Ο πρόεδρος Μεντβέντεφ έχει
δηλώσει δημοσίως ότι η Ρωσία πρέπει να αλλάξει πορεία αν δεν θέλει να καταλήξει
μια τριτοκοσμική χώρα. Ο Ιγκόρ Σουβάλωφ, αναπληρωτής πρωθυπουργός μετέφερε πρόσφατα
στους επενδυτές ότι αν και η Ρωσία υπέφερε από τη χειρότερη ύφεση της τελευταίας
δεκαετίας, μπορεί να μεταμορφωθεί ως το 2020 μέσω της καινοτομίας και των επενδύσεων
στο «ανθρώπινο κεφάλαιο». Τόνισε παράλληλα ότι το επενδυτικό περιβάλλον θα
βελτιωθεί εντός ενός έτους μέσω της μείωσης της «κόκκινης κορδέλας» και την
εξυγίανση του δικαστικού συστήματος.
Το πρόβλημα είναι ότι τα έχουμε
ακούσει όλα αυτά προηγουμένως. Όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν μετακόμισε στο Κρεμλίνο
δέκα χρόνια πριν, υποσχέθηκε να διασφαλίσει τους νόμους και να πολεμήσει τη
διαφθορά. Αλλά υπό την δική του διοίκηση δεν σημειώθηκε πρόοδος προς μια ανεξάρτητη
δικαστική εξουσία και η διεφθαρμένη γραφειοκρατία εξαπλώθηκε.
Υπό τον κ. Πούτιν αφαιρέθηκαν
περιουσιακά στοιχεία της
Yukos, της
Shell και της ΒΡ. Υπό τον κ. Πούτιν ένας μεγάλος αριθμός
δημοσιογράφων, όπως η Άννα Πολιτόφσκαγια δολοφονήθηκαν. Συνεπώς, δεν είναι να
απορεί κανείς που οι επενδυτές παραμένουν σκεπτικοί για τις νεότερες δεσμεύσεις
για την καταπολέμηση της διαφθοράς και για τη διαφοροποίηση της οικονομίας από
τα ορυκτά καύσιμα.
Καθώς η τιμή του πετρελαίου
αυξανόταν στη διάρκεια της διακυβέρνησης Πούτιν, αυτός ήταν σε θέση να εξασφαλίσει
ότι οι συντάξεις και οι μισθοί πληρώνονταν εν καιρώ. Αλλά απέτυχε να προωθήσει τις
επενδύσεις στις νέες βιομηχανίες, την τεχνολογία και τις υποδομές.
Τώρα η Ρωσία αντιμετωπίζει
δυσκολίες. Τα αποθεματικά που συσσωρεύθηκαν στα καλά χρόνια πρόκειται να τελειώσουν.
Κορυφαίες εταιρείες, όπως η
Gazprom βρίσκονται
κοντά στη χρεοκοπία και αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα λόγω της έλλειψης
επενδύσεων στην ενέργεια. Οι κρατικοί όμιλοι και οι τράπεζες έχουν ενισχυθεί από
το κράτος, αλλά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είναι αναγκαίες για τη
μελλοντική ανάπτυξη αγνοήθηκαν.
Οι υποδομές της Ρωσίας σε μεγάλο
βαθμό καταρρέουν. Υπάρχουν εκατοντάδες μονο-πόλεις, δηλαδή οικισμοί που στηρίζονται
αποκλειστικά σε μια εταιρεία, δίχως μέλλον. Υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ φτωχών
και πλουσίων και ένα ακόμα μεγαλύτερο ανάμεσα στις διάφορες περιοχές. Υπάρχουν όλο
και περισσότερες διαδηλώσεις, από το Καλίνινγκραντ μέχρι το Βλαδιβοστόκ για τις
κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Ακόμα και οι πλούσιοι δεν πιστεύουν στο μέλλον
της Ρωσίας. Δεν κρατούν τα χρήματά τους στη χώρα και στέλνουν τα παιδιά τους στο
εξωτερικό για να μορφωθούν.
