Η Μεσόγειος παρουσιάζει δραματικές νέες προκλήσεις για την
ευρωπαϊκή ασφάλεια. Τα γεγονότα στη Λιβύη ίσως οδηγήσουν σε ένα νέο κύμα
μετανάστευσης, μετά τους 5.000 Τυνήσιους που κατέφτασαν στη Σικελία την
περασμένη εβδομάδα μόνο. Οι εκμεταλλευτές των μεταναστών, οι εγκληματίες και οι
τρομοκράτες είναι έτοιμοι να επωφεληθούν το χάος που θα προκαλέσει η κατάρρευση
της παλαιάς τάξης πραγμάτων. Η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα, αλλιώς αυτή η
«καμπύλη της κρίσης» θα οδηγήσει σε περισσότερη παράνομη μετανάστευση,
τρομοκρατία και ακραίο ισλαμισμό.
Η ασφάλεια της Ευρώπης εξαρτάται από την περιφερειακή
σταθερότητα. Φυσικά, ο ρυθμός του εκδημοκρατισμού στην Τυνησία, την Αίγυπτο και
αλλού θα καθορισθεί από την κάθε χώρα, αλλά η Ευρώπη, δρώντας υπεύθυνα, μπορεί
να βοηθήσει στον σχηματισμό μιας περιφερειακής τάξης πραγμάτων μέσω ενός
φιλόδοξου αναπτυξιακού συμφώνου, βασισμένου σε τρεις βάσεις: Την σημαντική
οικονομική βοήθεια, την πολιτική συνεργασία και την κοινωνική ενσωμάτωση.
Πως θα αναπτύξουμε το σύμφωνο αυτό; Πρώτον, η Ευρώπη πρέπει
να ενισχύσει την ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει βελτίωση της οικονομικής περιφερειακής
της πολιτικής. Οι πόροι για την περιοχή αυτή πρέπει να αυξηθούν στους
μελλοντικούς κοινοτικούς προϋπολογισμούς, σύμφωνα με την στρατηγική σημασία
της. Οι υπάρχοντες πόροι πρέπει να κατευθυνθούν πιο αποτελεσματικά σε
προγράμματα που ενισχύουν την ανάπτυξη και παράγουν θέσεις εργασίας. Στην
Αίγυπτο για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση πρέπει να στραφεί προς τον
τουρισμό. Αν και δέχτηκε πλήγμα από την κρίση, παραμένει πηγή εσόδων.
Δεύτερον, η Ένωση για τη Μεσόγειο, που δημιουργήθηκε δύο
χρόνια πριν, πρέπει να επιταχύνει την υλοποίηση των σχεδίων της. Έχει χαθεί
πολύς χρόνος στη σύσταση των οργάνων της Ένωσης που περιλαμβάνει τα 27 μέλη της
Ε.Ε. συν 16 κράτη των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Λίγοι
άνθρωποι στις περιοχές αυτές γνωρίζουν την ύπαρξή της, αλλά η σημερινή κρίση
μπορεί να αποτελέσει κίνητρο προς την υλοποίηση των προγραμμάτων που
περιλαμβάνουν επενδύσεις στις υποδομές, στις ΑΠΕ, στην εκπαίδευση και στην
καινοτομία.
Σε αυτό το κομβικό ιστορικό σημείο, πρέπει να βαδίσουμε ακόμα
παραπέρα. Θα χρειαστεί μια ευρύτερη οικονομική πρωτοβουλία. Η Ε.Ε και οι άλλες δυνάμεις
και οργανισμοί, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, θα πρέπει να αναπτύξουν το
αντίστοιχο του σχεδίου Μάρσαλ για την σταθερότητα της Μεσογείου. Το νέο σχέδιο
θα πρέπει να κινητοποιήσει μια κρίσιμη μάζα ευρωπαϊκών και διεθνών πόρων,
δισεκατομμυρίων ευρώ, ώστε να εκσυγχρονιστούν οι οικονομίες της περιοχής, ενώ έμφαση
πρέπει να δοθεί και στα εμπορικά εμπόδια μεταξύ των χωρών αυτών. Η Ε.Ε. θα
πρέπει να συνεργαστεί σε αυτό το θέμα με τις ΗΠΑ, που διαθέτουν σημαντικό ρόλο.
Η Ευρώπη στο μεταξύ, θα πρέπει να εμβαθύνει τη σχέση της με τις
χώρες της περιοχής, παρέχοντάς τους ένα ενισχυμένο
status συσχετισμού. Αυτό συνεπάγεται την
προοδευτική ενσωμάτωση στην ευρωπαϊκή αγορά, σε αριθμό ευρωπαϊκών προγραμμάτων
και σε συνόδους. Θα προσέδιδε ουσία στο αξίωμα της συνεργασίας εξ ίσου, πάνω
στην οποία πρέπει να βασιστεί η διμερής σχέση. Η εξωτερική πολιτική και η ασφάλεια
θα πρέπει επίσης να είναι ψηλά στην ατζέντα, με τον μακροπρόθεσμο στόχο να γίνουν
οι χώρες της περιοχής παραγωγοί ασφάλειας και όχι καταναλωτές.
Τέλος, οι προσωπικές επαφές θα είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη
της κοινωνίας. Οι δεσμοί στην εκπαίδευση, περισσότερο από όλα, θα βελτιώσουν τις
προοπτικές για τους νέους ανθρώπους και θα παρεμποδίσουν τους ακραίους. Ένα μαζικό,
νέο πρόγραμμα
Erasmus
στην ανώτερη εκπαίδευση μπορεί να προσδώσει ελπίδα στη νεολαία. Η ευκαιρία για
σπουδές στην Ευρώπη θα μπορούσε να είναι ο καλύτερος τρόπος καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης.
Φυσικά, υπάρχουν όροι. Το σύμφωνο ανάπτυξης που προτείνω θα
περιέχει τη δέσμευση των κρατών αυτών να βελτιώσουν τους πολιτικούς τους θεσμούς,
να τηρήσουν τις διεθνείς τους δεσμεύσεις και να σεβαστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα,
όπως για τις γυναίκες και τις θρησκευτικές μειονότητες. Η αλλαγή στη Μεσόγειο είναι
μια δοκιμασία για την Ευρώπη. Είναι όμως και μια ευκαιρία για τις χώρες της περιοχής
να συνεργαστούν προς το συμφέρον όλων.
(ο Φράνκο Φρατίνι είναι ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών)