Όλοι οι εμπλεκόμενοι σήμερα στην αγορά πετρελαιοειδών συμφωνούν ότι
υφίστανται μια σειρά προβλημάτων που δημιουργούν πολύ σοβαρά προβλήματα στον
ανταγωνισμό και επιτρέπουν να «ανθίζουν» διάφορα «λουλούδια». Το περίεργο όμως
στην υπόθεση είναι ότι σταματούν εδώ. Στις διαπιστώσεις. Όταν πρέπει να γίνουν
οι αναγκαίες παρεμβάσεις αρχίζουν και αναπτύσσονται διάφοροι μηχανισμοί
αντίστασης.
Προβλήματα,
όπως, η εκτεταμένη λαθρεμπορία, η νοθεία, η πειρατεία, η αδιαφανής διαμόρφωση
των τιμών, και όλα αυτά σε συνδυασμό με την απελευθέρωση των μεταφορών, που θα
έπρεπε να συνιστούν τις πρώτες προτεραιότητες για τον εξορθολογισμό της αγοράς,
καταλήγουν να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Και όλοι εσχάτως ασχολούνται με το
επίπεδο των τιμών των καυσίμων, που ναι μεν είναι ένα σοβαρό ζήτημα, αλλά
μοιάζει σαν να κοιτάμε το δένδρο και να χάνουμε το δάσος, όταν το γενικότερο
περιβάλλον είναι προβληματικό από μόνο του.
Τώρα
αναδύθηκε ένα ακόμη ζήτημα. Η απόπειρα του υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας
να επιβάλει ενιαία σύμβαση μεταξύ των εταιριών εμπορίας και των πρατηριούχων,
που ήδη έχει ξεσηκώσει κουρνιαχτό και μόνο στη σκέψη για κάτι τέτοιο.
Ας
τα δούμε όλα αυτά ξεκινώντας από το τελευταίο. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Οικονομίας Σ. Κομνηνός, στο συνέδριο που είχε
διοργανώσει το ΙΕΝΕ την 1η Ιουλίου για τη σχέση πετρελαίου και
οικονομίας, είχε προαναγγείλει παρεμβάσεις, με στόχο να αρθούν, όπως είχε πει,
στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που συνδέονται με την τιμολογιακή και εκπτωτική
πολιτική των εταιριών εμπορίας προς τους πρατηριούχους. Τα σχέδια αυτά φαίνεται
ότι αφορούν στην εφαρμογή μιας ενιαίας σύμβασης, η οποία όμως, αντίκειται στους
κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Άρα κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει. Το ζήτημα,
όμως, δεν είναι η ενιαία σύμβαση, που δεν θα λύσει τα προβλήματα. Το κυρίαρχο
ζήτημα αυτή τη στιγμή είναι η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών της πολιτείας,
προκειμένου να διασφαλισθεί ο καταναλωτής τόσο για την ποιότητα, όσο και για
την ποσότητα του καυσίμου που προμηθεύεται.
Όταν
δεν έχει εφαρμοσθεί ακόμη το σύστημα εισροών-εκροών, όταν οι ταμειακές
αποδείξεις που άρχισαν να δίνουν ορισμένα πρατήρια δεν συνδέονται με την
αντλία, και όταν οι τιμές της λιανικής αλλάζουν καθημερινά, ενώ θα έπρεπε κάτι
τέτοιο να γίνεται μία φορά την εβδομάδα, ας μην περιμένουμε ότι οι τιμές θα
λογικευτούν και θα παταχθούν τα φαινόμενα της λαθρεμπορίας και της νοθείας.
Πώς
γίνεται στην Ευρώπη οι τιμές από πρατήριο σε πρατήριο να παραμένουν
αμετάβλητες, με ελάχιστες διαφορές και στην Ελλάδα να βλέπουμε τεράστιες
διαφορές ακόμη και στο ηπειρωτικό κομμάτι της χώρας; Ας δεχθούμε ότι στη
νησιωτική χώρα λόγω του κόστους μεταφοράς ενδεχομένως να δικαιολογούνται οι
τεράστιες διαφορές προς τα επάνω. Όμως, ποια δικαιολογία υπάρχει για τις
διαφορετικές τιμές που εντοπίζονται σε πρατήρια στην ίδια περιοχή και μάλιστα
πρατήρια που μπορεί να ανήκουν και στην ίδια εταιρία; Πώς δικαιολογούνται τιμές
καυσίμων, όπου το περιθώριο κέρδους του πρατηριούχου μοιάζει να είναι 1 και 2
λεπτά, τι στιγμή που έχει αντικειμενικά υψηλά λειτουργικά κόστη;
Οι
εταιρίες εφαρμόζουν τιμολογιακή και εκπτωτική πολιτική με τέσσερα βασικά
κριτήρια. Τις ποσότητες που διακινεί ένα πρατήριο, τις επενδύσεις που έχει
κάνει, τις πιστώσεις που έχει δώσει και τον ανταγωνισμό της εκάστοτε περιοχής.
Αυτό θεωρείται θεμιτό και αποδεκτό. Από κει και πέρα ο πρατηριούχος αναλαμβάνει
να διαμορφώσει τις τελικές τιμές, υπολογίζοντας και το περιθώριο κέρδους του.
Όλοι καταλήγουν να συμφωνούν ότι οι αυξημένες τιμές οφείλονται στους φόρους που
επιβλήθηκαν φέτος. Είναι έτσι όμως; Κι αν είναι έτσι, πώς υπάρχουν πρατήρια που
εμφανίζουν χαμηλές τιμές; Μήπως γίνονται άλλα παιχνίδια με την αντλία;
Πώς
ανθίζουν φαινόμενα νοθείας και πειρατείας (πρατήριο που έχει σύμβαση με μία
εταιρία προμηθεύεται καύσιμα και από άλλες), πώς βασιλεύει η λαθρεμπορία και οι
εικονικές εξαγωγές, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, λόγω της γειτνίασης της με
βαλκανικές χώρες;
Ας
αποφασίσει λοιπόν η πολιτεία να στήσει εκτεταμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς,
ξεκινώντας από τις τελικές τιμές και κυρίως τη σχέση ποιότητας και ποσότητας
και μετά ας δει αν πράγματι υπάρχουν προβλήματα με τις συμβάσεις. Όταν
προγράμματα όπως ο «Ήφαιστος» απέτυχαν να πετύχουν το στόχο τους, αποκτά
βαρύνουσα σημασία η άποψη παράγοντα της αγοράς που δεν δίστασε να πει με νόημα στο
συνέδριο του ΙΕΝΕ ότι «δεν γίνεται λαθρεμπορία χωρίς τη συμμετοχή επίορκων
υπαλλήλων». Άρα το σύστημα φαίνεται να χωλαίνει από ψηλά. Ας ξεκινήσουμε
συνεπώς από κει.