Η ανακοίνωση της Ευρωζώνης μετά το συμβούλιο κορυφής του Δεκεμβρίου
2010 για τα χαρακτηριστικά του νέου μηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων,
που θα διαδεχθεί από τον Μάιο του 2013 τους υφιστάμενους μηχανισμούς
χρηματοδοτικής βοήθειας, αποτελεί νίκη της Γερμανίας. Με τον νέο
μηχανισμό δεν θα κληθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι να πληρώσουν για τα
χρέη άλλων χωρών.
Ο Paul de Grauwe, ένας από τους πιο γνωστούς
Ευρωπαίους οικονομολόγους, που συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία για τη
δημιουργία της ΟΝΕ, έγραψε ότι ο νέος μηχανισμός θα είναι «μηχανισμός
αυτοκαταστροφής της Ευρωζώνης», καθώς οι οικονομικές κρίσεις θα γίνουν
ενδογενές χαρακτηριστικό της.
Καθώς ο νέος μηχανισμός, που
προβλέπει την αναδιάρθρωση χρέους με συμμετοχή ιδιωτών σε περίπτωση
αδυναμίας πληρωμής του χρέους, θα ισχύσει από το 2013, τίθεται το
ερώτημα τι θα γίνει με την Ελλάδα ή την Ιρλανδία εφ’ όσον φανεί μέσα στο
2011 ότι δυσκολεύεται να αποπληρώσει τα δάνειά της. Θα συνθλιβεί ακόμη
περισσότερο με νέες περικοπές δημοσίων δαπανών, μισθών και συντάξεων ή η
Γερμανία θα δώσει την έγκριση για μια αναδιάρθρωση με ή χωρίς τη
συμμετοχή ιδιωτών;
Μετά το 2013, τα ομόλογα που θα εκδίδονται από
τις χώρες της Ευρωζώνης θα προβλέπουν ρήτρες συλλογικής συμφωνίας, με
βάση τις οποίες μια χώρα θα μπορεί να απαιτεί από όλους τους ιδιώτες
κατόχους ομολόγων να υποστούν ζημία –με μείωση του επιτοκίου ή της αξίας
του ομολόγου– εφ’ όσον συμφωνήσει σ’ αυτό ένα μεγάλο ποσοστό των
ομολογιούχων. Σήμερα μπορεί να γίνει το ίδιο, απλώς δεν μπορεί να
επιβληθεί η ζημία σε όσους ομολογιούχους διαφωνήσουν. Θα συνεχίσει
επίσης να υπάρχει εξάρτηση από τις αποφάσεις που λαμβάνονται από
πολιτικούς αρχηγούς στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με το
γερμανικό σχέδιο, οι χώρες που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος
τους θα χρηματοδοτούνται από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης που θα
δημιουργηθεί. Ομως, αυτή η χρηματοδότηση θα συνδυάζεται με αναδιάρθρωση
του χρέους τους, η οποία θα περιλαμβάνει «κούρεμα» των κατόχων ομολόγων,
ώστε να αναλάβουν ένα μέρος των βαρών και οι τραπεζικοί και επενδυτικοί
οίκοι, που έχουν θέσεις στα ομόλογα της χρεοκοπημένης χώρας.
Επιπλέον,
η χώρα που θα μπαίνει στον προτεινόμενο από τη Γερμανία μηχανισμό
στήριξης με αναδιάρθρωση χρέους θα στερείται μέχρι την έξοδό της από
αυτόν, του δικαιώματος συμμετοχής με ψήφο στις συνεδριάσεις του
Eurogroup, αλλά και στις οικονομικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου. Αυτό σημαίνει ότι για όσο χρόνο μια χώρα θα υπάγεται στον
μηχανισμό στήριξης με ελεγχόμενη χρεοκοπία, όλες οι αποφάσεις για την
ακολουθούμενη οικονομική πολιτική θα λαμβάνονται στο Eurogroup, χωρίς τη
συμμετοχή της.
Η επιμονή της Γερμανίας να αναλαμβάνουν μέρος του
κόστους διάσωσης κρατών και οι ιδιώτες επενδυτές και ουσιαστικά να
προβλέπεται η «ελεγχόμενη πτώχευση» ή η αναδιάρθρωση χρέους κρατών είχε
ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του κόστους δανεισμού της Πορτογαλίας
και της Ισπανίας. Η Πορτογαλία πιέζεται να κάνει χρήση του μηχανισμού
στήριξης και των διαθέσιμων κεφαλαίων. Η πιθανή διάσωση της Πορτογαλίας
προφυλάσσει μερικώς και την Ισπανία, η οποία έχει αναλάβει επενδυτικό
κίνδυνο στην πορτογαλική οικονομία.
Με λίγα λόγια, η διάσωση των
χωρών που βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης χρέους θα γίνεται πρωτίστως
μέσω της αναδιάρθρωσης του χρέους και όχι μέσω της βοήθειας των άλλων
χωρών. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χώρα είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για το
ύψος του χρέους της, ενώ θα υπάρχουν διαφορετικά ασφάλιστρα κινδύνου και
επομένως επιτόκια δανεισμού για κάθε χώρα προκειμένου να χρηματοδοτήσει
το δημόσιο χρέος της.
* Καθηγητής, πρόεδρος Ελληνικής
Πανεπιστημιακής Eνωσης Ευρωπαϊκών Σπουδών (ΕΠΕΕΣ).
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 15/01/2011)