Η Λιβύη Ανησυχεί τη Δύση

Oι λαϊκές εξεγέρσεις που σαρώνουν τα καθεστώτα στον αραβικό κόσμο έχουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και ιδιομορφίες, ανάλoγα με τη χώρα. Η ανατροπή του καθεστώτος του Μπεν Αλι στην Τυνησία μπορεί να ξάφνιασε τη διεθνή κοινότητα, αλλά οι επιπτώσεις της έξω από τα σύνορα της χώρας ήταν ελάχιστες και πάντως σχετικά γρήγορα αποκαταστάθηκε κάποια τάξη, με την παρέμβαση του στρατού βέβαια. Στην Αίγυπτο, η ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ θα μπορούσε να έχει διεθνείς διαστάσεις, λόγω του μεγέθους και της σημασίας της συγκεκριμένης χώρας και ιδιαίτερα αν έκλεινε η διώρυγα του Σουέζ, αλλά τουλάχιστον προς το παρόν ο στρατός ελέγχει την κατάσταση. Αλλωστε όλοι οι ηγέτες (Ναγκίμπ, Νάσερ, Σαντάτ, Μουμπάρακ) της Αιγύπτου μετά την ανατροπή της βασιλείας του Φαρούκ προήλθαν από το στράτευμα. Δεν αποκλείεται να συμβεί το ίδιο και αυτή τη φορά.

Η εξέγερση στη Λιβύη έχει πάρει ήδη διεθνείς διαστάσεις. Η χώρα έχει τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και παίζει σημαντικό ρόλο στην τροφοδότηση ευρωπαϊκών χωρών με ενέργεια. Το 22% των εισαγωγών πετρελαίου στην Ιταλία, το 16% στην Ισπανία και το 13% στη Γαλλία προέρχεται από τη Λιβύη. Εκτός όμως από αυτές τις τρεις και άλλες ευρωπαϊκές χώρες εξαρτώνται από το πετρέλαιο της Λιβύης, σε μικρότερο όμως βαθμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι τουλάχιστον 50 εταιρείες πετρελαίου ήταν εγκατεστημένες και απασχολούσαν ξένο και ντόπιο προσωπικό στη χώρα. Το ίδιο ίσχυε και για άλλα εργοτάξια και γι’ αυτό υπήρχαν και υπάρχουν χιλιάδες ξένοι που προσπαθούν τώρα να φύγουν με κάθε τρόπο. Ετσι εξηγείται και η παρουσία τόσων χιλιάδων Κινέζων.

Το πετρέλαιο λοιπόν προσδίδει διεθνείς διαστάσεις στην κρίση της Λιβύης και δευτερευόντως η ευαισθησία για την αιματοχυσία και τις απώλειες ανθρώπινων ζωών που προκαλούν οι συγκρούσεις των δυνάμεων του καθεστώτος Καντάφι με τους αντικαθεστωτικούς. Μπορεί να ακούγεται κυνικός ο ισχυρισμός, αλλά οι μεγάλες και οι μεσαίες δυνάμεις αυτού του κόσμου δεν μας έχουν συνηθίσει σε διαφορετικό τρόπο σκέψης. Η ανησυχία τους αποτυπώνεται στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου, που θα ήταν καταστροφική αν διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα τους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Το πετρέλαιο και τα παράγωγά του δεν συνδέονται μόνο με την κίνηση και τη θέρμανση, αλλά επηρεάζουν σχεδόν όλες τις πτυχές και τις μορφές της οικονομίας στη σύγχρονη ζωή. Η πράσινη ανάπτυξη είναι ακόμη σε εμβρυακή κατάσταση.

Είναι φανερό ότι η διεθνής κοινότητα σκέπτεται τρόπους επέμβασης στη Λιβύη και την αφορμή την προσφέρουν οι συγκρούσεις και οι σφαγές που γίνονται εκεί. Οι Δυτικοί δεν μπορούν να ελπίζουν σε παρέμβαση του στρατού της Λιβύης, ο οποίος έχει παύσει να είναι οργανωμένη δύναμη, αν υπήρξε ποτέ, καθώς έχει διασπαστεί. Κάποιες μονάδες αποσκίρτησαν και πήγαν με τους αντικαθεστωτικούς και άλλες έμειναν πιστές στο καθεστώς, το οποίο φέρνει μισθοφόρους, κυρίως από άλλες αφρικανικές χώρες, για να κρατηθεί στην εξουσία. Το σημαντικότερο, ο πληθυσμός της χώρας προέρχεται από τρεις διαφορετικές φυλές και συνδέεται με αυτές. Η έννοια του κράτους είναι χαλαρή και ο Μουαμάρ Καντάφι είχε καταφέρει μοιράζοντας μέρος του πετρελαϊκού πλούτου να κυβερνά με τη συναίνεση των φυλών, αλλά και τη συναίνεση της Δύσης, όσο το πετρέλαιο έρεε απρόσκοπτα. Αυτή η εσωτερική και εξωτερική συναίνεση δεν υπάρχει πια.

Τους φόβους της Δύσης ενισχύει ακόμη το γεγονός ότι η Λιβύη είναι μια αχανής χώρα με μικρό πληθυσμό (περί τα 5,5-6 εκατομμύρια), με σύνορα με πολλές εξαθλιωμένες υποσαχάριες «δημοκρατίες». Ολα αυτά τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η χώρα μπορεί να εξελιχθεί σε νέα Σομαλία, όπου φυλές και συμμορίες θα λυμαίνονται πετρελαιοπηγές και λιμάνια της Μεσογείου, ενώ κάποια εκατομμύρια άνθρωποι θα προσπαθούν να ξεφύγουν, δημιουργώντας ένα νέο τεράστιο κύμα προσφυγιάς προς ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες. Αυτά προφανώς φοβούνται οι Ομπάμα, Σαρκοζί, Κάμερον και οι άλλοι της Δύσης. Αναζητούν, όπως φαίνεται, τη νομιμοποίηση από το Συμβούλιο Ασφαλείας, για να επέμβουν στρατιωτικά. Αφού όμως δεν υπάρχουν οργανωμένες πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις στη Λιβύη για να αναλάβουν μετά τον Καντάφι, υπάρχει ο κίνδυνος του εγκλωβισμού, ενδεχόμενο που μπορεί να δημιουργήσει παρενέργειες σε όλο τον ισλαμικό κόσμο. Μπορούν να πάρουν τέτοιο πολιτικό ρίσκο;