους επιζώντες φίλους μας. Ζούσε δύο βήματα από εκεί, από χρόνια, με την Κατερίνα Δασκαλάκη, που τόσο τη σκέφτομαι. Και από σήμερα το μεσημέρι το σαρκίο του θα φιλοξενείται στο διπλανό νεκροταφείο του Μονπαρνάς, κοντά στο κενοτάφιο του Κοραή (τα οστά του μεταφέρθηκαν πια στη Χίο) που, φοιτητές, προσκυνούσαμε κάθε χρόνο, και στους τάφους του Πουλαντζά, του Σαρτρ, της Σιμόν ντε Μπωβουάρ, του Καστοριάδη. Και τόσων άλλων.

Δεν ξέρω αν θα ξαναπάω στο «Σελέκτ». Τώρα πια το κάθε τραπέζι θυμίζει κάποιον που δεν υπάρχει πια. Τον Ανδρέα Κέδρο, τον Νταβίντ Ρουσέ, τον Κώστα Παπαϊωάννου, την «Κική ντε Μονπαρνάς» (το θρυλικό μοντέλο του Μαν Ρέι), τόσους συγγραφείς, καλλιτέχνες, εκκεντρικούς. Ερημος τόπος πια για μένα, κοιμητήριο αναμνήσεων, κι ας το συχνάζουν τόσοι νέοι αλλά πόσο διαφορετικοί. Και δύσκολο το προσκύνημα. Το βράδυ, στον πάγκο του, βλέπεις πάντα οινόφλυγες με επώνυμο. Αλλά όχι, από δεκαετίες τώρα, τον Θανάση Τσίγκο να παίρνει τον τραγικό δρόμο του Μοντιλιάνι.

Αναμφίβολα, με τον θάνατο του Κώστα κλείνει ένας κύκλος. Τελειώνει (ελάχιστοι οι επιζώντες) μια γενιά που διάλεξε από το ΄45 ως το ΄55 το Παρίσι. Μένουν οι αναμνήσεις για όσους τους γνώρισαν, ο μύθος και το έργο για τους άλλους: του Σβορώνου, του Βυζάντιου, του Κουλεντιανού, του Χατζημιχάλη, του Καστοριάδη, της Κρανάκη, του Κώστα Παπαϊωάννου, της Κινδύνη, του Κανδύλη, του Μέμου Μακρή, του Ξενάκη, του Χωραφά ή (λίγο αργότερα) του Μολφέση, του Κεσσανλή και του Γαΐτη.

Δεν συναποτελούσαν «ομάδα» όλοι αυτοί που συχνά ακόμη και οι προσωπικές τους σχέσεις ήταν δύσκολες. Αντε να συμβιβάσεις Καστοριάδη, Αξελό, Παπαϊωάννου ή Πουλαντζά και τα τόσο διαφορετικά μετακομμουνιστικά πιστεύω τους. Είχαν όμως κοινά γνωρίσματα. Το κυριότερο: ήταν γεννημένοι εξωστρεφείς και πρωταγωνιστές. Δεν ήταν θεατές στους αγώνες ιδεών. Ηταν στην πρώτη τους γραμμή. Μπροστάρηδες. Ο Αξελός, από τον Ηράκλειτο στον Μαρξ και από τον Μαρξ στον Χάιντεγκερ και στον Λούκατς, είναι επιπλέον ένας από τους ελάχιστους σύγχρονους στοχαστές που πρότεινε δικούς του δρόμους για να εξηγήσει την «περιπλάνηση» του ανθρώπου. Ευθυτενής, γόης (μα γιατί αυτές οι απαίσιες φωτογραφίες του στον Τύπο; Προσιτός συνάμα και απόμακρος. Ας μου επιτραπεί ένα δάκρυ.