Ο Νικολάους φον Μπόμχαρντ είναι ο πρόεδρος και διευθύνων
σύμβουλος της ασφαλιστικής Munich Re, η οποία έχει έναν ειδικό ρόλο και στα
ευρωπαϊκά ενεργειακά δρώμενα, αφού συμμετέχει στο φιλόδοξο πρόγραμμα Desertec.
Έδωσε πρόσφατα συνέντευξη στο γερμανικό Spiegel, μιλώντας για την Ελλάδα και
την κρίση, για τις φυσικές καταστροφές, την Κλιματική Αλλαγή, την οικονομική
κρίση, αλλά και την ενασχόληση της εταιρείας του με το Παγκόσμιο Κύπελλο
ποδοσφαίρου.
Spiegel: Κ. Μπόμχαρντ, η Munich Re είναι μεταξύ άλλων η
μεγαλύτερη εταιρεία παγκοσμίως στην επανασφάλιση. Θα ήταν δίκαιο να πούμε ότι
ασχολείται με τη μέτρηση κάθε είδους κινδύνου και πιθανοτήτων;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Βεβαίως, θα μπορούσατε να το πείτε αυτό.
Για το Μουντιάλ:
Spiegel: Τότε θα μπορείτε να πείτε ποιος θα κερδίσει το
Παγκόσμιο Κύπελλο.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς
διπλωματικά για αυτό. Η εταιρεία μας έχει προσωπικό ανά τον κόσμο και όποιος
και να κερδίσει, όλο και κάποιος από εμάς θα γιορτάσει. Φυσικά, διατηρούμε
παρουσία στη Νότια Αφρική επιχειρηματικά.
Spiegel: Όσον αφορά το Παγκόσμιο Κύπελλο, τι ακριβώς
ασφαλίζετε;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Ασχοληθήκαμε ήδη με την ασφάλιση του
κινδύνου που έχει σχέση με την κατασκευή και την επέκταση των εγκαταστάσεων.
Στο σημείο αυτό πάντως, οι υπηρεσίες μας αφορούν ενδεχόμενες ακυρώσεις αγώνων ή
των διαφημίσεων που προβάλλονται στη διάρκειά τους. Το συνολικό ποσό της
ασφάλισης για το Κύπελλο κυμαίνεται κοντά στα 5 δις ευρώ. Εμείς διαθέτουμε 350
εκατ. και σε αυτά δεν περιλαμβάνονται οι επιμέρους ασφαλιστικές πολιτικές που
αφορούν τους μεγάλους παίκτες και τις ομάδες τους.
Spiegel: Έχετε ανθρώπους που ειδικεύονται στον υπολογισμό
των οικονομικών, πολιτικών και καιρικών κινδύνων όσον αφορά τέτοια αθλητικά
γεγονότα. Μετρούν επίσης τον κίνδυνο από ενδεχόμενη τρομοκρατική επίθεση;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Φυσικά και στην περίπτωση της Νότιας
Αφρικής τις θεωρούμε χαμηλές διότι η ίδια η χώρα δεν απειλείται από την
τρομοκρατία. Ταυτόχρονα, αφού υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος, βρισκόμαστε σε διαρκή
επαφή με αξιωματούχους από διάφορες χώρες.
Spiegel: Τα παιχνίδια της ομάδας των ΗΠΑ θα πρέπει να είχαν
τον μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Βεβαίως. Και ειδικά το παιχνίδι τους
ενάντια στην Αγγλία, αφού αυτές μισούν περισσότερο οι τρομοκρατικές ομάδες. Για
αυτό και τα μέτρα ήταν πιο αυστηρά.
Για την ΒΡ
Spiegel: Η Munich Re θα παίξει επίσης ρόλο στις αποζημιώσεις
από το ατύχημα στην πλατφόρμα πετρελαίου Deepwater Horizon.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Δεν υπάρχει καταστροφή στον κόσμο που να
μην μας εμπλέκει σε ένα βαθμό όσον αφορά τις αποζημιώσεις. Έτσι είναι τα
πράγματα για κάποιον με τη δική μας θέση στην αγορά.
