Η καθεμία
από τις πέντε μεγάλες οικονομικές κρίσεις στο παρελθόν, προϋπαντήθηκε από μια
ανάλογη εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου. Κάποιες φορές (π.χ. το 1970 και
1990), η έκρηξη οφειλόταν σε ελλείψεις της παραγωγής, εξαιτίας του
OPEC
ή των πολέμων στη Μέση Ανατολή. Άλλες φορές
(π.χ. το 2008), οφειλόταν στη μεγάλη αύξηση της ζήτησης για πετρέλαιο.
Και στις δύο
περιπτώσεις όμως, οι αντιφατικές δυνάμεις των υψηλών ενεργειακών τιμών αποδείχτηκαν
υπερβολικές για την παγκόσμια οικονομία. Με τη μέση τιμή του πετρελαίου να έχει
ξεπεράσει πλέον τα 100 δολάρια (33% παραπάνω από ότι το καλοκαίρι), είναι φυσικό
να φοβάται κανείς πως η αύξηση θα «σκοτώσει» την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη.
Οι τιμές όμως θα πρέπει να αυξηθούν πολύ περισσότερο και να μείνουν εκεί
προκειμένου να επιβεβαιωθούν οι φόβοι αυτοί.
Με την
παγκόσμια παραγωγή να έχει επηρεαστεί ήδη λόγω της Λιβύης, η απειλή ενός πετρελαϊκού
«σοκ» κινείται πλέον στη σφαίρα του ρεαλιστικού. Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές,
η μισή παραγωγή του 1,6 εκατ. βαρελιών που παράγει η χώρα έχουν τεθεί εκτός
λειτουργίας και αυτό οδήγησε το βαρέλι σε αύξηση 14 δολαρίων στην φυσική αγορά
την περασμένη εβδομάδα.
Η συνολική
παραγωγή της Λιβύης αντιστοιχεί σε λιγότερο από 2% της παγκόσμιας και προφανώς
δεν θα χαθεί μόνιμα. Σύμφωνα με τον ΙΕΑ, τα αποθέματα για ώρα ανάγκης
αντιστοιχούν σε 1,6 δις βαρέλια, ενώ ταυτόχρονα άλλα 4-6 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα
μπορούν να προστεθούν στην παραγωγή, εφόσον χρειαστεί από τον
OPEC.
Πράγματι,
ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται πως θα είναι δύσκολο να τεθεί σε λειτουργία αυτή
η παραπάνω παραγωγή σύντομα. Άλλοι θεωρούν πως δεν θα αντικαταστήσει το
συγκεκριμένο είδος αργού που παράγει η Λιβύη. Είναι πάντως σίγουρα πολύ δύσκολο
να αρνηθεί κανείς ότι οι μετοχές των πετρελαϊκών βρίσκονται σε πολύ καλύτερη θέση
σε σχέση με το 2008, όταν το πετρέλαιο έφτασε τα 147 δολάρια. Η υπερβάλλουσα
παραγωγή του
OPEC είναι η διπλάσια από τότε, ακόμα και με βάση τις πιο συντηρητικές
αναλύσεις. Από τη στιγμή που οι Σαουδάραβες αποφάσισαν να ενισχύσουν την
παραγωγή τους και αφού θα χρειαστούν παραπάνω έσοδα για τον προϋπολογισμό τους,
φαίνεται πως υπάρχει επαρκής προσφορά για να αντισταθμίσει τις διαταράξεις που
παρατηρούμε τελευταία.
