Πριν από οκτώ χρόνια ο Μπεν Μπερνάνκι, ήδη μέλος του συμβουλίου της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας (Fed) αλλά όχι ακόμη πρόεδρος, μίλησε σε ένα συνέδριο προς τιμήν του Μίλτον Φρίντμαν. Εκλεισε την ομιλία του αναφερόμενος στην περίφημη άποψη του Φρίντμαν ότι η Fed ευθυνόταν για το Μεγάλο Κραχ, επειδή δεν έκανε αυτό που έπρεπε για να σώσει την αμερικανική οικονομία.
«Εχετε δίκιο»είπε ο κ. Μπερνάνκι.«Το κάναμε και λυπούμαστε γι΄αυτό. Αλλά χάρη σ΄ εσάς δεν θα το ξανακάνουμε».
Ωραία λόγια. Στην πραγματικότητα, σήμερα κάνουμε το ίδιο λάθος.
Είναι αλήθεια ότι η σημερινή κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη όσο ήταν τις χειρότερες ώρες του Κραχ. Αυτό όμως δεν λέει τίποτε. Οπως τη δεκαετία του ΄30, έτσι και σήμερα όλες οι προτάσεις για βελτίωση της κατάστασης συναντούν ομοβροντία αντιθέσεων και επικρίσεων, με αποτέλεσμα όταν έρχεται η ώρα να εφαρμοστεί η πολιτική να είναι τόσο αποδυναμωμένη, ώστε να είναι εγγυημένη η αποτυχία της.
Το είδαμε ήδη να συμβαίνει με τη δημοσιονομική πολιτική: Η κυβέρνηση Ομπάμα, φοβούμενη την αντίδραση του Κογκρέσου, παρουσίασε ένα ανεπαρκές σχέδιο, για να το δει στη συνέχεια να αποδυναμώνεται έτι περισσότερο στη Γερουσία. Στο τέλος η μικρή αύξηση στις δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης αντισταθμίστηκε από τις περικοπές σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει πραγματική τόνωση για την οικονομία.
Το ίδιο πράγμα συμβαίνει σήμερα με τη νομισματική πολιτική.
Είναι μεγάλη η ανάγκη για μια πιο επεκτατική πολιτική από τη Fed. Η ανεργία είναι πολύ υψηλή, ενώ τα αμερικανικά στοιχεία για τον πληθωρισμό τα τελευταία χρόνια θυμίζουν καταπληκτικά τα πρώτα στάδια της κατάβασης της Ιαπωνίας στον καταστροφικό αποπληθωρισμό.
Δυστυχώς, τα συμβατικά μέσα νομισματικής πολιτικής δεν επαρκούν: τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, τα οποία συνήθως μειώνει η Fed, βρίσκονται ήδη κοντά στο μηδέν. Ετσι, αντί να αγοράζει η Fed βραχυπρόθεσμο χρέος, όπως κάνει συνήθως, αγοράζει μακροπρόθεσμο. Δεν είναι κάτι περίεργο. Οπως προσπάθησε να εξηγήσει ο κ. Μπερνάνκι το περασμένο Σάββατο,
«πρόκειται
για σωστή νομισματική πολιτική», για να προσθέσει ότι«θα φέρει αποτέλεσμα κατά τον ίδιο τρόπο με τη συνηθισμένη, περισσότερο συμβατική,νομισματική πολιτική».
Η αντίδραση των υπερσυντηρητικών κύκλων σε κάθε πρόταση εξόδου από την κρίση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Αυτή τη φορά όμως ο μεγαλύτερος θόρυβος προέρχεται από τις ξένες κυβερνήσεις, που διαμαρτύρονται επειδή η Fed με τις ενέργειές της έχει αποδυναμώσει το δολάριο. Το μόνο που μπορώ να πω εδώ είναι ότι η υποκρισία είναι τόσο πηχτή που μπορείς να την κόψεις με το μαχαίρι!
Πώς γίνεται αλήθεια η Κίνα, τη στιγμή που χειραγωγεί το νόμισμά της σε βαθμό που δεν έχει προηγούμενο, πλήττοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο όλον τον υπόλοιπο κόσμο, να κατηγορεί την Αμερική επειδή προσπαθεί να βάλει σε τάξη τα του οίκου της; Πώς γίνεται η Γερμανία, η οικονομία της οποίας βγαίνει από την κρίση χάρη στο τεράστιο εμπορικό της πλεόνασμα, και επικρίνει την Αμερική για το μεγάλο έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο, να επιτίθεται σε μια πολιτική που ίσως φέρει κάποιο αποτέλεσμα στη μείωση αυτών των ελλειμμάτων, με την αποδυνάμωση του δολαρίου; Από πρακτικής απόψεως βέβαια οι επικρίσεις από το εξωτερικό δεν έχουν τόση σημασία.
Την πραγματική ζημιά την κάνουν όλοι εκείνοι στο εσωτερικό που διαρκώς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τον ξέφρενο πληθωρισμό. Το κάνουν και τώρα, και ίσως έχουν ήδη καταφέρει έτσι να ευνουχίσουν τη νέα πολιτική της Fed. Σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς, με τη νέα πολιτική «ποσοτικής χαλάρωσης» της Fed δεν θα μειωθούν αρκετά τα επιτόκια, ώστε να μειωθεί πραγματικά η ανεργία. Η Fed μπορεί να καταφέρει περισσότερα μόνο με την αλλαγή των προσδοκιών- ιδιαίτερα αν κάνει τον κόσμο να πιστέψει ότι ο πληθωρισμός τα επόμενα χρόνια θα κινηθεί πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, έτσι ώστε να μην έχουν τόσο μεγάλο κίνητρο να κάθονται άπραγοι πάνω στο ζεστό συσσωρευμένο χρήμα τους.
Η ιδέα ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός μπορεί να βοηθήσει δεν είναι εξωπραγματική. Την έχουν υποστηρίξει πολλοί οικονομολόγοι, ορισμένοι πρόεδροι πολιτειακών Fed και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο κ. Μπερνάνκι υποσχέθηκε όμως ότι δεν θα αλλάξει τον στόχο της Fed:«Απέρριψα κάθε ιδέα ότι θα προσπαθήσουμε να αυξήσουμε τον πληθωρισμό σε ένα επίπεδο πάνω από το φυσιολογικό, έτσι ώστε ναεπηρεάσειτην οικονομία».
Και με αυτόν τον τρόπο πάει περίπατο η ελπίδα ότι το σχέδιο της Fed μπορεί να έχει αποτέλεσμα.
Σκεφθείτε το: Ο κ. Μπερνάνκι αντιμετωπίζει σφοδρές αντιδράσεις στην προσπάθειά του να σώσει την οικονομία. Για να αποστομώσει τους επικριτές του, κάνει πίσω στα σχέδιά του κατά τέτοιον τρόπο ώστε αυτά εγγυημένα να αποτύχουν.
Και τα σχεδόν 15 εκατομμύρια των αμερικανών ανέργων, οι μισοί από τους οποίους δεν έχουν δουλειά εδώ και 21 εβδομάδες ή περισσότερο, θα πληρώνουν το τίμημα, καθώς η ύφεση θα συνεχίζεται.
Ο κ. Πολ Κρούγκμαν είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και το 2008 τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ για
την οικονομία.
(από την εφημερίδα "Το Βήμα", 9/11/2010)