Spiegel: Στην περίπτωση του Deepwater Horizon, οι
αποζημιώσεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Μιλούν για 40, 60 ακόμη και 80 δις δολάρια.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Πράγματι. Και συγκριτικά, τα 600 εκατ.
δολάρια για την βυθισμένη πλατφόρμα φαίνονται λίγα. Οι εκτιμήσεις μας
τοποθετούν την εσωτερική ζημιά σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια, αλλά
κυριαρχεί ασάφεια για την εξωτερική ζημιά. Η ΒΡ έχει συγκεντρώσει από μόνη της
20 δις, αλλά αυτό δεν έχει σχέση με τα ζητήματα υπαιτιότητας.
Spiegel: Έχει να κάνει δηλαδή με την αξιοπρέπεια.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Ναι, έτσι το βλέπω και εγώ. Υπάρχει
προφανώς μεγάλος αριθμός ατόμων που υποβάλουν αιτήσεις και όλοι ξέρουμε πως η
ΒΡ δεν είχε ασφάλιση υπαιτιότητας. Από την πλευρά των ασφαλιστικών, η ερώτηση
είναι ποιος έδρασε με τρόπο που τον καθιστά νομικά υπαίτιο. Και αυτές είναι
δύσκολες ερωτήσεις.
Spiegel: Μήπως απλά υποβαθμίστηκε το ρίσκο αναφορικά με την
εξόρυξη αυτού του είδους;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Σε οποιαδήποτε περίπτωση, όλοι – και εμείς
– πρέπει να αναθεωρήσουμε το ρίσκο. Μπορούμε να εφαρμόσουμε προδιαγραφές
ασφαλείας, για παράδειγμα την αποκλειστική χρήση ενισχυμένων δεξαμενοπλοίων.
Στην εξόρυξη, όλοι οι εμπλεκόμενοι είδαν κάτι νέο το οποίο δεν έχουν όμως
κατανοήσει ακόμα. Τελικά έχει να κάνει με τον αριθμό των προφυλάξεων που αρκούν
για να εμποδίσουν ένα τέτοιο ατύχημα στο μέλλον.
Για την Κλιματική
Αλλαγή και το Σχέδιο Desertec
Spiegel: Ως ασφαλιστική, ποιο από τα παρακάτω περιστατικά
σας κάνει πιο νευρικό; Μια πετρελαϊκή καταστροφή, μια τρομοκρατική επίθεση,
ένας σεισμός ή η σταδιακή Κλιματική Αλλαγή;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Δεν με τρομάζει η ένταση ενός γεγονότος.
Για εμάς, οι σεισμοί και άλλες φυσικές καταστροφές μπορούν να υπολογιστούν σε
ένα βαθμό, όχι όμως και οι τραγικές τους συνέπειες για τους ανθρώπους.
Spiegel: Στην περίπτωση του σεισμού της Χιλής, η εταιρεία
σας κατέβαλε 1 δις δολάρια.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Έστω και έτσι, τουλάχιστον ξέρουμε που
βαδίζουμε. Για εμάς, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι οι σταδιακές εξελίξεις και
τάσεις. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα σε υποθέσεις υπαιτιότητας που η ζημιά κάνει
καιρό να αναπτυχθεί. Το καλύτερο παράδειγμα είναι οι ζημιές από τον αμίαντο.
Αλλά ακόμη και η ασφάλιση ακινήτων μπορεί να επηρεαστεί από πράγματα όπως η
Κλιματική Αλλαγή, που αποτελεί μια τεράστια πρόκληση για την διεθνή κοινότητα.
Spiegel: Η εταιρεία σας ήταν από τις πρώτες που
προειδοποίησαν για τον κίνδυνο της Κλιματικής Αλλαγής. Πρόσφατα πάντως, αρκετοί
ερευνητές του φαινομένου κατηγορήθηκαν. Προσωπικά, εσείς πιστεύετε στην
Παγκόσμια Θέρμανση;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Δεν είναι ζήτημα πίστης, αλλά γεγονότων.
