Μία ευρωπαϊκή ομοσπονδία κατά τα πρότυπα της Αμερικής θα
πρέπει να είναι ο δρόμος για την Ευρώπη, σύμφωνα με τον νομπελίστα οικονομολόγο
κ. Paul Krugman, ο οποίος σε εκτενέστατο άρθρο του στους "New York
Times", εξηγεί πώς η νομισματική ένωση του ευρώ, με τον τρόπο που
σχεδιάστηκε στη Γηραιά Ήπειρο, ήταν καταδικασμένη εν τη γενέσει της.
Ο κ. Krugman εξηγεί ότι η απόφαση για την υιοθέτηση του ευρώ βασίστηκε στο
προφανές επιχείρημα ότι "καθιστά ευκολότερες τις συνθήκες για τις
επιχειρήσεις". "Υπάρχουν όμως και ταμειονεκτήματα",
αναφέρει, επισημαίνοντας την έλλειψη ελέγχου επί της νομισματικής
πολιτικής. Σε περιπτώσεις ύφεσης και ελλιπούς ανταγωνιστικότητας, η μία λύση
είναι η εσωτερική υποτίμηση -η μείωση δηλαδή των μισθών και των τιμών- και
η άλλη είναι αυτή της υποτίμησης του εθνικού νομίσματος.
Όπως όμως επισημαίνει ο κ. Krugman, η πρώτη επιλογή είναι όχι μόνο πιο
επώδυνη αλλά και λιγότερο αποτελεσματική. "Η Ιρλανδία χρειάστηκε τώρα δύο
χρόνια σκληρής ανεργίας για να πετύχει μείωση του μέσου μισθού κατά 5%. Το 1993
όμως, όταν υποτίμησε το νόμισμά της, κατάφερε αμέσως μείωση των μισθών κατά 10%
με όρους γερμανικού νομίσματος", επισημαίνει.
Εκτός αυτών, όμως, η περίπτωση της ευρωπαϊκής νομισματικής
ένωσης έχει και άλλα μειονεκτήματα, καθώς δεν συνοδεύτηκε από
δημοσιονομική ολοκλήρωση, ενώ παράλληλα δεν υπάρχει πραγματική δυνατότητα ελεύθερης
μετακίνησης εργαζομένων.
Ο κ. Krugman παραθέτει μία ενδιαφέρουσα σύγκριση της Ιρλανδίας με την
πολιτεία της Νεβάδας: "Και οι δύο οικονομίες ανήκουν σε νομισματικές
ενώσεις. Και οι δύο βρέθηκαν αντιμέτωπες με φούσκα στην αγορά ακινήτων και
έχουν ποσοστό ανεργίας στο 14%... Στη Νεβάδα, όμως, οι κάτοικοι δεν
ανησυχούν για το αν η μείωση των εσόδων από τη φορολογία θα επηρεάσει τις
συντάξεις τους ή το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και το σύστημα υγείας"
γιατί αυτές οι δαπάνες γίνονται σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
"Αντίθετα, στην Ιρλανδία μειώνονται τόσο οι συντάξεις όσο και τα κοινωνικά
επιδόματα", καταλήγει ο κ. Krugman. Επιπλέον, "το ποσοστό της
ανεργίας στη Νεβάδα θα έχει εξομαλυνθεί το πολύ σε δύο χρόνια λόγω της
εσωτερικής μετανάστευσης".
Ο κ. Krugman σημειώνει πως για τους Αμερικανούς η μετακίνηση από μία Πολιτεία
σε άλλη αποτελεί εντυπωσιακά εύκολη και συνήθη πρακτική, αντίθετα απ'
ό,τιστη Γηραιά Ήπειρο, όπου "υπάρχει αν επαρκής πολιτιστική
ολοκλήρωση και κυρίως το πρόβλημα της γλώσσας".
Κατά την άποψή του, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κατέληξαν στην υιοθέτηση του ευρώ από…
ρομαντισμό. Κατά την πρώτη δεκαετία, όλα κύλησαν ομαλά με μία
"εντυπωσιακή αισιοδοξία, που αργότερα θα αποδεικνυόταν ότι αποτελούσε το
δόλωμα μιας επικίνδυνης παγίδας".
Ο νομπελίστας οικονομολόγος αναφέρεται στην εμπιστοσύνη που ξαφνικά
έδειξε η αγορά στα ομόλογα της ευρωπαϊκής περιφέρειας- εκ των οποίων
και η Ελλάδα. "Όλοι πίστεψαν πως τα ελληνικά ομόλογα ήταν αλώβητα από τον
κίνδυνο του πληθωρισμού, απλώς γιατί υπήρχε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να το
φροντίσει", εξηγεί. Η συνεπακόλουθη μείωση των spreads και η σύγκλιση του
κόστους δανεισμού στα μέλη της ευρωζώνης οδήγησαν σε υπερβολικό δανεισμό,
"στην Ελλάδα, κατά κύριο λόγο, από την κυβέρνηση και σε άλλες χώρες,
όπως στην Ιρλανδία, από τον ιδιωτικό τομέα".
Ο νομπελίστας οικονομολόγος, αν και αναφέρεται με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο σε
όσα συνέβησαν στην Ελλάδα, επισημαίνει πως η χώρα μας "δεν αποτελεί
αντιπροσωπευτική περίπτωση" για τα προβλήματα της Ευρώπης.
