Στο παρελθόν, σε
συγκεκριμένους τόπους και χρόνους, αν όχι σε παγκόσμιο επίπεδο, η ανθρωπότητα
πίστεψε προς στιγμήν ότι θα μπορούσε να αποδεσμευθεί οριστικά από το «ζύγι» της
διαρκούς αναζήτησης ενεργειακών πόρων. Χαρακτηριστικό δείγμα για την ουτοπική
αυτή πεποίθηση αποτελεί η δεκαετία του 1950 για τις ΗΠΑ, όταν η φθηνή βενζίνη
έκανε τους πολίτες και την ηγεσία να θεωρήσουν δεδομένη την διαθεσιμότητα του
άφθονου πετρελαίου. Η προσθήκη της πυρηνικής ενέργειας λίγο αργότερα συνέβαλε
επίσης στην καλλιέργεια αντίστοιχων πεποιθήσεων σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού,
με το όνειρο της
suburbia
να προδιαθέτει για ένα λαμπρό μέλλον.
Η πραγματικότητα φυσικά
απείχε πολύ από τις σκέψεις αυτές και φανερώθηκε μέσω των αλλεπάλληλων κρίσεων
της δεκαετίας του 1970, στις οποίες οι Άραβες «προσγείωσαν» ανώμαλα τους
Αμερικανούς και τον υπόλοιπο κόσμο.
Σήμερα ο πλανήτης και το
είδος μας βρίσκεται προ των πυλών μιας ακόμη ενεργειακής επανάστασης με την
μαζική χρήση των ΑΠΕ. Ο στόχος που έχει θέσει η Ε.Ε. κάνει λόγο για μια 100%
«πράσινη» οικονομία ως το 2050, με ουδέτερες εκπομπές άνθρακα και οριστική
απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τον λιγνίτη. Το αειφόρο αυτό μοντέλο θα
μπορούσε να εξαχθεί και στον υπόλοιπο κόσμο στη συνέχεια.
Η επανάσταση όμως δεν έχει να
κάνει μόνο με το περιβάλλον, αλλά και με τον ανανεώσιμο χαρακτήρα των πηγών
αυτών, ο οποίος εγγυάται μια ες αεί κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της
ανθρωπότητας κυρίως από τον ήλιο και τον άνεμο. Με βάση τα παραπάνω, αξίζει να
αναρωτηθεί κανείς κατά πόσο το όνειρο αυτό είναι μια ουτοπία, αντίστοιχη αυτής
του 1950, ή αν η αισιοδοξία μας είναι βάσιμη.
Εκτός όμως από τις ΑΠΕ,
υπάρχει και μια σειρά άλλων επιστημονικών προσπαθειών, οι οποίες ευαγγελίζονται
την έλευση της ενεργειακής ουτοπίας. Η πιο σημαντική από αυτές είναι η πυρηνική
σύντηξη. Πρόκειται για την αντίστροφη διαδικασία από την σχάση που
χρησιμοποιείται στις πυρηνικές βόμβες και στα πυρηνικά εργοστάσια. Αντί να
διαχωρίζεται ένα βαρύ άτομο, ενώνονται δύο ελαφρά άτομα απελευθερώνοντας
απίστευτες ποσότητες ενέργειας.
Στη σφαίρα της θεωρίας, η
πυρηνική σύντηξη εμφανίζεται πράγματι ως μια πανάκεια. Δεν χρησιμοποιεί
ραδιενεργά υλικά, όπως το ουράνιο, αλλά η πηγή της είναι το υδρογόνο και
συνεπώς το νερό. Δεν παράγει επικίνδυνα απόβλητα, ούτε αποτελεί τεχνολογία που
θα ήθελαν να εκμεταλλευθούν οι απανταχού τρομοκρατικές οργανώσεις.
Το μεγάλο εμπόδιο είναι ότι
απαιτούνται τεράστιες θερμοκρασίες προκειμένου να επιτευχθεί η σύντηξη και οι
επιστήμονες δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να «τιθασεύσουν» την όλη διαδικασία στις
συγκεκριμένες αυτές συνθήκες, προκειμένου να παράγουν ενέργεια σταθερά. Παρόλα
αυτά, δύο πολύ σημαντικά προγράμματα προωθούνται διεθνώς, τα οποία, σύμφωνα με
την επιστημονική κοινότητα είναι άκρως ελπιδοφόρα και θα παράγουν αποτελέσματα
με άξονα το 2040 και μετά.
Εκτός από τη σύντηξη, πολλά
υποσχόμενο είναι και το υδρογόνο ως καύσιμο, αν και η παραγωγή του απαιτεί
μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Υπάρχουν αρκετοί ειδικοί πάντως που πιστεύουν πως
οι ΑΠΕ μπορούν να αποτελέσουν τη βάση πάνω στην οποία θα «πατήσει» η εν λόγω
τεχνολογία και θα κυριαρχήσει στο δεύτερο μισό του αιώνα που διανύουμε.
Σήμερα μας είναι πολύ δύσκολο
να φανταστούμε πως θα ήταν ένας κόσμος χωρίς πετρέλαιο και δίχως το πρόβλημα
της ενέργειας να ταλανίζει την ανθρωπότητα, αφού μας συνοδεύει από την αυγή της
ιστορίας μας. Το βέβαιο είναι ότι η άφθονη, φθηνή και ανεξάντλητη ενέργεια θα
προκαλούσε μια σειρά από άλλα προβλήματα, όπως την επικίνδυνη διόγκωση του
πληθυσμού.
Ακόμα πιο σημαντική είναι η
αντίδραση της διεθνούς αγοράς και του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος
στο ενδεχόμενο αυτό. Γνωρίζουμε ότι κάθε μορφής αγαθό και προϊόν έχει
οικονομική αξία σύμφωνα με τη σπανιότητά του. Αν ξαφνικά η ενέργεια αγγίξει ένα
σχεδόν μηδενικό κόστος με τη συνδρομή της επιστήμης, ένας ολόκληρος τομέας της
οικονομίας παύει να υφίσταται σε ότι αφορά την ελεύθερη οικονομία, όπως την
αντιλαμβανόμαστε σήμερα.
Μια πρώτη γεύση για το
φαινόμενο αυτό αποτελεί ίσως η έλευση της ελεύθερης δωρεάν πληροφορίας στο
διαδίκτυο. Τα
torrents, η ανεμπόδιστη διακίνηση μεταξύ
των ανθρώπων πνευματικού υλικού που κανονικά αποτελεί «εμπόρευμα» έχει
προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο σύστημα της αγοράς, καθώς κάτι που μέχρι
πρότινος είχε κόστος και η διαθεσιμότητά του ήταν περιορισμένη, ξαφνικά γίνεται
προσβάσιμο σε όλους δωρεάν άνευ περιορισμών.
Θυμίζει κάπως την παραβολή με
τον Χριστό που πολλαπλασίασε το ψωμί και τους ιχθείς ώστε να τραφούν όλοι γύρω
του. Στην Καινή Διαθήκη όμως, δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο ψαράς ή ο φούρναρης
τον κατηγορήσαν ότι τους καταστρέφει οικονομικά…