Ενώ αυξάνεται η
πίεση πανταχόθεν για την αποχώρηση του Χόσνι Μουμπάρακ από την προεδρία της
Αιγύπτου η κατάρρευση του καθεστώτος φαίνεται ότι θα δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα
απ’ ότι θα λύσει αφού δεν υπάρχει διάδοχο πολιτικό σχήμα το οποίο θα
απολαμβάνει της στήριξης του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας. Όμως η ανάδειξη
μιας μεταβατικής κυβέρνησης που θα τυγχάνει πλήρους αποδοχής, στο εσωτερικό και
εξωτερικό, είναι αυτή τη στιγμή το ζητούμενο ώστε ν’ αποτραπεί η οδός προς της
οχλοκρατία και την αποσύνθεση η οποία θα έχει δυσμενείς επιπτώσεις και στην
διεθνή ενεργειακή αγορά δεδομένου του κομβικού ρόλου της Αιγύπτου για τα
πετρέλαια της Μέσης Ανατολής.
Ο κομβικός αυτός
ρόλος δεν έχει σχέση τόσο με την ιδία παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, η
οποία έτσι και αλλιώς κινείται σε περιορισμένα επίπεδα, όσο με τον ευρύτερο
πολιτικό και γεωστρατηγικό ρόλο που διαδραματίζει η Αίγυπτος στην περιοχή και
τις στενές σχέσεις που διατηρεί με τα κράτη της Αραβικής χερσονήσου. Η Αίγυπτος
παράγει περί τα 740 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, με μειωμένη παραγωγή σε
σύγκριση με το 1995 όταν αυτή είχε κορυφωθεί στα 900 χιλιάδες βαρέλια. Σήμερα
το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής καλύπτει εγχώριες ανάγκες με μικρές μόνο
εξαγωγές της τάξης των 100 χιλιάδων βαρελιών την ημέρα. Η παραγωγική βάση
ευρίσκεται υπεράκτια στον Κόλπο του Σουέζ και στην Δυτική Έρημο (
Western
Desert) η οποία και είναι η ανερχόμενη περιοχή χάρις στην πιο πρόσφατη
ανακάλυψη στο πεδίο Σακάρα το οποίο ήδη παράγει 30.000 βαρέλια την ημέρα ενώ οι
εκτιμήσεις από πετρελαϊκές που δραστηριοποιούνται στην περιοχή,
συμπεριλαμβανομένων και Ελληνικών εταιρειών, ομιλούν για αρκετά σοβαρά
αποθέματα. Σύμφωνα με μελέτες της
BP, η οποία και
έχει μια σοβαρή παρουσία στην πετρελαϊκή σκηνή της χώρας, τα συνολικά
βεβαιωμένα αποθέματα της Αιγύπτου φθάνουν τα 4,3 δις. βαρέλια.
Εξ ίσου
σημαντική, εάν όχι σημαντικότερη, είναι η παραγωγή φυσικού αερίου στο Δέλτα του
Νείλου, με την συνολική παραγωγή να ξεπερνά σήμερα τα 65 δις. κυβικά μέτρα (
BCM’
s) από την οποία
εξάγονται τα 20
BCM’
s, σε μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (
LNG). Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σοβαρές
επενδύσεις στον τομέα του
LNG στην Αίγυπτο από
ξένες ενεργειακές εταιρείες όπως η
BG και η
Gas
Natural που διαθέτουν δύο εξαγωγικά τέρμιναλς ένα κοντά στην Αλεξάνδρεια στο
Ιντκου και το άλλο πλησίον στη Νταμιέτα πλησίον του Πόρτ-Σαϊντ. Μέχρι στιγμής
οι δύο εξαγωγικοί σταθμοί
LNG όπως και οι
πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου λειτουργούν κανονικά αλλά εκφράζονται φόβοι ότι
εάν συνεχισθούν οι ταραχές και οι απεργίες σε κάποιο σημείο θα επηρεασθεί και η
παραγωγή. Για αυτό οι ξένες πετρελαϊκές στην Αίγυπτο που περιλαμβάνουν την
BP,
Shell,
BG,
Statoil,
ENI
Lukoil,
Gas
Natural και
Novatek
προετοιμάζονται για τα χειρότερα και είναι σε ετοιμότητα
για το κλείσιμο των παραγωγικών τους μονάδων ώστε να διαφυλαχθεί ο εξοπλισμός.
Όμως ο κομβικός
ρόλος και η μεγάλη ενεργειακή σημασία της Αιγύπτου δεν συνιστάται τόσο στην
δική της παραγωγική βάση, όσο στους δύο ενεργειακούς διαδρόμους που λειτουργούν
μέσα από τα εδάφη της και μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο στις αγορές του
κόσμου. Μέσα από την διώρυγα του Σουέζ διέρχονται καθημερινά περί τα 2,2 εκατ.
βαρέλια συνολικά την ημέρα και προς τις δύο κατευθύνσεις με την ροή αυτή να
αντιπροσωπεύει το 8,0% της παγκόσμιας θαλάσσιας μεταφοράς αργού και προϊόντων.
Περί το 1,2 εκατ. βαρέλια πετρέλαιο κατευθύνεται βόρεια προς τις αγορές της
Ευρώπης και Β. Αμερικής και 1,0 εκατ. βαρέλια νότια με Ρωσικής και Καζάκικης
προέλευσης πετρέλαιο. Επιπλέον λειτουργεί ο αγωγός
SUMED, χωριτικότητας 2,34 εκατ. βαρελιών την ημέρα ο οποίος μεταφέρει πετρέλαιο
από την Ερυθρά Θάλασσα στην Μεσόγειο, από το Σίντι Κερίρ στην τοποθεσία Αϊν
Σούχνα, στον Κόλπο του Σουέζ.