"Το ίδιο το ευρώ είναι που καθιστά την Ιρλανδία και την Ισπανία τόσο
ευάλωτες, γιατί οι δύο χώρες δεν μπορούν να ακολουθήσουν τον δρόμο της
υποτίμησης για να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους", υποστηρίζει ο κ.
Krugman και συμπληρώνει πως σε περιβάλλον ύφεσης "οι υπερχρεωμένες χώρες
καλούνται να αντιμετωπίσουν τις ίδιες δανειακές υποχρεώσεις, με μικρότερο όμως
εισόδημα, καταπιέζοντας ακόμη περισσότερο τις οικονομίες τους", με
αποτέλεσμα να βυθίζονται σε έναν φαύλο κύκλο.
"Η πολιτική που εφαρμόζεται τώρα στις χώρες που βρίσκονται στο επίκεντρο
της κρίσης μοιάζει πολύμε τις απεγνωσμένες προσπάθειες της Αργεντινής να
διατηρήσει τη σύνδεση του πέσο με το δολάριο", προειδοποιεί ο κ. Krugman,
υπενθυμίζοντας ότι η Αργεντινή με τη στήριξη των κεφαλαίων του ΔΝΤ επέβαλε
αυστηρή πολιτική λιτότητας,χωρίς όμως αποτέλεσμα,αφού ακολούθησαν
ταδραματικά γεγονότα του 2002,"η βύθιση του πέσο και τελικά η
χρεοκοπία της Αργεντινής".
Κατά τον ίδιο,τα πιθανά σενάριαγια την ευρωζώνη είναι τέσσερα:
1. Σκληρή στάση:Κατά το παράδειγμα των χωρών της Βαλτικής, όπου οι κάτοικοι
με το δέλεαρ της συμμετοχής στην ευρωζώνη ανέχτηκαν πολύ αυστηρά προγράμματα
λιτότητας. "Είναι γεγονός ότι οι χώρες αυτές αναπτύσσονται και πάλι, όμως
όλες οι ενδείξεις δείχνουν πως θα περάσουν χρόνια για να καλυφθεί το χαμένο
έδαφος".
2. Αναδιάρθρωση χρεών:Οι αγορές προεξοφλούν ότι η Ελλάδα και η Ιρλανδία
δεν θα αποπληρώσουν όλα τους τα χρέη. Ο κ. Krugman εκτιμά ότι η αναδιάρθρωση
χρεών, αν μη τι άλλο, θα βοηθήσει ώστε να είναι αποτελεσματική η πολιτική της
εσωτερικής υποτίμησης, σπάζοντας τον φαύλο κύκλο. "Ειλικρινά, αδυνατώ να
δω πώς η Ελλάδα μπορεί να αποφύγει την αναδιάρθρωση χρεών", όμως ο
κίνδυνος είναι μήπως υπάρξει μετάδοση στην Ισπανία, στο Βέλγιο και στην Ιταλία,
σημειώνει.
3. Ακολουθούμε το παράδειγμα της Αργεντινής:"Η χώρα όχι μόνο
αναδιάρθρωσε τα χρέη της, αλλά εγκατέλειψε τελικά και τη σύνδεση του πέσο με το
δολάριο". Ο κ. Krugman επισημαίνει ότι αυτήν τη στρατηγική ακολούθησε και
η Ισλανδία."Η Ισλανδία, όμως, δεν ήταν μέλος του ευρώ και μπορούσε να
υποτιμήσει το νόμισμά της", εξηγεί. Για τις χώρες που βρίσκονται τώρα στο
επίκεντρο της κρίσης, η επιλογή αυτή συνεπάγεται εγκατάλειψη του ευρώ. "Αν
μία χώρα-μέλος απλώς αναφέρει το ενδεχόμενο εγκατάλειψης του ευρώ, τότε οι
επιπτώσεις για τις τράπεζές της θα είναι καταστροφικές, με μαζικές εκροές
καταθέσεων, γεγονός που καθιστά το ευρώ μονόδρομο".
4. Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία:"Τα τρία προηγούμενα σενάρια είναι
δυσοίωνα", καταλήγει ο νομπελίστας οικονομολόγος και συμπληρώνει πως
"εάν υπάρχει μία λύση, αυτή θα ήταν να πραγματοποιηθούν σημαντικά βήματα
προς αυτό που ζήτησε ο Robert Schuman πριν από 60 χρόνια, την ευρωπαϊκή
ομοσπονδία".
Επίσης, υποστηρίζει πως "η πρόταση για ευρωομόλογα είναι ένας τρόπος να
βγουν οι υπερχρεωμένες χώρες από τον φαύλο κύκλο" και συμπληρώνει
πως"παράλληλα, όμως, θα δημιουργούσαν την ανάγκη για ουσιαστικό
δημοσιονομικό έλεγχο στα μέλη της ευρωζώνης".
Ο κ. Paul Krugman επισημαίνει πωςουδείς έχει προτείνει επισήμως κάτι τόσο
δραστικό όσο η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία. Διαβλέπει πως η Ε.Ε. οδεύει στην
πρώτη επιλογή της σκληρής στάσης κατά τις επιταγές της Γερμανίας και
προειδοποιεί πως "κάποια στιγμή θα φανεί ότι η στρατηγική αυτήδεν θα
έχει αποτελέσματακαι τότε οι ισχυροί της Ευρώπης θα πρέπει να πάρουν μία
απόφαση": να επιτρέψουν την κατάρρευση του ευρώ ή να προχωρήσουν στην
ευρωπαϊκή ομοσπονδία.