Περισσότερο επίκαιρο από ποτέ είναι, μετά τις πρόσφατες κινήσεις διεθνών ενεργειακών εταιριών σε μη συμβατικές πηγές αερίου στις ΗΠΑ, το ερώτημα κατά πόσον ισχύει ο χαρακτηρισμός του φυσικού αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα από τον διευθύνοντα σύμβουλο της "BP Plc", Τόνι Χέιγουορντ ως "παράγοντα που αλλάζει το παιχνίδι" στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου.
Στα τέλη Μαΐου, η "Royal Dutch Shell" απέκτησε θέσεις στους βραχώδεις σχηματισμούς Μαρσέλους και Ιγκλ Φορντ των ΗΠΑ, καταβάλλοντας 4,7 δισ. δολάρια και την προηγούμενη εβδομάδα η ινδική "Reliance Industries" απέκτησε θέσεις στον τελευταίο αντί 1,35 δισ. δολαρίων, εξασφαλίζοντας συμμετοχή, δίπλα στην "Exxon Mobil Corp.", τη νορβηγική "Statoil" και τη γαλλική "Total", σε αμερικανικά αποθέματα μη συμβατικού αερίου που εκτιμάται ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς χρήσης, θα κρατήσουν για 30 με 100 χρόνια.
Διεθνούς κύρους αναλυτές δεν φείδονται επαινετικών σχολίων για την εξέλιξη, που κατέστησε, πέρυσι, τις ΗΠΑ τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα φυσικού αερίου στον πλανήτη - και μελλοντικό εξαγωγέα, ενώ προετοιμαζόταν για εισαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου - υποσκελίζοντας τη Ρωσία. Πράγματι, ο πρόεδρος της εταιρίας ενεργειακών συμβούλων "IHS Cambridge Energy Research Associates", Ντάνιελ Γέργκιν δεν διστάζει να χαρακτηρίσει την ανάπτυξη του φυσικού αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα "τη μέχρι στιγμής σημαντικότερη ενεργειακή καινοτομία στον αιώνα μας".
Καμιά έκπληξη δεν συνιστούν όλα αυτά για τον 91 ετών, σήμερα, εφευρέτη της μεθόδου εξόρυξης μη συμβατικού φυσικού αερίου και δισεκατομμυριούχο πια Τζορτζ Μίτσελ. Οι γονείς του, μετανάστες από την Ελλάδα, που είχαν ένα στεγνοκαθαριστήριο, τον σπούδασαν στο Texas A&M University. Με πτυχίο γεωλόγου και μηχανικού πετρελαίου, ο Μίτσελ ξεκίνησε, το 1946, σύμβουλος σε μια εταιρία την οποία στη συνέχεια αγόρασε, μετονομάζοντάς την σε "Mitchell Energy & Development Corp". Το 1981, άρχισε να πειραματίζεται στη μέθοδο εξόρυξης μη συμβατικού φυσικού αερίου που έχει υιοθετηθεί σήμερα. Έχοντας αναπτύξει, ήδη από το 1993, σε βιώσιμη επιχειρηματική δραστηριότητα, την εκμετάλλευση αποθεμάτων αερίου σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα, ο Μίτσελ υποστηρίζει ότι πρόκειται για καλύτερη τοποθέτηση από ό,τι στο πετρέλαιο.
Οι ανησυχίες για την ενεργειακή εξάρτηση των ΗΠΑ από ξένο πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι φωνές των ενσυνείδητων όσον αφορά τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου και η πρόσφατη γιγαντιαίας κλίμακας οικολογική καταστροφή μετά την έκρηξη σε πλωτή δεξαμενή της BP στον Κόλπο του Μεξικού "συνωμότησαν" για να στρέψουν το ενδιαφέρον πολιτείας και επιχειρήσεων στις μη συμβατικές πηγές ενέργειας.
Πλέον, οι πάντες μοιάζει να συμφωνούν με την έκθεση της "IHS Cambridge Energy Research Associates" τον περασμένο Μάρτιο που κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το φυσικό αέριο σε αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα "δίνει τις δυνατότητες μεταμόρφωσης του ενεργειακού τοπίου στη Βόρεια Αμερική".
Η Ευρώπη δεν άργησε να ακολουθήσει - παραχωρήθηκαν άδειες εξερεύνησης στην Πολωνία, τη Γερμανία, τη Σουηδία και τη νότια Γαλλία. Εταιρίες όπως η Exxon Mobil, η Total και η Shell ετοιμάζονται να επενδύσουν μεγάλα ποσά και έχουν ξεκινήσει εκστρατεία πειθούς των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για τη στρατηγική σημασία αυτού του μη συμβατικού ενεργειακού πόρου.
Το πρόβλημα έγκειται στη λέξη "δυνατότητες"
Είναι αυτονόητο ότι η εκμετάλλευση των αποθεμάτων αερίου στα αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια αλλά τα πλεονεκτήματα είναι λιγότερο προφανή αν συνυπολογιστούν περιβαλλοντικές και κοινωνικές παράμετροι, υποστηρίζει ο λέκτορας του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών (Science Po) Φιλίπ Κοπινσί.
