Τι Έλεγε ο Μαρκεζίνης για τα Κλειστά Επαγγέλματα

Ο πρώτος πολιτικός που ασχολήθηκε με το θέμα των κλειστών επαγγελμάτων στην Ελλάδα ήταν ο Σπύρος Μαρκεζίνης. Ως υπουργός Συντονισμού στην Κυβέρνηση Παπάγου ανέλαβε το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, ζήτημα που εξ αρχής περιέγραψε ως ακανθώδες και δυσεπίλυτο. Σε ραδιοφωνικό του λόγο στις 9 Ιανουαρίου 1953 ο Μαρκεζίνης προέβη στις εξής διαπιστώσεις για τα τότε κλειστά επαγγέλματα :

«Τα κλειστά επαγγέλματα εις την Ελλάδα εδημιουργήθησαν κυρίως μετά τον Πρώτον Πόλεμο και επολλαπλασιάσθησαν μετά την οικονομική κρίσιν του 1929 κυρίως προς αντιμετώπισιν της ανεργίας, αναφέρονται δε τόσο εις την εξηρτημένην εργασίαν όσον και εις τα ελεύθερα επαγγέλματα.

»Οι τρόποι με τους οποίους ένα επάγγελμα κατοχυρούται εις την Ελλάδα είναι ποικίλοι. Άλλοτε ο ίδιος ο νομοθέτης κατοχυρώνει τα επαγγέλματα με νομοθετικάς διατάξεις καθορίζων ωρισμένον αριθμόν προσώπων ή απαγορεύων την είσοδον νέων μελών άνευ της εγκρίσεως ειδικών επιτροπών ή επιβάλλων περιορισμούς εις τα απαιτούμενα προς άσκησιν του επαγγέλματος προσόντα ή τέλος περιστέλλων τον αριθμόν των πτυχιούχων επιστημονικών ή τεχνικών σχολών.

»Άλλοτε τα κλειστά επαγγέλματα επιβάλλονται «ντε φάκτο» από τας επαγγελματικάς οργανώσεις, που αρνούνται δυναμικώς με απεργίας να εισάγουν άλλους εις το σωματείον ή να εκπαιδεύσουν νέους ή τέλος που καταστρατηγούν νομοθετήματα.

»Με την μονοπώλησιν της εργασίας συγκρατούνται οι μισθοί και τα ημερομίσθια εις υψηλότερον επίπεδον από το κανονικόν. Τα υψηλά ημερομίσθια επιτυγχάνονται εις βάρος των άλλων κατηγοριών μισθωτών και της καταναλώσεως, δημιουργούν δε ανεργία εις άλλους τομείς. Με κλειστά επαγγέλματα επίσης λόγω της ελλείψεως αμίλλης, αι μέθοδοι παραγωγής δεν συγχρονίζονται, μειούται δε η απόδοσις της εργασίας.

»Η σπουδαιοτέρα συνέπεια της διευρύνσεως του κύκλου των κλειστών επαγγελμάτων είναι η δημιουργία είδους συντεχνιών οι οποίες έχουν ιδρύσει πλήθος επικουρικών ταμείων με αποτέλεσμα την επιβάρυνσιν της οικονομίας με εισφοράς υπέρ τρίτων και δυσχέρανσιν της κινητικότητος της εργασίας».

Ο Μαρκεζίνης διέκρινε τα κλειστά επαγγέλματα σε εκείνα των μισθωτών και σε εκείνα των ελευθέρων επαγγελματιών. Στην πρώτη κατηγορία συμπεριέλαβε τους αρτοποιούς, τους λιμενεργάτες, τους μεταφορείς, τους δημοσιογράφους, τους ηθοποιούς, τους ξενοδοχοϋπαλλήλους, τους καπνεργάτες και τους τυπογράφους. Στην δεύτερη κατηγορία κατέταξε τους δικηγόρους, συμβολαιογράφους, ιατρούς, φαρμακοποιούς, χρηματιστές, τους εκτελωνιστές και τους εφημεριδοπώλες.

Ως τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα συντεχνιακών επαγγελμάτων της εποχής ο Μαρκεζίνης περιέγραψε αυτά του λιμενεργάτη και του αρτοποιού -επαγγέλματα που ακόμη και σήμερα παραμένουν κλειστά. Ενδεικτικά για τους λιμενεργάτες διαπίστωσε πως οι κατοχυρωμένοι –οργανωμένοι στο σωματείο- είχαν βασικό ημερομίσθιο 52.000 δραχμών, ενώ οι μη οργανωμένοι λάμβαναν 25.000 δραχμές ημερομίσθιο. Για τους αρτοποιούς επεσήμαινε πως η άρνησή τους να υπάρξει βιομηχανική αρτοποίηση συντηρούσε τις τιμές του άρτου 40% υψηλότερα.

Ο Μαρκεζίνης δεν αρκέστηκε στις ανωτέρω διαπιστώσεις. Προχώρησε σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις μειώσεως του διοικητικά καθοριζόμενου κόστους και έλαβε μέτρα ώστε να μην περιληφθούν και άλλα επιτηδεύματα στην συγκεκριμένη κατηγορία. Ωστόσο, η παραίτησή του, μετά από διαφωνία με τον Παπάγο (3 Απριλίου1954), ανέστειλε τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες.

Στα χρόνια που ακολούθησαν πολλές κυβερνήσεις και πλήθος πολιτικών ανεγνώρισαν το πρόβλημα ύπαρξης κλειστών επαγγελμάτων, αλλά κανείς δεν παρενέβη αποφασιστικά για την επίλυσή του. Διεθνείς οργανισμοί και η Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν πολλές φορές κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στην Ελλάδα, επισημαίνοντας τις παρενέργειες των κλειστών επαγγελμάτων στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Ωστόσο, κανείς δεν τους ελάμβανε υπόψη.

Σήμερα και στο πλαίσιο του Μνημονίου η Κυβέρνηση δρομολογεί πλέον την απελευθέρωση των επαγγελμάτων των δικηγόρων, των φαρμακοποιών, των συμβολαιογράφων, των αρχιτεκτόνων, των μηχανικών, των ορκωτών λογιστών, των αρτοποιών, των κτηματομεσιτών των ιδιοκτητών ταξί, υπεραστικών λεωφορείων και λιμουζινών, των ξεναγών, των μεσιτών ασφαλίσεων, των διανομέων Τύπου, κ.α., αίροντας τα διοικητικά εμπόδια στην άσκησή τους και τους περιορισμούς στις ελάχιστες αμοιβές.

Μια μεταρρύθμιση που άργησε για 57 ολόκληρα χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη. Και εάν δεν υπήρχε η τρόικα και το Μνημόνιο, ενδεχομένως να αργούσε για άλλα τόσα χρόνια.