Οι εκλογές της 7ης Νοεμβρίου δηλώνουν προϊούσες αλλαγές στην πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων. Αμφισβητήθηκε εμπράκτως ένα πολιτικό σύστημα· ταυτοχρόνως, εκδηλώθηκε ένα αίσθημα αδυναμίας και ηττοπάθειας απέναντι σε εξελίξεις οι οποίες μοιάζει να καθορίζονται εκτός λαϊκής ετυμηγορίας.

Οι εκλογές της 7ης Νοεμβρίου δηλώνουν προϊούσες αλλαγές στην πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων. Αμφισβητήθηκε εμπράκτως ένα πολιτικό σύστημα· ταυτοχρόνως, εκδηλώθηκε ένα αίσθημα αδυναμίας και ηττοπάθειας απέναντι σε εξελίξεις οι οποίες μοιάζει να καθορίζονται εκτός λαϊκής ετυμηγορίας.

Σε ένα τέτοιο πνευματικό και πολιτικό κλίμα η Δημοκρατία απειλείται· δημιουργούνται, όμως, και οι πολιτικές προϋποθέσεις για την ανανέωση του πολιτικού συστήματος. Η θετική ή αρνητική κατεύθυνση των εξελίξεων εξαρτάται εν πολλοίς από την πνευματική και πολιτική ηγεσία.

Πριν από έξι χρόνια, ο Κώστας Καραμανλής εξήγγειλε με διορατικότητα την «Επανίδρυση του Κράτους»· απέτυχε, όμως, να την επιβάλει. Η σημερινή κυβέρνηση οδηγείται σε αποτυχία, καθώς η οικονομική της πολιτική αποδεικνύεται ανεπαρκής. Καλείται με την σειρά της να προχωρήσει στην «Επανίδρυση του Κράτους». Όμως, τα απαιτούμενα μέτρα αντίκεινται στα ιδεολογήματα και στις πρακτικές όσων την στηρίζουν.

Τα χθεσινά και τα σημερινά αδιέξοδα δηλώνουν την διάβρωση και την χρεωκοπία του πολιτικού συστήματος το οποίο, μετά από συμβιβασμούς με τις πολιτικές δυνάμεις της Μεταπολίτευσης, εγκαθίδρυσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αντί για μέσο συναίνεσης, η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας κατήντησε εργαλείο πολιτικών εκβιασμών. Ο «Καλλικράτης», η τρέχουσα αποκεντρωτική μεταρρύθμιση, πλημμελώς προετοιμασμένη και οργανωμένη, δυναμιτίστηκε εξ αρχής διά της απειλής εκλογών.

Στις σχετικές συζητήσεις και αναλύσεις το ενδιαφέρον και η κριτική επικεντρώνεται στα πρόσωπα και στα κόμματα. Όμως, οι συμπεριφορές καθορίζονται από τους κανόνες τους οποίους επιβάλλει το πολιτικό σύστημα. Τι νόημα έχει να απαιτείται από τους πολιτικούς πολιτικό θάρρος, όταν όσοι το επέδειξαν, όπως ο Στέφανος Μάνος, απεβλήθησαν από την πολιτική σκηνή; Γιατί να ζητείται υπευθυνότητα από τα πολιτικά κόμματα, όταν το σύστημα επιτρέπει στους αντιπάλους τους να επιβάλλονται διά του τυχοδιωκτισμού και της δημοκοπίας; Η πολιτική αποτυχία του Γεωργίου Μαύρου έδειξε σαφώς και πολύ νωρίς πώς καταλήγει η «υπεύθυνη αντιπολίτευση» μέσα στο πολιτικό πλαίσιο της Μεταπολίτευσης.

 Οι αδυναμίες του συστήματος έφεραν την χώρα στο όριο της καταστροφής. Ήγγικεν η ώρα για ριζική αναθεώρηση των θεσμών; Ο εκβιασμός του Πρωθυπουργού, η απειλή πρόωρων εκλογών για αμιγώς κομματικές σκοπιμότητες, ανέδειξε τον ευτελισμό του θεσμού του Προέδρου, ο οποίος de facto, αν όχι και de jure, αδυνατεί να προασπίσει την ορθή λειτουργία της Δημοκρατίας. Η αδιαφορία των πολιτών για τους μελλοντικούς τοπικούς και περιφερειακούς Άρχοντες έδειξε πόσο λίγη εμπιστοσύνη και ελπίδα υπάρχει για την αποκέντρωση- αν και όλοι την επιθυμούν.

Το θεσμικό πρόβλημα της Ελλάδος τοποθετείται στην συγκέντρωση όλης της πολιτικής ουσίας στο Κοινοβούλιο. Γύρω του δομείται ένα ανεξέλεγκτο κομματικό σύστημα, ένας ανίκανος και σπάταλος διοικητικός μηχανισμός, κυβερνήσεις χωρίς ουσιαστική δυνατότητα για πρωτοβουλίες. Ο θεσμός αυτός, το Κοινοβούλιο, πρέπει να εξισορροπηθεί λειτουργικά από τους άλλους δύο, ασθενείς ή εξασθενισμένους θεσμούς, δηλαδή την Προεδρία της Δημοκρατίας και την Αυτοδιοίκηση.

Ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως παλαιότερα του Βασιλέως, είναι να ρυθμίζει τον κομματικό ανταγωνισμό και να εκφράζει την εθνική ενότητα. Ένας ισχυρός Πρόεδρος δεν θα επέτρεπε την άκριτη καταστροφική πρακτική των προώρων εκλογών. Η επιλογή του Προέδρου απ’ ευθείας από τους πολίτες θα προσδώσει το απαιτούμενο κύρος στον θεσμό.

Η αποκέντρωση έχει ακυρωθεί ουσία από τον κομματισμό. Εφ’ όσον ο τοπικός Άρχων επιλέγεται από την εν Αθήναις κομματική ηγεσία, ναρκοθετούνται οι πολιτικές διαδικασίες που εκφράζουν τις τοπικές ή περιφερειακές ανάγκες. Αν αυτονομηθεί η τοπική και η περιφερειακή κλίμακα από τις συγκεντρωτικές κρατικές και κομματικές δομές, ίσως αρχίσουν να διευθετούνται τα πολεοδομικά και χωροταξικά προβλήματα. Η αποκέντρωση θα εξισορροπήσει επί το δημοκρατικότερον την απαραίτητη ενίσχυση της προεδρικής εξουσίας.

Μόνος τρόπος να διαφύγει η πολιτική ηγεσία της χώρας μας το παρακμιακό πολιτικό σύστημα, είναι να εισηγηθεί και να επιτύχει μια θαρραλέα γενικευμένη συνταγματική αναθεώρηση. Έτσι έπραξε για την χώρα του ο De Gaulle με την Πέμπτη Δημοκρατία, η οποία εξασφάλισε στην Γαλλία δεκαετίες ευημερίας και προόδου.