Η διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας είναι αγώνας δύο
ταχυτήτων, καθώς η απελευθέρωση στην αγορά φυσικού αερίου τρέχει με πολύ
γρηγορότερους ρυθμούς και χωρίς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αγορά
της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό οφείλεται ίσως στη μεγαλύτερη ευελιξία
των νέων παικτών στην αγορά του φυσικού αερίου, που δεν είναι ακόμα
ανεπτυγμένη σε μεγάλο βαθμό στην ελληνική επικράτεια, αλλά και στη
διαρκώς αυξανόμενη σημασία του φυσικού αερίου ως ενεργειακής πηγής για
τη χώρα μας.
Ενώ οι βασικές δυσκολίες σε σχέση με το δικαίωμα
πρόσβασης στην εγκατάσταση υγροποίησης φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα
έχουν ξεπεραστεί με την ουσιαστική διασφάλιση του δικαιώματος πρόσβασης
στο σύστημα φυσικού αερίου για τους νέους ιδιώτες προμηθευτές,
ανταγωνιστές της Δημόσιας Επιχείρησης Φυσικού Αερίου (ΔΕΠΑ Α. Ε.), νέα
θέματα θα προκύψουν στο μέλλον από τη μεταφορά υγροποιημένου φυσικού
αερίου και την αποθήκευσή του. Κυρίως η ανάγκη της ασφάλειας του
ενεργειακού εφοδιασμού και η σημασία των χώρων αποθήκευσης φυσικού
αερίου για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση θα καταστήσουν τον ρόλο των
ιδιοκτητών - διαχειριστών χώρων αποθήκευσης ουσιώδη και καθοριστικό.
Η
δημιουργία και διαχείριση χώρων αποθήκευσης φυσικού αερίου δεν είναι
νέα εφεύρεση. Ηδη στη Γερμανία λειτουργούν περισσότεροι από 45 τέτοιοι
χώροι, στη Γαλλία 15 και στην Ιταλία 10. Στην Ελλάδα, που αποτελεί χώρα
διαμετακόμισης φυσικού αερίου προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες,
καθίσταται επιτακτική η εκμετάλλευση χώρων αποθήκευσης, όπως η αποθήκη
φυσικού αερίου στη νότια Καβάλα.
Σημαντικές είναι οι αλλαγές που
έχουν επέλθει με το δεύτερο ενεργειακό πακέτο αλλά και τη νέα Οδηγία
2009/73, που πρέπει να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο μέχρι την 3η
Μαρτίου 2011. Οι ρυθμίσεις για την αγορά της αποθήκευσης φυσικού αερίου
οφείλονται κυρίως στη διαπίστωση ότι η χωρίς διακρίσεις πρόσβαση σε
χώρους αποθήκευσης των εισαγωγέων/προμηθευτών φυσικού αερίου είναι
απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία και την ενίσχυση του
ανταγωνισμού στην αγορά εισαγωγής και προμήθειας φυσικού αερίου.
Σύμφωνα
με τους ισχύοντες κανόνες, είναι λοιπόν αναγκαίο να εξασφαλιστεί από τα
κράτη-μέλη η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης (όπως
στην Ελλάδα του διαχειριστή της αποθήκης αερίου στη νότια Καβάλα, της
οποίας η διαχείριση δεν επιτρέπεται να ανατεθεί στη ΔΕΠΑ λόγω του
ασυμβίβαστου με τη δραστηριότητα του εισαγωγέα/προμηθευτή φυσικού
αερίου), για να βελτιωθεί η πρόσβαση τρίτων προμηθευτών φυσικού αερίου
σε εγκαταστάσεις που είναι οικονομικώς και τεχνικώς απαραίτητες για την
παροχή αποτελεσματικής πρόσβασης στο σύστημα φυσικού αερίου προς τον
εφοδιασμό των πελατών τους. Προς αυτόν τον σκοπό ο νομοθέτης πρέπει να
διασφαλίσει ότι η διαχείριση του χώρου αποθήκευσης ανατίθεται σε νομικά
και οργανωτικά χωριστή οντότητα με ουσιαστικά δικαιώματα λήψης αποφάσεων
σε σχέση με τα πάγια στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συντήρηση, την
εκμετάλλευση και την ανάπτυξη της εγκατάστασης αυτής. Ιδιαίτερη προσοχή
πρέπει να δοθεί στις αρχές της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας
σχετικά με τη δυναμικότητα αποθήκευσης που προσφέρεται σε τρίτους. Τα
κράτη-μέλη μπορούν είτε να ρυθμίσουν λεπτομερώς την πρόσβαση στις
εγκαταστάσεις αυτές (όπως στα συστήματα μεταφοράς και στα δίκτυα
διανομής) ή να επιλέξουν το σύστημα της πρόσβασης επί τη βάσει σύμβασης
κατόπιν διαπραγματεύσεων μεταξύ των μερών. Νομικά δυνατή είναι η ένταξη
των εν λόγω χώρων στο ήδη υπάρχον Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ),
το οποίο διαχειρίζεται ο ΔΕΣΦΑ, ή να αποτελέσει ξεχωριστό, Ανεξάρτητο
Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ), του οποίου διαχειριστής θα είναι μια άλλη
νομική οντότητα. Και στις δύο περιπτώσεις ωστόσο θα πρέπει να
διασφαλίζεται η τήρηση των αρχών της διαφάνειας και της αντικειμενικής
αντιμετώπισης των τρίτων ενδιαφερομένων για σύναψη συμβάσεων
αποθήκευσης.
Οι εξελίξεις και το ενδιαφέρον των ιδιωτών, του ΔΕΣΦΑ
αλλά και της ΔΕΠΑ για τον τομέα αυτόν προσφέρουν, παρά την ανάγκη για
προσεκτική εφαρμογή του εθνικού δικαίου, τη δυνατότητα για αξιόλογες
επενδύσεις και θα συμβάλουν ουσιαστικά στη μελλοντική διαμόρφωση του
εθνικού ενεργειακού μείγματος και στην ασφάλεια του ενεργειακού
εφοδιασμού της χώρας και της ευρύτερης περιοχής.
*Διδάκτωρ
Νομικής, δικηγόρος.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή", 20/11/2010)