Μπορούμε να υπολογίσουμε τη θέρμανση αυτή. Για παράδειγμα, έχει σημειωθεί μια
αύξηση στην ένταση των καταιγίδων και των πλημμύρων. Σίγουρα, στο παρελθόν
ορισμένοι ερευνητές έκαναν λάθη, αλλά τα δεδομένα μας δίνουν ένα σαφές μήνυμα.
Spiegel: Δίνετε σημασία στις μελέτες όσων αντιμάχονται τη
θεωρία της Κλιματικής Αλλαγής;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Φυσικά. Το θεωρούμε σημαντικό διότι δεν
θέλουμε να κατηγορηθούμε ότι είμαστε μονόπλευροι.
Spiegel: Το όλο ζήτημα μοιάζει κάπως με έναν θρησκευτικό
πόλεμο.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Απλά δεν έχουμε άλλο χρόνο για αυτές τις
συζητήσεις. Αν θέλουμε να είμαστε 100% βέβαιοι για κάθε τελευταία λεπτομέρεια,
τότε θα είναι αργά για τις λύσεις. Ως εταιρεία, θέλω να είμαστε η φωνή της
λογικής στο θέμα αυτό.
Spiegel: Ως ασφαλιστές, πρέπει συνεχώς να αναθεωρείτε τον
κίνδυνο προς τα επάνω σε σχέση με τον πραγματικό.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Πάνω από όλα, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές.
Τα ρίσκα υπερεκτιμώνται όσο συχνά υποτιμούνται. Όσον αφορά την Κλιματική
Αλλαγή, αντιμετωπίζουμε μια πιθανή κατάσταση στην οποία τα άτομα και οι
εταιρείες ίσως να μη μπορέσουν να ασφαλιστούν πλέον, αφού οι κίνδυνοι
γιγαντώνονται και τα ασφάλιστρα ανεβαίνουν. Για αυτό πρέπει να κάνουμε τα πάντα
ώστε να περιορίσουμε την Παγκόσμια Θέρμανση στους 2 βαθμούς Κελσίου.
Spiegel: Οι επικριτές σας έχουν κατηγορήσει για δυσοίωνες
προβλέψεις προκειμένου να αυξήσετε τα ασφάλιστρα.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Αυτό είναι τρελό. Αντιθέτως, θέλουμε να
μείνει το ρίσκο χαμηλά προκειμένου να μπορούμε να προχωρήσουμε σε ασφάλιση.
Spiegel: Οπότε μπορείτε να είσαστε ευσυνείδητοι και να
διατηρήσετε την κερδοφορία ταυτόχρονα;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Βεβαίως, το θεωρώ αυτό και αξιόπιστο και
λογικό οικονομικά. Η δουλειά μας είναι να βάζουμε μια τιμή στις συνέπειες της Κλιματικής
Αλλαγής για να διευκολύνουμε τους πολιτικούς και ειδικά τις επιχειρήσεις.
Spiegel: Η Munich Re είναι επίσης υποστηρικτής του σχεδίου Desertec
για την εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων στην έρημο της Βόρειας Αφρικής σε μεγάλη
κλίμακα. Θα ήταν δίκαιο να το θεωρήσουμε αυτό ως προσπάθεια εκμετάλλευσης της
Κλιματικής Αλλαγής;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Τα πάντα μπορούν να διαστρεβλωθούν. Στην
περίπτωση αυτή, ακόμα και αν απομακρύνετε τα έμμεσα επιχειρηματικά συμφέροντα,
δρούμε καθαρά στα πλαίσια της δημοκρατίας. Χωρίς την συμμετοχή μας, η ιδέα αυτή
που έχει ηλικία 100 ετών, δεν θα γινόταν δεκτή με την ίδια ευκολία, τουλάχιστον
όχι τώρα. Ο χρόνος τελειώνει. Προφανώς διαθέτουμε την τεχνολογία εδώ και καιρό,
αλλά η εξέλιξη ήρθε όταν οι επιχειρήσεις αυτές συμφώνησαν. Ακόμα και εμείς
εκπλαγήκαμε από την υποδοχή της ιδέας ανά τον κόσμο.
