Ο καιρός βρίσκεται συχνά στα πρωτοσέλιδα, αλλά αυτό που πέρασε
απαρατήρητο τον τελευταίο μήνα ήταν το είδος του καιρού που ανάγκασε τις αεροπορικές
εταιρείες να παρακάμψουν τον Βόρειο Πόλο και να ακολουθήσουν πορεία γύρω-γύρω μέσω
της Αλάσκας. Η απόφαση αυτή ήταν το αποτέλεσμα ενός φαινομένου του «διαστημικού
καιρού»: Μιας τεράστιας έκρηξης ιονισμένου αερίου από τον Ήλιο, ικανή να κάνει
ζημιά στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό εδώ στη Γη.
Τα γεγονότα αυτού του είδους μπορούν να συμβούν ανά πάσα
στιγμή, αλλά τείνουν να εντείνονται σύμφωνα με έναν 11ετή κύκλο. Η κορύφωση του
τωρινού κύκλου αναμένεται στα έτη 2011-12 και το πιο σημαντικό είναι ότι ο πλανήτης
βασίζεται στην ηλεκτρονική τεχνολογία και συνεπώς είναι ευάλωτος. Μάλιστα, η
ευαισθησία αυτή έχει αυξηθεί κατακόρυφα κατά την τελευταία δεκαετία, αφότου
δηλαδή σημειώθηκε η πιο πρόσφατη κορύφωση της ηλιακής δραστηριότητας.
Από τις σποραδικές ηλιακές εκρήξεις, μέχρι το Βόρειο Σέλας,
οι εκδηλώσεις του ακραίου διαστημικού καιρού έχουν τη δύναμη να θίξουν την
ακεραιότητα του δικτύου ηλεκτρισμού, την ακρίβεια και διαθεσιμότητα του
GPS, την αξιοπιστία των
δορυφορικών συνδέσεων, καθώς και τη χρήση του ραδιοφώνου και των ραντάρ μεγάλων
αποστάσεων.
Η παράκαμψη των πτήσεων που σημειώθηκε οφείλεται στα προβλήματα
που θα προκαλούνταν στην επικοινωνία των αεροπλάνων μέσω ραντάρ, κοντά στο Βόρειο
Πόλο. Μάλιστα, η παράκαμψη υπήρξε πολυδάπανη και ενοχλητική: Κάποιες εταιρείες
αναγκάστηκαν να ξεφορτωθούν τους επιβάτες τους, ώστε να προμηθεύσουν τα αεροσκάφη
με παραπάνω καύσιμα.
Ο διαστημικός καιρός μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη ασφάλεια
και την οικονομία οπουδήποτε στον δικτυωμένο πλανήτη μας και οι εκρήξεις ιονισμένων
αερίων ταξιδεύουν από τον Ήλιο με ταχύτητα 5 εκατ. μιλίων ανά ώρα, άρα χτυπούν
δίχως προειδοποίηση. Η ζημιά θα μπορούσε να είναι μεγάλη – μέχρι και 2 τρις δολάρια
μόνο στις ΗΠΑ κατά το πρώτο έτος που θα ακολουθήσει. Η διάρκεια της ανάκαμψης
θα διαρκούσε 4-10 χρόνια.
Η ιστορία είναι γεμάτη από προειδοποιήσεις. Το 1859, ο
Βρετανός αστρονόμος, Ρίτσαρντ Κάρινγκτον, παρατήρησε ένα περίεργο φαινόμενο, το
οποίο έκανε τις πυξίδες να τρελαίνονται, τους τηλέγραφους να μην λειτουργούν
και το Βόρειο Σέλας να είναι ορατό μέχρι την Κούβα. Είχε προηγηθεί μια πολύ
φωτεινή κηλίδα στην επιφάνεια του Ηλίου.
Το 1921, ο διαστημικός καιρός έθεσε εκτός λειτουργίας τις επικοινωνίες
και προκάλεσε πυρκαγιές στις βορειοανατολικές ΗΠΑ. Τον Μάρτιο του 1989, μια
γεωμαγνητική καταιγίδα προκάλεσε την κατάρρευση του ηλεκτρικού δικτύου στο Κεμπέκ
μέσα σε 90 δευτερόλεπτα, αναγκάζοντας εκατομμύρια άτομα να υποστούν συσκότιση
για εννέα ώρες. Το 2003, δύο μεγάλες ηλιακές καταιγίδες ταξίδεψαν στη Γη μέσα
σε 19 ώρες, προκαλώντας συσκότιση στη Σουηδία και επηρεάζοντας τους δορυφόρους,
τις ασύρματες επικοινωνίες, τις αερομεταφορές και τη ναυτιλία.
