Όταν το ευρώ βρισκόταν ακόμη στη φάση της δημιουργίας κατά τη
δεκαετία του ’90, ήταν φανερό ότι τελικά δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς ένα
Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών και χωρίς συντονισμό των φορολογικών και
δημοσιονομικών πολιτικών για το σύνολο της ευρωζώνης. Αυτό επρόκειτο να είναι
το απαραίτητο επόμενο βήμα μετά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Βέβαια, λόγω του ότι το Τείχος του Βερολίνου έπεσε ακριβώς
τη στιγμή που ξεκινούσε η μακρά διαδικασία της προετοιμασίας για την εισαγωγή
του ευρώ, η «διεύρυνση» υπερίσχυσε της ατζέντας για την «εμβάθυνση» της
Ευρώπης. Γι’ αυτό σήμερα η Ευρώπη είναι ένα τόσο παράξενο ζώο – μία ένωση με
μία κεντρική τράπεζα και ένα μοναδικό νόμισμα αλλά χωρίς ένα Υπουργείο
Οικονομικών να συντονίζει τις δημοσιονομικές και φορολογικές πολιτικές μίας
σειράς ανεξάρτητων κυρίαρχων κρατών.
Τώρα η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μία στιγμή αλήθειας.
Συνειδητοποιούμε ότι το να έχουμε ένα ενιαίο νόμισμα σημαίνει ότι θα πρέπει να
υπάρχει μεγάλο απόθεμα αλληλεγγύης σε όλη την ευρωζώνη, αλλιώς όλοι θα
υποφέρουν. Αν η Ελλάδα αποτύχει, θα υποφέρουν επίσης η Ισπανία και η Ιταλία,
αλλά ακόμη και η Γερμανία και όλοι οι υπόλοιποι.
Πολλά διακυβεύονται επειδή οι Ευρωπαϊκές οικονομίες έχουν
διασυνδεθεί τόσο πολύ μεταξύ τους μέσω των συναλλαγών της οικονομίας του ευρώ,
σε σημείο που, όπως με την κρίση των τιτλοποιημένων υποθηκών, κανείς δεν ξέρει
πραγματικά όλο το εύρος των κινδύνων που είναι δυνατόν να βγουν μέσα από το μαύρο
κουτί αν η Ελλάδα κηρύξει στάση πληρωμών.
Απλώς, η ολοκλήρωση έχει προχωρήσει πάρα πολύ ώστε να
επιτρέψει την οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας ή οποιουδήποτε άλλου κράτους
της ευρωζώνης.
Παρ’ ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η κρίση αυτή διαλύει
την Ευρώπη – βλέπε, π.χ. τη μεγάλη αντίδραση του γερμανικού κοινού στο
ενδεχόμενο διάσωσης της Ελλάδας αν κάτι τέτοιο χρειαστεί – στην πραγματικότητα
το τελικό αποτέλεσμα θα είναι να εξαναγκαστεί η Ευρώπη να ολοκληρώσει την
ατζέντα της «εμβάθυνσης».
Αυτό ακριβώς συνέβη την στιγμή της δημιουργίας του ευρώ.
Πολλοί ήταν απρόθυμοι στην αρχή να προσχωρήσουν στο ευρώ. Αλλά η ενιαία αγορά
της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ήταν αδύνατο να διατηρηθεί χωρίς ένα ενιαίο νόμισμα.
Έγινε φανερό σε όλους ότι αν είχαμε μία ενιαία αγορά με διαφορετικά νομίσματα,
θα είχαμε εμπορικό ανταγωνισμό μέσω υποτιμήσεων. Ένα ενιαίο νόμισμα ήταν, άρα,
η μόνη επιλογή αν η Ευρώπη ήθελε μία ενιαία αγορά.
Έτσι, ακόμη και διστακτικά, όλοι όσοι θα ήθελαν να
επωφεληθούν από την ενιαία αγορά θα έπρεπε να προσχωρήσουν στο ενιαίο νόμισμα.
Σήμερα η κατάσταση είναι ίδια. Ακόμη κι αν η κοινή γνώμη
είναι προς το παρόν αντίθετη σε μία ενιαία φορολογική και δημοσιονομική
πολιτική για όλη την Ευρώπη, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να προχωρήσουν ως κάποιο
σημείο. Χωρίς αυτό, το ευρώ δεν θα επιβιώσει.
Καθώς όλοι έχουν πάρα πολλά να χάσουν, στην αρχή θα γίνουμε
μάρτυρες, όπως ήδη γίνεται, έναν de facto συντονισμό πολιτικών. Στα επόμενα
χρόνια, ο συντονισμός θα θεσμοποιηθεί όπως την οραματίζονταν στην αρχή – ένα
Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών παράλληλα με μία Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η Ελλάδα ήταν το λίκνο της Ευρώπης. Και η Ελληνική κρίση θα
γίνει, στο τέλος, η μαμμή της ολοκλήρωσης του Ευρωπαϊκού σχεδίου.
(Ο Jacques Attali,
πρώην κορυφαίος σύμβουλος του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Μιττεράν και πρώτος
πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, είναι πρόεδρος
της PlaNet Finance).
(από την “International
Herald Tribune”, 26/02/2010)