Η ευρύτατη διασπορά των εν λόγω αποθεμάτων στο υπέδαφος και οι συνεπαγόμενες μαζικές γεωτρήσεις δεν συνιστούν πρόβλημα στις ΗΠΑ, όπου οι ζώνες παραγωγής απαντώνται συνήθως σε πιο αραιοκατοικημένες περιοχές, διαπιστώνει ο ειδικός στις Διεθνείς Σχέσεις και Ενεργειακή Γεωστρατηγική. Εκτιμά, ωστόσο, ότι οι γεωτρήσεις δεν θα είναι κοινωνικά αποδεκτές στην Ευρώπη, πυροδοτώντας αντίδραση του τύπου "όχι κάτω από την αυλή μου", λόγω της μεγαλύτερης πληθυσμιακής πυκνότητας στη γηραιά ήπειρο. Επισημαίνει, επίσης, ότι ενώ η αμερικανική νομοθεσία δίνει στους ιδιοκτήτες γης πλήρη ιδιοκτησιακά δικαιώματα στο υπέδαφος των εκτάσεών τους, στην Ευρώπη, τα υπόγεια αποθέματα ανήκουν, τυπικά, στο κράτος, με αποτέλεσμα οι ιδιώτες να στερούνται κινήτρου για να εκχωρήσουν άδειες για εξερευνητικές γεωτρήσεις.
Ο Φιλίπ Κοπινσί υπογραμμίζει, παράλληλα, ότι η έγχυση τεράστιων ποσοτήτων νερού κατά τη διαδικασία της υδρορωγμάτωσης των πετρωμάτων - υπολογίζονται σε 10.000 με 20.000 κυβικά μέτρα ανά πηγάδι - γεννά εύλογα ερωτήματα για τη χρήση των υδατικών πόρων που είναι αναγκαίοι για την άρδευση και ύδρευση σε όλη την Ευρώπη.
Ανησυχίες προκύπτουν και από το γεγονός ότι οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην εξόρυξη του μη συμβατικού φυσικού αερίου αρνούνται να αποκαλύψουν τη σύνθεση - και την τοξικότητα - των ειδικών χημικών που απαιτούνται για τη ρωγμάτωση των πετρωμάτων στο υπέδαφος. Η πιθανότητα μόλυνσης ποταμών και υδροφόρου ορίζοντα από αυτά τα ειδικά χημικά δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να αγνοήσει κανείς, λέει ο Γάλλος πανεπιστημιακός.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε πετρελαϊκό συνέδριο στο Παρίσι, στα τέλη Μαΐου, ο αναλυτής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA) Τρέβορ Μόργκαν έλεγε ότι "δεν νομίζουμε πως βρισκόμαστε προ των πυλών μιας άνθησης στο μη συμβατικό φυσικό αέριο και ειδικά στην παραγωγή αερίου από αργιλικά σχιστολιθικά πετρώματα στην Ευρώπη".
Επιπροσθέτως, όπως τονίζει ο Φιλίπ Κοπινσί, εξακολουθεί να παραμένει αναπάντητο το ερώτημα σχετικά με την οικονομική λογική αυτού του εγχειρήματος. Το συμβατικό φυσικό αέριο σαφώς επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον και η εξόρυξη του είναι φθηνότερη, ενώ το σύνολο των εκτιμήσεων για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, μακροπρόθεσμα, κάνει λόγο για κάλυψη της ζήτησης σε μεγάλο βαθμό από συμβατικό αέριο από τη Βόρεια Θάλασσα, τη Ρωσία και τη Βόρεια Αφρική - κι αν χρειαστεί από την Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή και τη Δυτική Αφρική - μέσω υπαρχόντων ή σχεδιαζόμενων αγωγών και τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου, λέει ο Γάλλος πανεπιστημιακός.
Και καταλήγει: "Υπό αυτές τις συνθήκες, η ανάπτυξη της εξόρυξης μη συμβατικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη εμπεριέχει μια περιβαλλοντική θυσία χάρη μιας βιομηχανικής φαντασίωσης των εταιριών πετρελαίου και μιας γεωστρατηγικής ψευδαίσθησης των πολιτικών".
Αυτά είχε, ίσως, υπόψη του ο επικεφαλής της Gazprom Αλεξέι Μίλερ όταν στη 13η ετήσια γενική συνέλευση του Ευρωπαϊκού Επιχειρηματικού Συμβουλίου, στις αρχές Ιουνίου, στις Κάννες, έθετε στους ακροατές του το ρητορικό ερώτημα "μπορούμε να μιλάμε για μια 'επανάσταση του σχιστολιθικού αργίλου' που θα ταράξει τη βιομηχανία φυσικού αερίου ή είναι, απλά, κάποιο είδος 'πυρετού' που πρέπει να περάσουμε;".
Από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Πηγές: Reuters, Bloomberg, The Financial Times, La Tribune, Platts, Science Magazine