Μια μελέτη της
Metatech το 2008 έδειξε ότι μια επανάληψη της έκρηξης του 1921 σήμερα
θα επηρέαζε 130 εκατ. ανθρώπους με ξαφνικές και διαρκείς επιπτώσεις για την
κοινωνική και τεχνική δομή των ΗΠΑ. Τον περασμένο Νοέμβριο, μια έκθεση της
Lloyd’
s ανέφερε πως «η απώλεια του ηλεκτρισμού
θα οδηγούσε σε μια σειρά από βλάβες που θα άφηναν τραυματισμένη την κοινωνία
και την παγκόσμια οικονομία».
Λόγω της δουλειάς των επιστημόνων διεθνώς, έχουμε σήμερα μια
καλύτερη κατανόηση για τα αίτια και τη συχνότητα των φαινομένων αυτών. Ξέρουμε
πως οι διαταράξεις ελέγχονται από τα μαγνητικά πεδία στην επιφάνεια του Ηλίου.
Ξέρουμε ότι μια καταιγίδα είναι πιο πιθανή όταν ο Ήλιος κορυφώνει τη μαγνητική
του δραστηριότητα και μπορούμε να αναγνωρίσουμε που ακριβώς στον Ήλιο προδιαγράφεται
η συγκεκριμένη έκρηξη.
Οι διαστημικοί επιστήμονες υποδεικνύουν επίσης ότι η δεινότητα
των μελλοντικών καταιγίδων θα είναι μεγαλύτερη από αυτές των τελευταίων δεκαετιών,
άρα χρειάζεται προσεκτική παρακολούθηση του Ηλίου και των επιδράσεων στη Γη. Ήδη
προχωρούν οι ενέργειες ώστε να προστατευτεί η κοινωνία μας. Τον Ιανουάριο,
υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ του Μετεωρολογικού Γραφείου της Βρετανίας και του Κέντρου
Πρόβλεψης Διαστημικού Καιρού των ΗΠΑ, η οποία περιλαμβάνει τη συνεργασία και
την ανταλλαγή πληροφοριών.
Στην ετήσια σύνοδο της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση
των Επιστημών στην Ουάσιγκτον τον τελευταίο μήνα, στην οποία συμμετείχαμε και
οι δύο, οι ειδικοί και οι πολιτικοί από όλο τον κόσμο συζήτησαν τις ανησυχίες
για τον διαστημικό καιρό και τον κίνδυνο που εκπροσωπεί για την ανθρώπινη ευμάρεια
και για την εθνική ασφάλεια. Όλοι συμφωνούν ότι οι αναγκαίες υποδομές πρέπει να
προστατευτούν και ότι χρειάζονται νέες βιώσιμες στρατηγικές αντιμετώπισης.
Υπάρχουν και άλλα πράγματα που μπορούν να γίνουν: Οι επιλογές
περιλαμβάνουν ανταλλακτικά συστήματα για δίκτυα όπως το
GPS, ισχυρότερες ασπίδες για τους δορυφόρους,
καθώς και για τα δίκτυα ηλεκτρισμού. Επίσης, αντικατάσταση των γηρασμένων
επιστημονικών δορυφόρων.
Κάποια από αυτά τα μέτρα μπορούν να αποδώσουν σύντομα, ενώ άλλα
είναι μακροπρόθεσμα. Αυτό που προέχει τώρα είναι να αναγνωρίσουμε και να δοκιμάσουμε
την καλύτερη γκάμα από μέτρα που μπορούμε, παράλληλα με την ενημέρωση του κοινού.
Υπάρχει συναίνεση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για να το πετύχουμε.
Ο Τζον Χόλντρεν είναι επιστημονικός σύμβουλος του προέδρου
Ομπάμα και ο Τζον Μπέντινγκτον είναι επιστημονικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Κάμερον.