Μια πρόσφατη μελέτη του
Ινστιτούτου Σύγχρονης Ανάπτυξης, το οποίο πρόσκειται στον κ. Μεντέντεφ, κάλεσε
για έναν αριθμό μεταρρυθμίσεων. Για την ενίσχυση του πολιτικού ανταγωνισμού, θα
πρέπει να γίνει μια επιστροφή στο σύστημα εκλογής κυβερνητών και γερουσιαστών,
πρακτικές τις οποίες κατήργησε ο κ. Πούτιν. Η μελέτη επίσης καλεί για περισσότερες
ελευθερίες στα ΜΜΕ (το κράτος ελέγχει το 93%) ώστε να αποκαλυφθεί η διαφθορά
και να προωθηθεί ο διάλογος.
Δυστυχώς, η μελέτη δεν
δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ. Το κόμμα της Ενωμένης Ρωσίας δεν θεώρησε πως υπάρχει ανάγκη
για αλλαγή. Η Δούμα είναι υποτελής και οι περισσότεροι αξιωματούχοι ενδιαφέρονται
περισσότερο για τον πλουτισμό τους, παρά για την διακυβέρνηση.
Ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν
πως οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. μπορούν να πιέσουν τη Ρωσία να αλλάξει. Ο πρόεδρος Ομπάμα
όμως έχει εναποθέσει τις ελπίδες του στη συνεργασία με τη Μόσχα στο Ιράν και το
Αφγανιστάν. Αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να βοηθήσει σε
κανένα από τα δύο αυτά ζητήματα.
Στη συνάντηση Ε.Ε-Ρωσίας στη
Στοκχόλμη το Νοέμβριο, ο Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο υποσχέθηκε να βοηθήσει τη Ρωσία
να εκσυγχρονιστεί. Όμως οι διαπραγματεύσεις για μια νέα συμφωνία συνεργασίας δεν
προχωρούν. Η Ρωσία παραμένει αναποφάσιστη όσον αφορά τη συμμετοχή της στον ΠΟΕ.
Η κοσμοθεωρία της επίσης καθιστά δύσκολη την κίνηση προς ένα σενάριο θετικού
αθροίσματος στην ενέργεια.
Η σκέψη των ρωσικών ελίτ
παραμένει προσκολλημένη σε μια νοοτροπία νίκης-ήττας, ειδικά όσον αφορά τους αγωγούς
και την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Γεωργία. Ο κ. Πούτιν και ο κ. Μεντβέντεφ
μιλούν για το δικαίωμα της Ρωσίας σε μια σφαίρα επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη.
Δεν κατανοούν ότι ένας δακτύλιος σταθερών και εύπορων δημοκρατικών γειτόνων θα
ωφελήσει μακροπρόθεσμα τη Ρωσία.
Αλλά ίσως αντιλαμβάνονται πως
η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει σε αμφισβήτηση των πολιτικών τους. Οι φήμες για
ενδεχόμενη ρήξη μεταξύ τους παραμένουν απλά φήμες. Ο κ. Μεντβέντεφ οφείλει τη θέση
του 100% στον κ. Πούτιν. Βολεύει και τους δύο να παίζουν τον ρόλο του καλού και
του κακού αστυνόμου κατά καιρούς, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν διαφορές.
Συνεπώς, οι προοπτικές για
αλλαγή στη Ρωσία είναι μικρές. Πάντως, η κοινή γνώμη γίνεται ολοένα και πιο
αντιδραστική ενάντια στην κυβερνητική απραξία και η κατάσταση μπορεί να γίνει
εκρηκτική στο εγγύς μέλλον. Ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις
μόνο οριακά. Και πάλι όμως, δεν θα πρέπει να εξασθενήσει η υποστήριξή μας προς τις
φιλελεύθερες δημοκρατικές δυνάμεις που αποζητούν την αλλαγή του συστήματος. Η
δική τους μάχη είναι και δική μας.
Ο Φρέιζερ Κάμερον είναι
διευθυντής του Ρωσικού Κέντρου της Ευρώπης, το οποίο αποτελεί μια ανεξάρτητη
πηγή πληροφοριών για τη Ρωσία.
(από την ΙΗΤ, 11/2/2010)