Η λειτουργία των
δύο αυτών βασικών ενεργειακών αρτηριών δεν έχει έως τώρα επηρεασθεί αλλά και
εδώ εκφράζονται έντονες ανησυχίες ότι εάν η πολιτική κατάσταση χειροτερεύσει
ενδέχεται ο στρατός, ο οποίος ήδη προστατεύει τις δύο αυτές εγκαταστάσεις με
ισχυρές δυνάμεις, ν’ αναγκαστεί να περιορίσει την λειτουργία τους για
προληπτικούς λόγους. Όμως μία διακοπή
της μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου δια μέσου της Αιγύπτου θα είχε
οπωσδήποτε αρνητικό αντίκτυπο παγκοσμίως αφού θα αφαιρείτο αμέσως ένα 3,0% της
συνολικής διακινούμενης ποσότητας αργού από τις διεθνείς αγορές και θα ωθούσε
την τιμή του αργού – το οποίο έχει ήδη φθάσει τα $103 το βαρέλι για την
ποικιλία
Brent – σε νέα ύψη.
Τόσο ο
OPEC όσο και ο
IEA στο Παρίσι με
συνεχή μηνύματα τους έχουν προσπαθήσει να καθησυχάσουν τις διεθνείς αγορές
λέγοντας ότι υπάρχει επαρκής ποσότητα διαθέσιμου πετρελαίου. Ο
OPEC κάνει λόγο για 6,0 εκατ. βαρέλια την ημέρα εφεδρική
παραγωγική ικανότητα (
spare
capacity) και ο
IEA για 1,3 εκατ. βαρέλια στρατηγικών αποθεμάτων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν
σε περίπτωση που κλείσουν η διώρυγα του Σουέζ και ο αγωγός
SUMED. Βέβαια μία σημαντική διακοπή στην μεταφορά
πετρελαίου και
LNG μέσω Αιγύπτου θα
είχε σαφείς αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στις θαλάσσιες μεταφορές αργού και
προϊόντων αφού πολλά από τα δεξαμενόπλοια θα ήσαν υποχρεωμένα στον περίπλου της
Αφρικής προσθέτοντας 6.000ν.μ. στην διαδρομή τους.
Οποιαδήποτε κι αν
είναι η έκβαση των γεγονότων – με καθοριστική, οπωσδήποτε, σημασία
μακροπρόθεσμα για την χώρα και την περιοχή – ο μεγάλος φόβος των αγορών είναι
ότι το κύμα της λαϊκής αναταραχής ενάντια στα πολυετή δικτατορικά καθεστώτα της
Βόρειας Αφρικής θα εξαπλωθεί και σε άλλες χώρες της περιοχής και, ίσως
(παρ’ ότι ελάχιστοι τολμούν να εκφράσουν
ρητά την ανησυχία αυτή), και στις μεγάλες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες της Μέσης
Ανατολής. Οι φόβοι δεν είναι άνευ ουσίας αφού της λαϊκής έκρηξης στην Αίγυπτο
προηγήθηκε η εξέγερση στην Τυνησία. Ορισμένοι φοβούνται μία επανάληψη των
«πραξικοπημάτων των αξιωματικών» των δεκαετιών του ’50 και του ’60, που
εξαπλώθηκαν σε όλη την περιοχή, φέρνοντας στην εξουσία ηγέτες όπως ο Γκαμάλ
Αμπντέλ Νάσερ στην Αίγυπτο, ο Μουαμάρ Καντάφι στην Λιβύη, ο Σαντάμ Χουσεΐν στο
Ιράκ, καθώς και μία διαδοχική σειρά ηγετών, με τελευταίο τον Χαφέζ Αλ-Άσαντ.
Από άλλους εκφράζεται η ανησυχία ότι το κύμα της λαϊκής και, σε μεγάλο βαθμό,
κοσμικού χαρακτήρα, αναταραχής θα πέσει θύμα καπηλείας εκ μέρους των
ριζοσπαστικών ισλαμιστικών ομάδων, κατά το προηγούμενο της Ισλαμικής
Επανάστασης του 1979. Και στις δύο περιπτώσεις, ελλοχεύει ο κίνδυνος
αποσταθεροποίησης της πετρελαϊκής παραγωγής, και είναι οι σχετικοί φόβοι,
περισσότερο από κάθε άλλη αιτία, που έχουν εκτοξεύσει τις τιμές πάνω από το
επίπεδο των 100 δολ. το βαρέλι της τελευταίας ημέρας.
Η Αίγυπτος έχει
ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για τις δυτικές αγορές και όχι μόνον για
πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους. Μπορεί το ενδεχόμενο της επικράτησης των
φανατικών ισλαμιστών να θεωρείται από τη Δύση ως συνώνυμο της τρομοκρατίας,
ωστόσο, ο μεγαλύτερος φόβος αυτή τη στιγμή είναι η τύχη της Διώρυγας του Σουέζ.
Ούτε στα χειρότερα όνειρα των Δυτικών χωρών, προεξάρχουσας των ΗΠΑ, δεν μπορεί
να υπάρξει η σκέψη ότι θα κλείσει ο δίαυλος αυτός, ή ότι θα ελέγχεται από
δυνάμεις «μη συνεργάσιμες».