Spiegel: Η τελική τιμή για την εγκατάσταση των συστημάτων
αυτών (αιολικά και ηλιακά) εκτιμάται στα 400 δις ευρώ.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Αυτό φυσικά ακούγεται απίστευτο. Αλλά όταν
εξετάσετε τους προϋπολογισμούς των μεγάλων ευρωπαϊκών ενεργειακών ομίλων, θα
δείτε ότι μπορούν να το διαχειρισθούν. Στην πραγματικότητα, το πιο δύσκολο
πράγμα είναι η διαχείριση σε πολιτικό επίπεδο, διότι οι εμπλεκόμενες χώρες
έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Και πάλι όμως, οι χώρες της Ευρώπης, της Αφρικής
και της Ασίας θέλουν να συνεργαστούν σε ένα υποσχόμενο σχέδιο όπως το Desertec.
Σημαίνει ανάπτυξη και έχει και μια διάσταση στην ασφάλειά τους.
Για την Οικονομική
Κρίση
Spiegel: Οι πολιτικές γνωριμίες επίσης λειτούργησαν προς
όφελός σας στα ομόλογα. Η εταιρεία σας κατέχει 2 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα
και έχει δανείσει συνολικά 12 δις στις χώρες της ομάδας PIIGS (Πορτογαλία,
Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Ιρλανδία). Ανησυχείτε καθόλου για τα χρήματα αυτά;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Όχι. Ως μεγάλος επενδυτής, πρέπει να
διασκορπίζουμε το κεφάλαιό μας. Και μακράν οι μεγαλύτερες επενδύσεις μας είναι
σε γερμανικά και αμερικανικά ομόλογα. Οι ίδιοι παράγοντες που πιέζουν τα
ομόλογα των PIIGS παράγουν κέρδος από τα γερμανικά και αμερικανικά ομόλογα.
Spiegel: Θεωρείτε σωστό το να σας παρέχει η ΕΚΤ ένα πακέτο
δισεκατομμυρίων ευρώ;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Με ποιόν τρόπο;
Spiegel: Η ΕΚΤ αγοράζει τα ευρωπαϊκά ομόλογα που είναι
δύσκολο να πωληθούν.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Ως γενικός κανόνας, οι ασφαλιστικές
κρατούν τις επενδύσεις τους στα ομόλογα για μεγάλο διάστημα. Και αυτό που κάνει
η ΕΚΤ είναι κυρίως το να βοηθά τις ευαίσθητες οικονομικά χώρες.
Spiegel: Και έμμεσα τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές.
Ν. φον Μπόμχαρντ: ΟΚ.
Spiegel: Για την περίπτωση που όλοι οι πιστωτές θα έπρεπε να
εγκαταλείψουν ένα μερίδιο των χρωστούμενων, όπως αυτά που σχετίζονται με την
Ελλάδα.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Θεωρητικά και αυτό είναι σωστό. Οι πιστωτές
πρέπει να είναι εκτεθειμένοι στον κίνδυνο ότι θα χάσουν τα λεφτά τους. Σε αντάλλαγμα
κερδίζουν υψηλότερες αποδόσεις. Στην συγκεκριμένα περίπτωση της Ελλάδας πάντως,
υπήρχαν πολιτικοί λόγοι για να μην φτάσουν εκεί τα πράγματα, καθώς οι συνέπειες
θα ήταν αδύνατο να προβλεφθούν.
Spiegel: Ως επικεφαλής της επιχείρησης, θα ήσασταν πρόθυμος
να δεχτείτε μια προσωπική οικονομική θυσία ο ίδιος;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Φυσικά. Δεν μπορώ απλά να μοιράζομαι τα κέρδη
στις καλές στιγμές και να φωνάζω «βοήθεια» στις κακές.
Spiegel: Πολλοί τραπεζίτες όμως το κάνουν αυτό.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Το έχω ακούσει, αλλά δεν είναι δικό μας πρόβλημα.