Όμως, η
πολιτική μόλυνση στη Μέση Ανατολή έχει τη δική της δυναμική και η αρχική υπόθεση
ότι θα υπήρχε κάποιο φράγμα μεταξύ χωρών σαν την Αίγυπτο και παραγωγών πετρελαίου,
μοιάζει να ανατρέπεται. Πόσο θα πρέπει να αυξηθούν οι τιμές προτού απειληθεί η
παγκόσμια οικονομία;
Με τη
σημερινή τιμή, οι δαπάνες διεθνώς για πετρέλαιο αντιστοιχούν σε 5% επί του παγκόσμιου
ΑΕΠ. Συνεπώς, μια αύξηση 20 δολαρίων στην τιμή του βαρελιού θα οδηγήσει σε αύξηση
των δαπανών κατά 1%. Αυτή είναι μια λογική εκτίμηση της επίδρασης που θα έχει
το ράλι των τιμών στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Αν και τα έσοδα του
ενεργειακού κλάδου θα ενισχυθούν, οι πετρελαϊκές και οι παραγωγοί μάλλον δεν θα
δαπανήσουν τα χρήματα αυτά αμέσως.
Το τι θα
συνέβαινε μετά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Σφιχτές χρηματικές πολιτικές
θα χρειαστούν για να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, εξαιτίας της ακριβής ενέργειας,
άρα η επίδραση θα μπορούσε να ξεπεράσει το 1% του ΑΕΠ. Η ζημιά θα μπορούσε να είναι
πολύ διαφορετική ανάμεσα στις οικονομίες. Για παράδειγμα, η υψηλή ενεργειακή ένταση
στις αναδυόμενες οικονομίες σημαίνει πως μια αύξηση 20 δολαρίων στο βαρέλι θα τους
στοιχίσει 1,1% του ΑΕΠ τους, αντί για 0,8% στην περίπτωση των ανεπτυγμένων κρατών.
Ανάμεσα στις τελευταίες, οι ΗΠΑ θα χάσουν το 0,95% του ΑΕΠ τους, ενώ η Γερμανία
μόλις το 0,52%.
Είναι
σημαντικό πάντως να θυμόμαστε πως κανένα από τα παραπάνω αποτελέσματα δεν θα
προκαλέσουν σημαντική ζημιά, εφόσον δεν διαρκέσουν πολύ. Σε διαφορετική περίπτωση,
οι καταναλωτές θα αντλούσαν από τις αποταμιεύσεις τους για να αντισταθμίσουν
την αύξηση των ενεργειακών δαπανών. Άρα, η σοβαρότητα της όποιας εκτίναξης της τιμής
του πετρελαίου θα πρέπει να κριθεί και από την διάρκειά της.
Στο παρακάτω
διάγραμμα, μετράμε το πιθανό μέγεθος του πετρελαϊκού «σοκ», λαμβάνοντας υπόψη
την ετήσια αύξηση στη μέση τιμή σύμφωνα με τρεις διαφορετικές υποθέσεις:
Α) Το παρόν
status
quo με 100 δολάρια ανά βαρέλι
Β) Ένα
απαισιόδοξο σενάριο με 120 δολάρια ανά βαρέλι για όλο το έτος
Γ) Ένα
αισιόδοξο σενάριο με 80 δολάρια ανά βαρέλι, δηλαδή στα επίπεδα που μπορεί να ήταν
το πετρέλαιο δίχως την πρόσφατη πολιτική κρίση.
Είναι
φανερό ότι στο αισιόδοξο σενάριο, το σοκ του 2011 θα είναι πολύ μικρό, ενώ ακόμα
και με βάση το μεσαίο σενάριο, το σοκ θα είναι αντίστοιχο με την περίοδο
2005-2006, όταν το πετρέλαιο δεν επηρέασε την παγκόσμια ανάπτυξη. Στο απαισιόδοξο
σενάριο όμως, η αύξηση των 40 δολαρίων σε ετήσια βάση θα μειώσει το ΑΕΠ κατά 2%
και αυτό θα είναι δύσκολο για την παγκόσμια οικονομία.
Πόσο
πιθανό είναι να διατηρηθούν οι τιμές στα 120 δολάρια επί το μεγαλύτερο μέρος
του έτους; Κατά τη γνώμη μας δεν είναι πιθανό, εκτός αν η Σαουδική Αραβία πάρει
φωτιά. Στην περίπτωση αυτή, οι προβλέψεις πάνε περίπατο.