Η Ευρώπη έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο: εξαιτίας της έλλειψης μιας
στοιχειώδους οικονομικής πολιτικής, που περιλαμβάνει απαραιτήτως μια
πολιτική ένωση, οι αγορές βυθίζονται στην παραμικρή ρωγμή της
ευρωπαϊκής περιφέρειας, από την Ιρλανδία ως την Ελλάδα, και κινδυνεύουν
να γίνουν αυτό που αποκαλούμε οι πιο αδύναμοι κρίκοι. Ειδικά όμως η
διαχείριση της κρίσης απειλεί με κατάρρευση την πολιτική ένωση που
προκύπτει από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Με άλλα λόγια, η
οικονομική κρίση αποκαλύπτει μιαν άλλη, πολιτική αυτή τη φορά. Είναι
λάθος να υποστηρίζουμε ότι, ελλείψει οικονομικής στήριξης, η Ενωση
στηρίζει πολιτικά την Ελλάδα: τω όντι, είναι μια στήριξη χωρίς
ιδιαίτερο βάρος, μια στήριξη με αυτόματα αντανακλαστικά. Μπορεί το ευρώ
να διατηρείται σε σχετικά καλά επίπεδα μέσα στην αναταραχή, αλλά,
αντιθέτως, μια άλλη αξία δείχνει τη μεγάλη αδυναμία της: η εμπιστοσύνη
μεταξύ των 16 κρατών της ζώνης του ευρώ.
Βεβαίως έχει
επισημανθεί ότι οι κοινοτικοί μηχανισμοί δεν είναι σε θέση να
διαχειριστούν την ελληνική κρίση. Σε κοινοτικό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή
Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να σπεύσει σε βοήθεια μιας χώρας που
χρεοκοπεί. Και λίγο αργά η Επιτροπή ενεργοποιεί τη νομική διαδικασία
για να καταγγείλει τους στατιστικούς χειρισμούς της Αθήνας- τη στιγμή
που αυτοί ήταν γνωστοί εδώ και μερικά χρόνια.
Με κάποια
καθυστέρηση υπόσχεται επίσης ότι θα ελέγξει τα μέτρα δημοσιονομικής
λιτότητας της ελληνικής κυβέρνησης... Ενώ η Ενωση απέδειξε ότι διαθέτει
«soft power»- όχι τόσο «soft», είναι η αλήθεια- επιβάλλοντας αυστηρούς
όρους στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, δεν είναι σε θέση να βρει
εκείνες τις διαδικασίες ελέγχου που θα είναι κάπως αποτελεσματικές
απέναντι στα μέλη της. Το Σύμφωνο Σταθερότητας δεν είναι τίποτε άλλο
παρά ένας χάρτινος τίγρης: με έναν υψηλό δείκτη ανάπτυξης και ένα
έλλειμμα κατώτερο του 3%, ένα χρεοκοπημένο κράτος μπορεί να θολώσει τα
νερά για κάποιο διάστημα...
Από την άλλη πλευρά, τα κράτημέλη
δεν έχουν κανένα μέσο στη διάθεσή τους. Η Γερμανία, πρώτη οικονομία της
ευρωζώνης, κινητήρια δύναμη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στο παρελθόν και
ιθύνων νους της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δεν μπορεί να σπεύσει για τη
σωτηρία της Ελλάδας, επειδή έχει μπροστά της εμπόδια τεσσάρων ειδών:
νομικά, δημοσιονομικά, οικονομικά και πολιτικά.
Εμπόδιο
νομικό: όχι μόνο επέβαλε τη σχετική απαγόρευση στον κανονισμό
λειτουργίας της ΕΚΤ, αλλά και η ίδια δεν μπορεί να το κάνει, εξαιτίας
της νομολογίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης. Εμπόδιο
δημοσιονομικό - που ισχύει εξίσου και για τη Γαλλία, καθώς ένα μεγάλο
μέρος του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια ξένων, κυρίως Γάλλων και
Γερμανών, με αποτέλεσμα το Βερολίνο και το Παρίσι να βρίσκονται μεταξύ
Σκύλλας και Χάρυβδης, επειδή τυχόν βοήθεια προς την Ελλάδα θα μεγάλωνε
την ανησυχία και θα οδηγούσε σε υποτίμηση της πιστοληπτικής τους
ικανότητας. Εμπόδιο οικονομικό: αφού η Γερμανία δεν έχει πλέον τα μέσα
για να παίζει ηγεμονικό ρόλο, όπως έκανε τις δεκαετίες του ΄70 και του
΄80, ενδεχομένως και του ΄90. Η ενοποίηση ευθύνεται γι΄ αυτό. Τέλος,
πολιτικό εμπόδιο, γιατί η καγκελαρία δεσμεύεται από τον κυβερνητικό
συνασπισμό και την κοινή γνώμη, για την οποία το λιγότερο που μπορεί να
πει κανείς είναι ότι διάκειται εχθρικά προς κάθε είδος σωτηρίας των
«τζιτζικιών από τη Μεσόγειο». Και εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα: εδώ
και χρόνια έχει δημιουργηθεί ένα χάσμα μεταξύ «τζιτζικιών» και
«μυρμηγκιών», κυρίως μεταξύ των ενάρετων Γερμανών και των δυτικών και
νοτίων γειτόνων τους, που δεν έχουν σταματήσει να ζουν πάνω από τις
δυνατότητές τους. Εδώ και χρόνια ακούγονται δυνατές φωνές στη Γερμανία
που καταγγέλλουν τους «καλλιεργητές ελιών», το «Κλαμπ Μεντιτερανέ» και
εσχάτως τις χώρες «ΡΙGS» (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία)...
Θα έπρεπε να δώσουμε στη Γερμανία μια καλή δικαιολογία για να σπεύσει
να σώσει την Ελλάδα, αφού στιγμάτισε πρώτα την αμέλεια των μεσογειακών
λαών...
Ολα αυτά σημαίνουν ότι στην Ευρώπη συνυπάρχουν
διαφορετικές οικονομικές και δημοσιονομικές κουλτούρες και ότι δεν έχει
γίνει τίποτε για να έρθουν κοντά η μία με την άλλη. Οι ιδιαιτερότητες
και οι εθνικές ιδιοσυγκρασίες επιδρούν στα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά.
Και δεν υπάρχει πια ούτε ηγέτης ούτε ατμομηχανή της Ευρώπης: η
αμφιβολία χαρακτηρίζει το γαλλογερμανικό δίδυμο και η Γερμανία έχει
βρει καταφύγιο στην απομόνωσή της.
Μια διπλή κρίση
εμπιστοσύνης απειλεί να παρασύρει την Ενωση: μια κρίση εμπιστοσύνης των
αγορών απέναντι στα κράτη με κακοδιαχείριση και μια κρίση πολιτικής
αξιοπιστίας μεταξύ των ίδιων των Ευρωπαίων- χωρίς να αναφερθούμε στη
δυσπιστία των πολιτικών απέναντι στις κυβερνήσεις τους...
(Η
κυρία Ανν Μαρί Λεγκλοανέκ είναι διευθύντρια Ερευνών στο Κέντρο Μελετών
και Διεθνών Ερευνών (Centre d΄Εtudes et de Recherches
Ιnternationales-CΕRΙ) της γαλλικής πανεπιστημιακής σχολής Sciences Ρo).
(από Le Monde / εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ", 27/02/2010)