Όποιος αναλαμβάνει ένα ρίσκο πρέπει να αποδέχεται και το σχετικό κόστος. Σε
πολιτικούς όρους, το σημαντικό τώρα είναι να παρθεί μια απόφαση, να εφαρμοστεί
πιστά και απαρέγκλιτα. Όταν μιλάμε για τις αγορές κεφαλαίων, η παρέκκλιση είναι
δηλητήριο.
Spiegel: Παρόλα αυτά, στην αρχή της ελληνικής κρίσης, οι
αντιδράσεις των πολιτικών ήταν διαφορετικές.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Δεν θέλω να βαθμολογήσω τους πολιτικούς,
αλλά πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν πολύ
διαφορετικές γνώμες από τους οικονομολόγους. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, μια λύση
που δεν είναι εντελώς σωστή είναι καλύτερη από μια λύση σωστή που όμως δεν
εφαρμόζεται πλήρως.
Spiegel: Πρέπει να ανησυχείτε πολύ για το φθηνό χρήμα που
διοχετεύουν οι κεντρικές τράπεζες στην αγορά.
Ν. φον Μπόμχαρντ: Είναι γεγονός ότι δεν βρίσκουμε καλή όλη
αυτή την ρευστότητα. Ειδικά για εμάς τις ασφαλιστικές, τα χαμηλά επιτόκια
αποτελούν πρόκληση. Όταν πρόκειται για την ρευστότητα πρέπει να μπορείς να ρωτάς
πόσο, από ποιόν και για πόσο.
Spiegel: Γιατί υπάρχει ακόμα τόση νευρικότητα στις αγορές;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Διότι η εμπιστοσύνη δεν έχει ανακτηθεί.
Επιπλέον, μια θεμελιώδης ερώτηση παραμένει αναπάντητη: Πως πρέπει να είναι το
τραπεζικό σύστημα του μέλλοντος ώστε να γίνει αποδοτικό και πως θα
διαχειρίζεται; Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να σκεφτούμε και πιο ακραίες προσεγγίσεις.
Οι πολύ στενές σχέσεις των τραπεζών εξακολουθεί να είναι ένα πρόβλημα.
Spiegel: Η πρόσφατη συνάντηση της G20 στο Τορόντο δεν πέτυχε
τίποτα όσον αφορά τη μελλοντική ρύθμιση των αγορών. Αυτό ήταν μια απογοήτευση ή
μια ανακούφιση;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Περισσότερο μια απογοήτευση, αλλά το δίλημμα
μοιάζει λίγο με αυτό της Κλιματικής Αλλαγής: Όποτε κάθονται στο τραπέζι τόσο πολλές
και τόσο διαφορετικές χώρες, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε μεγάλες αλλαγές.
Πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι. Ομοίως, οι πολιτικοί δεν πρέπει να προβάλουν ότι
οι παγκόσμιες λύσεις είναι προσιτές. Όταν πρόκειται για τη ρύθμιση των αγορών,
θα είναι δύσκολες οι αλλαγές. Οι περιφερειακές και εθνικές ρυθμίσεις έχουν καλύτερες
πιθανότητες και δεν βλάπτουν την ανταγωνιστικότητα.
Spiegel: Ενώ οι αγορές εξακολουθούν να παραπαίουν, η οικονομία
αναθερμαίνεται. Μπορείτε να εξηγήσετε την αντίφαση αυτή;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Τα μέτρα ενίσχυσης που υιοθετήθηκαν στη διάρκεια
της κρίσης εμφανίζουν τώρα τα αποτελέσματά τους. Είμαι όμως σκεπτικός για το δεύτερο
εξάμηνο. Οι δείκτες ανάπτυξης δείχνουν τώρα καλύτεροι από ότι υποδεικνύει η ζήτηση
σε αρκετές χώρες.
Spiegel: Ανησυχείτε ιδιαίτερα για την Ελλάδα;
Ν. φον Μπόμχαρντ: Λόγω του μεγέθους τους, ανησυχώ περισσότερο
για τη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Το διογκούμενο δημόσιο και το υψηλό ιδιωτικό χρέος,
όπως και τα ελλείμματα στην κοινωνική ασφάλιση με προβληματίζουν.
Spiegel: Φον Μπόμχαρντ, σας ευχαριστούμε.