Ενα εύλογο ερώτημα είναι γιατί ορισμένες πολιτικές της Ευρωπαϊκής
Ενωσης είναι τόσο αμφισβητούμενες σε χώρες όπως η Γαλλία. Ιδιαίτερα, η
δέσμευση στην ενιαία αγορά που βασίζεται «στον ελεύθερο και θεμιτό
ανταγωνισμό». Εάν παίξουμε με τις λέξεις, διαπιστώνουμε ότι στο Παρίσι,
το άκρως αντίθετο του «ανταγωνισμού» είναι η «αλληλεγγύη». Για τους
οπαδούς του αγγλοσαξονικού μοντέλου η ενστικτώδης αντίδραση στον
«ανταγωνισμό» είναι το «μονοπώλιο». Στο Παρίσι, η ιδέα ότι ένας
θιασώτης της ελεύθερης αγοράς αμύνεται μιας ηθικής θέσης πολύ συχνά
προκαλεί έκπληξη.
Παράλληλα όμως είναι ωφέλιμο να υπενθυμίσουμε
ότι και η άλλη πλευρά έχει, επίσης, δίκιο. Τα «ανοιχτά σύνορα», όπως
έχουν καταγραφεί στα κατάστιχα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μπορεί να είναι
ταυτόχρονα θετικά αλλά και επώδυνα, για τον λόγο ότι η παγκοσμιοποίηση
παράγει και κερδισμένoυς και χαμένους. Από τις πρώτες ημέρες της
ενιαίας αγοράς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να τετραγωνίσουν τον
κύκλο, παρουσιάζοντας το σχέδιο ως «το μεγάλο παζάρεμα». Η λαϊκή
συναίνεση για την απελευθέρωση της αγοράς «αγοράσθηκε» με την υπόσχεση
της αλληλεγγύης με βάση ένα δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας σε εθνικό
επίπεδο και την ισχυρή εισροή κεφαλαίων από τα πλούσια προς τα
φτωχότερα κράτη.
Για μερικά χρόνια, αυτό λειτούργησε. Ξαφνικά,
όμως, ένας σημαντικός αριθμός αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ενωσης
επείσθη ότι το «μεγάλο παζάρι» άρχισε να καταρρέει. Αυτό μπορεί να
φαίνεται παράξενο. Οι δρόμοι στην Ευρώπη είναι σχεδόν ήρεμοι. Ομως, ο
δημόσιος διάλογος στις Βρυξέλλες είναι ζοφερός. Το θέμα του διαλόγου
περιστρέφεται στο πώς θα αποφύγουμε την κατάρρευση της Ευρωπαϊκής
Ενωσης ή τον «βαθμιαίο διαμελισμό της».
Ενα μέρος της
απαισιοδοξίας είχε ήδη εκδηλωθεί πριν από το ξέσπασμα της ελληνικής
δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα και την Ευρώπη του Νότου. Οι οπαδοί
της ενιαίας αγοράς υποδεικνύουν ότι οι εθνικές κυβερνήσεις και το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποβάθμισαν μια κοινοτική οδηγία για την
απελευθέρωση των υπηρεσιών, πολύ πριν ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική
«φούσκα» του 2008.
Η κρίση που εκφράσθηκε αργότερα επέτεινε την
απαισιοδοξία. Ανώτατοι «ευρωκράτες» προβάλλουν το επιχείρημα ότι η
λαϊκή εμπιστοσύνη κλονίσθηκε από την αντίληψη ότι η κατάρρευση προήλθε
στην ουσία από την κρίση του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Μιλούν για
άνοδο του οικονομικού εθνικισμού και για υποχώρηση του λαϊκού
αισθήματος νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των θεσμών της.
Ανησυχούν ότι αυτές οι τάσεις ενδέχεται να τροφοδοτήσουν ένα φαύλο
κύκλο.
Υπερβολικά πολλά κράτη, συμπεριλαμβανόμενων και των
μεγαλυτέρων της Ε.Ε., λένε στους ψηφοφόρους τους ότι η ενιαία αγορά
«αποτελεί εμπόδιο για την ευημερία τους», διαμαρτύρεται ένας από τους
ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και προσθέτει ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί να
βαδίζει πάντα κατ’ αυτόν τον τρόπο». Οι πολίτες των χωρών-μελών της
Ε.Ε. θα πρέπει να πεισθούν ότι υπάρχει επίσης μια «κοινωνική διάσταση»
στην Ευρώπη: εάν η ενιαία αγορά εξαρτάται μόνον από τους κανόνες του
ανταγωνισμού και της προώθησης των διαρθρωτικών αλλαγών, τότε
«χαθήκαμε». Αλλοι πάλι ανησυχούν ότι η οικονομική κρίση, με τα κρατικά
προγράμματα διάσωσης των επιχειρήσεων και των τραπεζών, εγκυμονεί τον
κίνδυνο για επάνοδο στον κρατισμό. Τελικώς, επικρατεί η αντίληψη ότι η
εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων βρίσκεται σε μια επικίνδυνη πορεία. Ακρως
επικίνδυνο για όλους.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 06/03/2010)